Αυγουστίνος Καντιώτης, επιτέλους Τέλος

[NoName]

Τέλος στο κεφάλαιο «Αυγουστίνος Καντιώτης» έβαλε και τυπικά ο θάνατος του πρώην μητροπολίτη Φλώρινας, σε ηλικία 104 ετών, τα ξημερώματα του Σαββάτου.

Για την ιστορία του Καντιώτη μεταφέρω απο Ελευθεροτυπία 16/1/2000

Σήμερα (16/1/2000) λήγει η θητεία του μητροπολίτη που συνέδεσε το όνομά του με τη Φλώρινα, περισσότερο κι απ' τις περίφημες πιπεριές της. Τριάντα δύο χρόνια κατάφερε να διατηρήσει το θρόνο του, αν και αμφισβητήθηκε όσο κανείς άλλος ιεράρχης τις τελευταίες δεκαετίες. Με μια επίσκεψη στα μέρη του επιχειρούμε να εξιχνιάσουμε το μυστικό της επιτυχίας του.

Την προσεχή Τετάρτη η Ιεραρχία της Εκκλησίας της Ελλάδος καλείται να εκλέξει τον διάδοχο του 92χρονου Αυγουστίνου Καντιώτη, ο οποίος παραιτήθηκε από τη θέση του, ανήμπορος πια να ανταποκριθεί στα καθήκοντά του. Ο πόλεμος της διαδοχής μεταξύ των επιγόνων είναι ανάλογος με τη φήμη που είχε αποκτήσει ο Καντιώτης όλα αυτά τα χρόνια. Μυστήριο και υπονοούμενα για τη γνησιότητά τους συνοδεύει τις δυο επιστολές προς την Ιεραρχία που ανακοινώνουν την παραίτηση. Από την άλλη πλευρά, είναι ανεξήγητο το γεγονός ότι οι ίδιοι που αμφισβητούν το ένα σκέλος των επιστολών (δηλαδή την υπόδειξη του Καντιώτη να χριστεί διάδοχός του ο αρχιμανδρίτης Χρυσόστομος Αβαγιανός), αποδέχονται την παραίτηση που διατυπώνεται ακριβώς σ' αυτές τις επιστολές.

Καθώς φαίνεται, ακόμα και ανήμπορος ο Καντιώτης εξακολουθεί να προκαλεί το δέος. Πώς αλλιώς να εξηγήσουμε το γεγονός ότι ομοφώνως το δημοτικό συμβούλιο της Φλώρινας (στο οποίο πλειοψηφεί το ΠΑΣΟΚ!) εξέφρασε την επιθυμία να ...συνεχιστεί το έργο του, και ζητεί φορτικά να εκλεγεί ένας από τους συνεργάτες-μαθητές του;

Οι προτιμήσεις των παραγόντων της περιοχής στρέφονται στο πρόσωπο του αρχιμανδρίτη Θεόκλητου Πασσαλή, ο οποίος υπηρέτησε ως πρωτοσύγκελος στη μητρόπολη από την πρώτη στιγμή (1967) και θεωρείται πιστός συνεχιστής του Αυγουστίνου. Κρατά ήπιους τόνους και δεν τονίζει το γεγονός ότι είναι κι αυτός «οργανωσιακός» όπως ο Αυγουστίνος. Στην ερώτησή μας απαντά διπλωματικά: «Τις οργανώσεις τις θέλουμε, όπως λέει και ο Αρχιεπίσκοπος, να βρίσκονται υπό την ευλογία του Επισκόπου.» Στην περίπτωση εκλογής του κ. Πασσαλή αναμένεται να αναλάβει ρόλο-κλειδί στο παρασκήνιο ο νεότερος αρχιμανδρίτης Ιουστίνος Μπαζάκας. Ο άλλος νέος αρχιμανδρίτης, ο κ. Ειρηναίος Χατζηευφραιμίδης, με θεολογική μόρφωση και διδακτορική διατριβή στο Ποιμαντικό Τμήμα του ΑΠΘ, έχει εκτεθεί πολύ με τις ανοιχτές ακροδεξιές τοποθετήσεις του και μάλλον έχει «καεί».

Υποψηφιότητα έχει θέσει και ο άλλος αγαπημένος συνεργάτης του Καντιώτη αρχιμανδρίτης Αθανάσιος Σιαμάκης, επί χρόνια γραμματέας του και πρώτος διευθυντής του ραδιοφωνικού σταθμού «Άγιος Χρυσόστομος». Με πλούσιο συγγραφικό έργο και αξιόλογες μελέτες για την αρχαιοελληνική μουσική, θεωρείται ο συντάκτης των περισσότερων από τα βιβλία του Καντιώτη. Απομακρύνθηκε από τη μητρόπολη πριν λίγα χρόνια, εξαιτίας του «οδηγού» του Καντιώτη, ο οποίος είχε αναλάβει τελευταία να καλύπτει όλες τις ανάγκες του αδύναμου μητροπολίτη. Αλλά ο οδηγός πέθανε τον περασμένο Οκτώβριο, και ο Αυγουστίνος ξανακάλεσε τον Σιαμάκη κοντά του.

