H πολεοδομία της επιβολής!!!

[matesalato]

Οι ισραηλινοί εποικισμοί στη Δυτική Οχθη του Ιορδάνη είναι ξανά στα πρωτοσέλιδα του διεθνούς Τύπου αυτή την εποχή εξαιτίας της αποχώρησης των Ισραηλινών από τη Λωρίδα της Γάζας. Πέρα από τα ζητήματα της επικαιρότητας, το βιβλίο Α civilian occupation - μια συλλογή δοκιμίων δεκαέξι ισραηλινών διανοούμενων, κυρίως αρχιτεκτόνων και φωτογράφων - συνεισφέρει σε μια ουσιαστική θέαση του ζητήματος, εστιάζοντας στη χρήση της αρχιτεκτονικής και του πολεοδομικού σχεδιασμού ως εργαλείων της στρατηγικής για την αναδιοργάνωση, στο πλαίσιο της ισραηλινοπαλαιστινιακής σύγκρουσης, μιας ολόκληρης γεωγραφικής περιοχής και την αναδιάταξη των πληθυσμών που κατοικούν εκεί. Σημειώνεται ότι το βιβλίο αυτό είναι η εξέλιξη του καταλόγου μιας έκθεσης που είχε αρχικά επιλεγεί από τον Ισραηλινό Σύλλογο Αρχιτεκτόνων (IAUA) προκειμένου να εκπροσωπήσει τη χώρα στο διεθνές Αρχιτεκτονικό Συνέδριο του Βερολίνου (2002). Σε μεταγενέστερη εξέλιξη, το ίδιο σώμα ακύρωσε αυτή την εκπροσώπηση. Σε οποιαδήποτε περίπτωση, η διχογνωμία που προκάλεσε το βιβλίο στην ισραηλινή αρχιτεκτονική κοινότητα καταδεικνύει ότι η ισραηλινή πνευματική ζωή κάθε άλλο παρά χαρακτηρίζεται από μονολιθικότητα όσον αφορά αυτά τα ζητήματα.

Ενα από τα κύρια σημεία του βιβλίου αφορά την «πολεμική πολεοδομία». Συγκεκριμένα, όπως επισημαίνουν οι επιμελητές της έκδοσης Rafi Segal και Eyal Weizmann, οι εθνικές συγκρούσεις δεν χαρακτηρίζονται μόνο από τις εξελίξεις στο στρατιωτικό πεδίο. H ανέγερση κτιρίων και οικισμών στη βάση συγκεκριμένων πολεοδομικών στρατηγικών που δεν έχουν σχέση με τις ανάγκες της αγοράς ή με την οικονομική βιωσιμότητα μπορεί να είναι η συνέχιση του πολέμου με άλλα μέσα.

Παρά τα εξωτερικά χαρακτηριστικά της μοντερνικότητας από πλευράς σχεδιασμού και υλοποίησης των εποικισμών (είναι πολύ κατατοπιστική η συνέντευξη του ισραηλινού αρχιτέκτονα Thomas Leitersdorf με τίτλο «Αρχίζοντας μια πόλη από το μηδέν»), η «πολεμική πολεοδομία» συνδέεται σαφώς με πρακτικές περασμένων εποχών, όπως φαίνεται και στο δοκίμιο του Meron Benvenisti, πρώην αντιδημάρχου της Ιερουσαλήμ. Στην περίπτωση πάντως που τα ζητήματα τα οποία θίγει το βιβλίο Α civilian occupation θεωρηθούν σε συσχετισμό με κάποια διεθνή πολεοδομικά φαινόμενα - όπως προτείνει ο Sharon Rotbard - τότε προκύπτει μια απροσδόκητη ακραία εκδοχή για τις μελλοντικές οικιστικές εξελίξεις. «Οι εποικισμοί καταδεικνύουν το πώς μπορεί να καταλήξει η αρχιτεκτονική των θυλάκων ανά τον κόσμο, όταν μικρές κοινότητες ανθρώπων - τελειοποιώντας τις τεχνικές του διαχωρισμού, της απομόνωσης και του οπτικού ελέγχου - οχυρώνονται πίσω από τείχη που τους προστατεύουν από τη φτώχεια και τη βία του "Τρίτου Κόσμου"» γράφουν οι Segal και Weizmann αναφερόμενοι στους περιχαρακωμένους «θυλάκους ευμάρειας» στη μέση των παραγκουπόλεων της Λατινικής Αμερικής, στις «φρουρούμενες κοινότητες» («gated communities»), αλλά και στους «ειδικούς αυτοκινητόδρομους» που συνδέουν περιοχές του «επάνω κόσμου» παρακάμπτοντας τα γκέτο των μαύρων στην Αμερική.

Σε μια εποχή όπου μεγάλο μέρος της όποιας δημόσιας συζήτησης για την αρχιτεκτονική ή το «κτίζειν» χαρακτηρίζεται από αμηχανία (η οποία κάποτε επιχειρείται να καλυφθεί με τη χρήση αποσπασματικών και μετέωρων θεωρητικών όρων, αντί μιας συνολικής συνεκτικής θεωρίας που να βρίσκεται σε επαφή με τη ζώσα πραγματικότητα) ή ρηχότητα (του τύπου «να ποιες είναι οι βίλες των επωνύμων!»), το βιβλίο Α civilian occupation, The politics of Israeli Architecture έρχεται «να ταράξει τα νερά» αποδεικνύοντας ότι η συζήτηση για την αρχιτεκτονική είναι λειψή όταν γίνεται «εν κενώ», χωρίς δηλαδή σύνδεση με το ευρύτερο κοινωνικό και πολιτικό πλαίσιο εφαρμογής της.