Ο Χομεϊνί της Μακεδονίας

Πρωτοσυναντήσαμε τον Αυγουστίνο το φθινόπωρο του 1990, τότε που είχε ανοίξει ιερό πόλεμο, πραγματική ελληνορθόδοξη «τζιχάντ», εναντίον του «αντεθνικού και βλάσφημου» έργου του Θόδωρου Αγγελόπουλου «Το μετέωρο βήμα του πελαργού». Στην Αθήνα η υπόθεση είχε περιγραφεί περίπου ως γραφική και γελοία. Το γεγονός είναι, όμως, ότι ο μητροπολίτης είχε κατορθώσει να επιβάλει ένα κλίμα πραγματικής τρομοκρατίας στην περιοχή, με τις απειλές και τους αφορισμούς όσων συμμετείχαν στο γύρισμα και το συνεχές σαμποτάρισμα των σκηνών. Μπορεί, τελικά, η ταινία να γυρίστηκε, αλλά στην περιοχή, ακόμα και σήμερα, παραμένει απαγορευμένη. Ούτε στιγμή δεν διανοήθηκαν οι αρχές της πόλης να διατηρήσουν ένα μέρος των όμορφων σκηνικών που είχε κατασκευάσει ο Μικές Καραπιπέρης στον Σακουλέβα. Τον Νοέμβριο του 1992 επιχειρήθηκε η προβολή του «Πελαργού» στην Πτολεμαϊδα. Με παρέμβαση του Καντιώτη, ο δήμαρχος αντέδρασε και η προβολή ματαιώθηκε. Όσο για τον Φλωριναίο που είχε κρεμάσει στο σπίτι του τα υβριστικά πανό της μητρόπολης κατά Αγγελόπουλου (που έδειχναν τον σκηνοθέτη να «τα πιάνει» από την ΕΟΚ και να στεφανώνεται από τον διάβολο) κι αυτός αθωώθηκε από το Εφετείο.

Με την ίδια ζέση που πολέμησε τον Αγγελόπουλο, ο Καντιώτης ξεσηκωνόταν για την «Εθνική Παπάδων» και με τα ίδια κοσμητικά που επιφύλασσε για τον Κολλάτο είχε παλιότερα στολίσει τον «αντίχριστο» Καζαντζάκη. Γι' αυτόν το έργο «Ένας Όμηρος» ήταν εξίσου βλάσφημο με την «Παπαδιστική Κομπανία». Αυτός ο ισοπεδωτικός φανατισμός μπορεί να προκαλεί το γέλιο, αλλά στην περιοχή είχε πολύ συγκεκριμένες επιπτώσεις.

Στην Αθήνα έφτανε μόνον ο απόηχος της γελοιότητας. Μαθαίναμε, για παράδειγμα, ότι κυνηγάει και αφορίζει όσους μετέχουν στο καρναβάλι του Αμυνταίου ή του Ξινού Νερού, αλλά δεν καταλαβαίναμε ότι είχε εντάξει αυτή την επιχείρηση «εξαγνισμού» του ποιμνίου του στην ευρύτερη προσπάθεια να «μαντρωθεί» ο λαός της περιοχής, σε ένα άτυπο στρατόπεδο εθνικής αναδιαπαιδαγώγησης, μια ιδιότυπη «Μακρόνησο», όπου καλούνταν να υποβάλουν δήλωση μετανοίας οι πάντες. Τα καρναβάλια, όπως και τα έθιμα της φωτιάς των Χριστουγέννων, αλλά και οι χοροί και τα τραγούδια έχουν σε μεγάλο βαθμό σχέση με την παράδοση των ντόπιων κατοίκων που ακόμα και σήμερα θεωρούνται «δυνάμει ανθέλληνες» από μερίδες της κρατικής μηχανής. Η επίθεση του Καντιώτη στον τοπικό πολιτισμό έγινε φυσικά με εκκλησιαστικό πρόσχημα. Διαβάζοντας τις πρώτες εκθέσεις των ιερέων που τοποθέτησε το 1967 στα χωριά ο Καντιώτης, διαπιστώνουμε ότι πρώτο τους μέλημα είναι να κλείσουν τους κινηματογράφους, να αδειάσουν τις ταβέρνες και να απαγορεύσουν την τοπική γλώσσα «για εθνικούς λόγους». Όπως γράφει, για παράδειγμα, ο ιερομόναχος Αμφιλόχιος Χριστοδούλου που υπηρέτησε στην Άνω Καλλινίκη: «Κατεπολεμήσαμεν συστηματικώς το ομιλούμενον ενταύθα σλαβικόν ιδίωμα, και συνεστήσαμεν την χρήσιν της ελληνικής γλώσσης, με ικανοποιητικά αποτελέσματα.»

Φυσικά δεν αρκέστηκε σ' αυτά. Σε λίγο ήρθε η σειρά των «ύποπτων εκκλησιών» να γκρεμιστούν. Και άρχισε να χτίζει τεράστιους Σταυρούς, σε διάφορα υψώματα, έτσι ώστε να είναι ορατοί πέραν των συνόρων, από τους «αθέους γείτονες».

Οι χαμένες μάχες

Δύο μόνο φορές τόλμησε η τοπική κοινωνία να αντιδράσει στον βάναυσο δεσποτισμό του Αυγουστίνου. Και στις δυο περιπτώσεις νικητής βγήκε εκείνος. Και στις δυο περιπτώσεις, το πολιτικό κλίμα της εποχής επέτρεπε τη διατύπωση κάποιων δημοκρατικών λαϊκών διεκδικήσεων. Το 1975, η δημοκρατική ευφορία της μεταπολίτευσης έθρεψε την ψευδαίσθηση ότι και ο Καντιώτης μπορεί να «αποχουντοποιηθεί». Τη σχετική εκστρατεία ανέλαβε ο πολιτευτής της περιοχής Παύλος Στεφανίδης (βουλευτής του ΠΑΣΟΚ από το 1981) και η τοπική εφημερίδα «Έθνος». Πολύ γρήγορα ο Καντιώτης «καθάρισε», αφού κινητοποίησε όλο το μηχανισμό των παρεκκλησιαστικών οργανώσεων που διέθετε και τα σοβαρά ερείσματά του στον τοπικό κρατικό μηχανισμό.

Μια δεύτερη οργανωμένη προσπάθεια να αμφισβητηθεί ο Καντιώτης συναντάμε μετά την άνοδο στην εξουσία του ΠΑΣΟΚ. Εννιά συνδικαλιστικά σωματεία της περιοχής με επικεφαλής την τοπική ΕΛΜΕ φαντάστηκαν ότι ο άνεμος της «Αλλαγής» θα φυσήξει και στη Φλώρινα. Με δημόσια διαμαρτυρία κατήγγειλαν στις 11 Φεβρουαρίου 1982 «τις τελευταίες κινητοποιήσεις των εκκλησιαστικών και παρεκκλησιαστικών κύκλων της Φλώρινας, που καθοδηγούμενες από το μητροπολίτη Καντιώτη εκτράπηκαν σε απαράδεκτες ενέργειες για το κύρος της Εκκλησίας, με συνθήματα φασιστικού περιεχομένου εναντίον της δημοκρατικής κυβέρνησης και με πρακτική που εντάσσεται καθαρά στο πλαίσιο της πολιτικής των κύκλων της ανωμαλίας.» Αμέσως αντέδρασε ο καντιωτικός μηχανισμός. Με επικεφαλής τον ημικρατικό «Αριστοτέλη» ξεσηκώθηκαν τα σωματεία της εθνικοφροσύνης και έπνιξαν τους «αιρετικούς» συμπολίτες τους: 39 σύλλογοι υποδηματοποιών, κρεοπωλών, λαχανοπωλών, κουρέων, καφεπωλών, ψησταριών, ζαχαροπλαστών, εστιατόρων, πολυτέκνων, κυνηγών, ταξιτζήδων, μαζί με τις παραεκκλησιαστικές οργανώσεις της μητρόπολης, δήλωσαν πίστη στον Αυγουστίνο και στο τρίπτυχο «πατρίς-θρησκεία-οικογένεια». Η ανταρσία καταπνίγηκε.

Ιερός Χωροφύλακας

Υπήρξε χουντικός ο Αυγουστίνος; Ο ίδιος, για να διασκεδάσει τις εντυπώσεις που προκαλεί το γεγονός ότι ενθρονίστηκε αμέσως μετά την έλευση της χούντας, επικαλείται το γεγονός ότι ήρθε σε ρήξη με τον Ιερώνυμο και ισχυρούς παράγοντες της χούντας, για να αποδείξει τη διάστασή του με το δικτατορικό καθεστώς. Η αλήθεια είναι ότι ανταποκρινόταν στο «Ελλάς Ελλήνων Χριστιανών» όσο κανένας άλλος. Είναι εύλογο το δημοσίευμα της «Βραδυνής» που ζητωκραυγάζει την επαύριο της εκλογής του (26/6/1967): «Ο Αυγουστίνος Καντιώτης Αρχιερεύς. Ποίος το εφαντάζετο; Και όμως, χάρις εις την ανωτερότητα του Αρχιεπισκόπου κ. Ιερωνύμου και χάρις εις την εθνεγερτήριον επανάστασιν της 21ης Απριλίου, διά πρώτην φοράν αποκαθίσταται η αξιοκρατία»... Και για να μη μείνει καμιά αμφιβολία για το λόγο της επιλογής του, ο μητροπολίτης Καστορίας Δωρόθεος κατά την ενθρόνιση τον προσφώνησε ως τον «αγωνιστή του Γράμμου και του Βίτσι.» (16/7/1967) Αλλά και όλοι οι ισχυροί της χούντας τον στήριξαν. Ο Παπαδόπουλος χρηματοδότησε με αγαλλίαση τις καταστροφές των παλιών ναών, και «τίμησε» με την παρουσία του το γκρέμισμα του Αγίου Παντελεήμονα. Ο Μακαρέζος τον ενισχύει, ο Παττακός τον επισκέπτεται, ο Γκαντώνας τον χρηματοδοτεί, ο Ασλανίδης διατηρεί στενές σχέσεις μαζί του.

Οι αντιθέσεις του Αυγουστίνου με τον Ιερώνυμο δεν αφορούν καθόλου το πολιτικό φρόνημα, αλλά καθαρά εσωεκκλησιαστικές διαφορές. Με το θράσος που τον διέκρινε, ο Αυγουστίνος παρέμεινε αντιδημοκράτης και ακροδεξιός στις πεποιθήσεις του μέχρι το τέλος. Ονομάζει τη μεταπολίτευση «πραγματική δικτατορία». Θεωρεί την Αναγέννηση «μία σωρό κόπρου, μία περίοδο αφαντάστου απιστίας και αισχρότητος.» Ζητεί με επανειλημμένα διαβήματα την αποφυλάκιση των χουντικών, ένα μόλις χρόνο μετά την καταδίκη τους. Τους αποκαλεί, βεβαίως, «εγκλείστους αξιωματικούς» και τους θεωρεί «πολιτικούς κρατούμενους». Καταγγέλλει το '90 τον Καραμανλή ως μασόνο και υποδέχεται τον Γκλίξμπουργκ το '93 με κωδωνοκρουσίες και τιμές. Ως πρότυπό του προβάλλει τον Ιωάννη Μεταξά (4/6/1992) και μιλά για τον «κόκκινο φασισμό» (5/5/1994).

Ο βουλευτής του ΠΑΣΟΚ στο νομό Γιώργος Λιάνης δίνει τη δική του εξήγηση για το πώς ρίζωσε στην περιοχή ο Αυγουστίνος: «Ο Αυγουστίνος ήταν ο σιδηρούς εκπρόσωπος της πιο σιδηράς δεξιάς. Δεν μπορούσαν να βρουν καταλληλότερο πρόσωπο για την περιοχή αυτή. Σ' αυτό το νομό έπρεπε να γίνει ένας πειθαναγκασμός των προσώπων και των καταστάσεων και έπρεπε να γίνει και από την εκκλησία. Σ' αυτό το ρόλο ο Αυγουστίνος πήρε άριστα. Στο να επιβάλει το μισαλλόδοξο μοντέλο. Ένα μοντέλο ψυχροπολεμικό, αντικομμουνιστικό στο έπακρο. Έκανε μεγάλη ζημιά και στον τοπικό πολιτισμό και στο φρόνημα των κατοίκων. Έδινε στους κατοίκους την αίσθηση ότι τους προστατεύει απ' αυτό που είναι. Αυτό είναι αισχρό. Στην πορεία, όμως, εξαιτίας της πλήρως αντιεξουσιαστικής φύσης του έφτασε να μην ελέγχεται ούτε απ' αυτούς που τον έβαλαν. Ούτε από τις πολιτικές ούτε από τις εκκλησιαστικές ηγεσίες. Γιατί; Γιατί ήταν τόσο φιλόδοξος και τόσο ισχυρογνώμων που ήθελε αυτός να είναι ο απόλυτος άρχοντας της χώρας.» Τα λόγια αυτά έχουν ιδιαίτερη βαρύτητα, εφόσον προέρχονται από έναν άνθρωπο που διατηρούσε καλές προσωπικές σχέσεις με τον Αυγουστίνο και τον εκτιμούσε ως λόγιο και αγνό ιεράρχη. «Αντιλήφθηκα κάποια στιγμή ότι για να έχω μια καλή πορεία στα μεγάλα ζητήματα της Φλώρινας έπρεπε να έχω ανακωχή μαζί του.»

Δεν ήταν λοιπόν ο φόβος των ισχυρών μπροστά στο μεγάλο στόμα και τη «θεία τρέλα» του Αυγουστίνου που του επέτρεψαν να επιβιώσει όλων των καταστάσεων. Ο απολογισμός του έργου του στην περιοχή δείχνει ότι ο Καντιώτης έκανε όσα θα ήθελε και δεν τολμούσε να πραγματοποιήσει ο κρατικός μηχανισμός. Έθεσε τον πληθυσμό της περιοχής σε μια διαρκή παρακολούθηση, που δεν θα μπορούσε να διανοηθεί ούτε η πιο δραστήρια ΚΥΠ. Κατέστρεψε όσα μνημεία του «ύποπτου» παρελθόντος μπορούσε. Υπήρξε ο «ιερός χωροφύλακας» της Δυτικής Μακεδονίας. «Το ίδιο έργο έχουμε εμείς οι κληρικοί με σας τους αστυνομικούς», έλεγε ο Αυγουστίνος τον Μάιο του 1993. «Στις μέρες μας υπάρχουν δυστυχώς άνθρωποι που μισούν τα όργανα της τάξεως. Αλλά όχι! Τα όργανα της δικής μας Χωροφυλακής είναι σαν άγγελοι και αρχάγγελοι που αγρυπνούν για την τάξη και την ασφάλειά μας.»

(πηγή Ελευθεροτυπία, 16/1/2000)

[NoName]

του Μίμη Σουλιώτη*


Έχω προσωπικούς λόγους να είμαι δυσμενώς προκατειλημμένος για την υπερτριαντακονταετία του Αυγουστίνου Καντιώτη στη Φλώρινα. Οι λόγοι σχετίζονται με τις διαμάχες για το αυτόματο διαζύγιο επί Κυβέρνησης ΝΔ και υπουργίας Σταμάτη. Δεν θα επανέλθω, πρώτον επειδή είχα τότε γράψει σχετικώς, και δεύτερον επειδή θα ήταν άχαρο αφού ο δεσπότης δεν είναι σήμερα μάχιμος.

Πέρα από το προσωπικό, όμως, ξανοίγεται ο κάμπος της Καντιωτικής Πολιτικής, που πρέπει να τη δούμε. Ο Άγιος Φλωρίνης «ήλθε βαλείν μάχαιραν», κατά τας Γραφάς. Οι Φλωριναίοι διαιρέθηκαν σε πρόβατα και ερίφια κι ανάμεσά τους τάφρος βαθύτερη. Στον Καντιωτισμό ο ψυχρός πόλεμος βρήκε την πλήρη έκφρασή του. Η έκφραση είχε τη γελοία και την φριχτή της όψη. Γραφικές έως γελοίες ήσαν οι επιθέσεις κατά των μεικτών μπάνιων, του Καρνάβαλου (ο ηρωικός και δεξιόφρων λαός του πολιορκημένου Αμυνταίου αντέστη ωστόσο σθεναρά, προασπίζων τις πάτριες καρναβαλικές παραδόσεις του), κατά των προγαμιαίων σχέσεων, κατά των εύρω-ενδυμασιών, κατά των «ασέμνων» κλπ.

Φριχτές όμως ήσαν οι κατεδαφίσεις των εκκλησιών (και του όμορφου Οικονομικού Γυμνασίου της Φλώρινας, μέσα σ' ένα Σαββατοκύριακο αργίας!) με την επίκληση της περιβόητης «εθνικής ευαισθησίας», δηλαδή με τη σκύλευσή της για σκοπούς ενδομητροπολιτικούς και, αν μη τι άλλο, μωροφιλόδοξους.

Το ακόμη φρικτότερο είναι ότι οι εικόνες, η βαθέως μελωδική Ρώσικη καμπάνα, το περίφημο ωρολόγι και άλλα δεν τοποθετήθηκαν ξανά στον μητροπολιτικό ναό του Αγίου Παντελεήμονα. Εξηφανίσθησαν από προσώπου γης. Πού βρίσκονται; Σιωπή. Αλλά γιατί γκρεμίζονται κι αφανίζονται όλα αυτά; Διότι «ήσαν Βουλγάρικα».

Έστω, λοιπόν, ότι ήσαν Βουλγάρικα. Στο Πλόβντιβ της Βουλγαρίας υπάρχουν θησαυροί της ελληνικής ορθοδοξίας, θα έπρεπε ο μητροπολίτης του Πλόβντιβ να γκρεμίσει τις εκκλησίες και να αφανίσει τις αγιογραφίες και τις τοιχογραφίες, διότι «ήσαν ελληνικές»; Η τακτική του αφανισμού μνημείων, που την εφήρμοσε συστηματικά ο Καντιωτισμός, είναι επιζήμια για τον ελληνισμό, όπως και κάθε άλλη κραυγαλέα εθνικοφροσύνη. Αλλά ο Καντιωτισμός βρήκε και έκανε, αφού και πριν από αυτόν γκρεμίσαμε όλα τα τζαμιά και ασεβήσαμε στα Εβραίικα και στα Τούρκικα νεκροταφεία της Φλώρινας, εξαγριωνόμαστε όμως όταν οι φανατικοί μουσουλμάνοι επιτίθενται στο Φανάρι και στο χριστιανικό κοιμητήριο της Πόλης. Από τέτοιες καταστρεπτικές λογικές σαν του Καντιωτισμού (αντίστοιχες με των εθνικιστών της πΓΔΜ) κινδυνεύει σήμερα, Δεκέμβριο του έτους 1999 μ.Χ., ο ιερός Ναός του Αγίου Δημητρίου στα Βιτώλια να χάσει τις εικόνες και τους πολυελαίους του. Κάποτε πρέπει πατήσουμε πάνω στους επιζήμιους εθνικισμούς και να αποδεχθούμε την διαβαλκανική αμοιβαιότητα. Κι όποιος έχει το νου του στις Βρυξέλες χωρίς να προσπαθεί να αφομοιώσει τα διδάγματα της Σόφιας, της Αχρίδας, του Νόβισαντ, του Βουκουρεστίου κλπ, είναι βαθιά νυχτωμένος. Μόνο μέσω Βαλκανικής συνείδησης θα ολοκληρωθούμε ως Ευρωπαίοι.

Ακόμη πιο φρικαλέο είναι, ωστόσο, ότι για τα ιερά και όσια που γκρεμίστηκαν επικλήθηκε μεν η «εθνική ευαισθησία», ενώ η καταστροφή συντελέσθηκε λόγω του γνωστού από την Τουρκοκρατία και διαδεδομένου «δεσποτικού συνδρόμου»: πολλοί δεσπότες χαλούσαν τα έργα των προκατόχων τους, για να μείνουν και να μνημονεύονται αυτοί από τους μεταγενεστέρους και να ενισχυθούν τα θυγατρικά τους σωματεία. Τόσο απλό, μερικές φορές!

Φθάνω στην απόλυτη φρίκη: οι ενορίτες μας δεν προέβαλαν αντίσταση (πλην του ηρωικού Αγίου Νικολάου Φλωρίνης, ο οποίος και διεσώθη). Για τον αποδημήσαντα μητροπολίτη Κοζάνης Διονύσιο, άκουσα πρόσφατα να λένε: «Καλός ήταν. Μόνο που μας έκοψε εκείνα τα δύο δέντρα από το ξωκλήσι, το 1956»... Οι Κοζανίτες είναι ενιαίοι και συμπαγείς μες στις διαφορές τους. Ενώ εμείς, αναμίξ ενορίτες κι ενορίτισσες, σκύψαμε και φιλήσαμε τις φρέσκιες μπογιές, και προσκυνήσαμε μίαν αλλότρια τεχνοτροπία και όχι την οικεία της Σχολής αγιογράφων του Βιτσίου.

-«Ναι, αλλά ήταν υπεράνω χρημάτων». Σιγά τον πολυέλαιο. Καταντήσαμε στο σημείο να προβάλλουμε ως προτέρημα ένα γνώρισμα αυτονόητο για μητροπολίτη. -«Ναι, αλλά έκανε έργα». Στην Εύβοια και στην Αθήνα, ναι. Εδώ, εγώ δεν βλέπω απολύτως τίποτα. -«Μας βοήθησε στη μάχη για το Κατάστημα-Μαμούθ με τα αδασμολόγητα και σε άλλα σοβαρά οικονομικά ζητήματα». Δεν ήταν κουτός ο Άγιος Φλωρίνης, να χάσει την ευκαιρία, όταν εμείς τον βάλαμε μπροστάρη. Αλίμονο, όμως, στην περιοχή που για να σταθεί στα πόδια της οικονομικά προτάσσει τον μητροπολίτη. Μένει 100 χρόνια πίσω απ' την Κοζάνη.

Στο πεδίο της καθαρής πολιτικής, ο Καντιωτισμός έχοντας πάρει τα (ιδεολογικά και πρακτικά) ηνία της Δεξιάς αμαχητί, και συνεχίζοντας με ακροδεξιούς καλπασμούς την άλωση της περιοχής, δυσκόλεψε την πολιτική ωρίμανση της περιοχής.

-«Ναι, αλλά τα έβαλε με όλους. Ακόμη και με τη Χούντα που τον διόρισε!». Αληθώς, αλλά για ζητήματα ανούσια και από θέση «ακραιφνώς επαναστατική». Συγκριτικά με τον Άγιο Φλωρίνης, ο δικτάτωρ Γ. Παπαδόπουλος φαντάζει, ενίοτε, απλώς δεξιός.

(*) Ο ποιητής Μίμης Σουλιώτης είναι επίκουρος καθηγητής Λογοτεχνίας στην Παιδαγωγική Σχολή Φλώρινας του ΑΠΘ.

(Ελευθεροτυπία, 16/1/2000)

[NoName]

Ο Άγιος μπουλντόζας

Η σκηνή στην κεντρική πλατεία της πόλης του Αμυνταίου. Δυο τανκς έχουν παραταχθεί μπροστά στον ενοριακό ναό των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης, με τα κανόνια τους στραμμένα προς τα σπίτια. Τα μεγάλα ερπυστριοφόρα είναι δεμένα με συρματόσχοινα από τον τρούλο και το καμπαναριό του ναού. Οι οδηγοί βάζουν μπρος. Τα συρματόσχοινα τεντώνονται, οι ερπύστριες σπινάρουν στην άσφαλτο, αλλά το οικοδόμημα δεν πέφτει. Θα χρειαστούν πολλές προσπάθειες και θα σπάσουν πολλά συρματόσχοινα έως ότου σωριαστεί στο έδαφος. Μάρτυρες στη βάρβαρη πράξη μόνο οι εντελώς απαραίτητοι μηχανικοί, λίγοι στρατιωτικοί και ιερωμένοι. Οι κάτοικοι τρομοκρατημένοι είναι κλεισμένοι στα σπίτια τους.

Ήταν 24 Ιουλίου του 1972, όταν ο Αυγουστίνος Καντιώτης κατέφυγε στα τανκς για να ισοπεδώσει την εκκλησία του Αμυνταίου. Οι αρχές της δικτατορίας έθεσαν στη διάθεσή του τα βαριά στρατιωτικά οχήματα, όταν διαπιστώθηκε ότι δεν ήταν δυνατόν να κατεδαφιστεί η παλιά και όμορφη εκκλησία με συμβατικές μεθόδους. Ειρωνεία της τύχης: Για να δικαιολογήσει ο Αυγουστίνος την απόφασή του να ρίξει το ναό είχε επικαλεστεί ως πρόσχημα τον κίνδυνο να καταρρεύσει το οικοδόμημα. Και για να γίνει πιστευτός επιστράτευσε τη μαρτυρία του ...Παττακού, ο οποίος είχε επισκεφτεί την πόλη το 1971, και είχε αποφανθεί, κι αυτός, για τον κίνδυνο κατάρρευσης.

Είχε προηγηθεί ο μητροπολιτικός ναός της Φλώρινας. Με ανάλογη πραξικοπηματική ενέργεια ο Καντιώτης κατεδάφισε το 1971 το ναό του Αγίου Παντελεήμονα. Ο ίδιος ο Παπαδόπουλος επικύρωσε με την παρουσία του τη θεμελίωση του νέου ναού. Την ίδια τύχη είχαν και όσοι ιστορικοί ναοί του νομού επελέγησαν ως κατεδαφιστέοι από τον Καντιώτη. Ο Άγιος Νικόλαος στο Πλατύ Πρεσπών, ο Άγιος Αθανάσιος στην Καλλιθέα, η Αγία Παρασκευή στην Οξιά...

Κοινή επίσημη δικαιολογία για όλες αυτές τις καταστροφές ήταν ότι επρόκειτο για «ετοιμόρροπα» ή «μικρά» κτίρια. Αστεία πράγματα. Ούτε λόγος δεν έγινε για επιδιόρθωση. Αμέσως κατεδάφιση. Φυσικά είναι κοινό μυστικό για τους κατοίκους της περιοχής ότι οι κατεδαφίσεις έγιναν για να εξαφανιστούν από προσώπου γης όλες οι «μη ελληνικές» επιβιώσεις στην αρχιτεκτονική και την αγιογραφία. Δεν έφτανε στον Καντιώτη η «επιδιόρθωση» των αρχιτεκτονικών μελών και το ασβέστωμα των ιστορικών τοιχογραφιών, μόνο και μόνο για να σβηστούν οι κυριλλικές επιγραφές. Χρειαζόταν το επιδεικτικό γκρέμισμα, για να λειτουργήσει και ως συμβολική βία εις βάρος των κατοίκων.

Το έγκλημα πλέον αναγνωρίζεται ανοιχτά. Στον πανηγυρικό τόμο για την εικοσαετία του «νέου» Αγίου Παντελεήμονα αναφέρεται ότι «ο παλαιός ναός κτίσθηκε το 1890 από σχισματικούς της Φλώρινας.» Και ο παλιός ιερέας του ναού Αθανάσιος Ρούκαλης εξηγεί: «Έφερα βαρέως το ότι ο μητροπολιτικός ναός είχε σχήμα σλαβικό, και εσωτερικά και εξωτερικά. Είχε τρεις τρούλους επάνω σε σλαβικό ρυθμό. Όλα τα παράθυρά του ήταν σε σλαβικό ρυθμό. Μέσα οι εικόνες του τέμπλου ήσαν γραμμένες με σλαβικά γράμματα και πάνω σ' αυτά είχαν γραφεί ελληνικά. Σε περιπτώσεις που είχαν σβηστεί ή είχαν ξεθωριάσει τα ελληνικά γράμματα, φαίνονταν ακόμη τα σλαβικά. Αυτό δεν μπορούσα να το δεχτώ.» Το πρώτο που έκανε ήταν να απομακρύνει τις εικόνες. «Η επιτροπή της Γενικής Διοικήσεως Μακεδονίας παρέλαβε τις εικόνες και τις κατέθεσε σε κάποια υπηρεσία.» Ακολούθησε η αγία τράπεζα που διαρρυθμίστηκε «για να μη φαίνεται καθόλου ίχνος σλαβικής νοοτροπίας». Και τέλος έβαλε τεχνίτες και «διόρθωσαν» όλα τα παράθυρα. «Έτσι ο ναός απέκτησε χρώμα ελληνορθόδοξο. Έφυγε τελείως το σλαβικό.»

Και αφού τον «διόρθωσαν» καλά καλά, τον κατεδάφισαν.

ΟΡΙΑ

1907. Γεννιέται στις Λεύκες της Πάρου ο Ανδρέας Καντιώτης. «Ήμουν ζωηρόν και άτακτον παιδίον, το οποίον πολλάκις εδοκίμασα την παιδαγωγικήν ράβδον του διδασκάλου και των γονέων μου», γράφει ο ίδιος το 1985. «Ω καλοί μου γονείς και διδάσκαλοι, διά την επιδειχθείσαν αυστηρότητά σας, η οποία ενέκλειε πλούτον στοργής, πόσον σας είμαι ευγνώμων!»

1915. Ο πατέρας του τον βάζει να εξομολογηθεί στο μοναστήρι της Λογγοβάρδας. «Υστερον από την εξομολόγησιν εκείνην ο ζωηρός μου χαρακτήρ ήρχισε να τιθασσεύεται.»

1925-1929. Σπουδάζει Θεολογία στην Αθήνα. Ο πατέρας τον φέρνει σε επαφή με την οργάνωση «Ζωή». Μένει στο οικοτροφείο της «Ζωής» τέσσερα χρόνια. Μαθητεύει κοντά στον Ευσέβιο Ματθόπουλο, ιδρυτή της παρεκκλησιαστικής αυτής οργάνωσης, και τον θεολόγο Παναγιώτη Τρεμπέλα.

1930-1934. Διδάσκει στο Δημοτικό σχολείο της Ιού.

1935. Τον προσκαλεί ο Μητροπολίτης Αιτωλοακαρνανίας Ιερόθεος για γραμματέα. Χειροτονείται διάκονος στο Μεσολόγγι και παίρνει το όνομα Αυγουστίνος. Γίνεται πρωτοσύγκελος και ιεροκήρυκας.

1941. Τον προσλαμβάνει ως ιεροκήρυκα ο Μητροπολίτης Ιωαννίνων Σπυρίδων.

1942-1947. Με απόφαση της Ιεράς Συνόδου διατρέχει τη Μακεδονία και οργανώνει όσο μπορεί «εθνικά αντισταθμίσματα» στην επιρροή του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ.

1947 Ιούλιος. Επιστρατεύεται ως στρατιωτικός ιερέας και ιεροκήρυκας στις πιο κρίσιμες περιοχές που διεξάγεται ο εμφύλιος. Αναλαμβάνει την «εξομολόγηση» των ανδρών του Δημοκρατικού Στρατού που πιάνονται αιχμάλωτοι. Οι πληροφορίες αξιοποιούνται στα στρατοδικεία.

1950. Μετατίθεται στην Κύμη της Εύβοιας.

1951. Τοποθετείται ιεροκήρυκας στην Αθήνα. Οργανώνει τις δικές του παραεκκλησιαστικές ομάδες και αναπτύσσει έναν ορθόδοξο φονταμενταλισμό, ζητώντας την απαγόρευση του καρναβαλιού, των χορών, των καλλιστείων, των γυμναστικών επιδείξεων στα σχολεία και της ψήφου των γυναικών! Σε όσους διαμαρτύρονται απαντά ο Αρχιεπίσκοπος Σπυρίδων: «Μπρε! Επονέσατε; Σας εδάγκωσε πολύ; Θα του ειπώ να σας δαγκώνει περισσότερο. Γιατί αυτός είναι το τσοπανόσκυλο στο μαντρί της Εκκλησίας.»

1958. Ο Παναγιώτης Τρεμπέλας καταθέτει στην Αρχιεπισκοπή Αθηνών ότι ο Αυγουστίνος είναι πνευματικά διαταραγμένος.

1960. Ο Μητροπολίτης Χίου Παντελεήμων δηλώνει ότι ο Καντιώτης είναι τρελός.

1967. Η αριστίνδην Σύνοδος που τοποθετήθηκε από τη δικτατορία τον εκλέγει μητροπολίτη Φλωρίνης.

1968. Με απόρρητο έγγραφο του χουντικού υπουργού Παιδείας Θ. Παπακωνσταντίνου ορίζονται τρεις ψυχίατροι να εξετάσουν τον Καντιώτη. Αυτός τους διώχνει.

1971 (11/5). Ο Παπαδόπουλος θεμελιώνει τον Άγιο Παντελεήμονα. (4/7) Ο Παττακός επισκέπτεται το Αμύνταιο.

1972 (27/7). Μήνυμα Παπαδόπουλου: «Θα έλθω πλησίον σας να συνεορτάσωμεν.»

1975. Ο Αυγουστίνος συγκροτεί επιτροπές «προς παρακολούθησιν κινηματογραφικών ταινιών», δηλαδή επιτροπές λογοκρισίας, στη Φλώρινα, την Πτολεμαϊδα και το Αμύνταιο.

1984. Ακυρώνει τα καλλιστεία στο Αμύνταιο. Αφορίζει 5 κατοίκους του Ξινού Νερού επειδή συμμετείχαν στο καρναβάλι ντυμένοι παπάδες.

1986. Με διαδηλώσεις των οργανωμένων οπαδών του αντιδρά στην παρουσία ενός αλβανικού χορευτικού συγκροτήματος.

1987. Πρωταγωνιστεί στα συλλαλητήρια εναντίον του νόμου Τρίτση για την εκκλησιαστική περιουσία: «Οι νέο-σουλτάνοι που κυβερνούν την πατρίδα μας δεν σεβάστηκαν την Εκκλησία.»

1988. Σε δημόσια ομιλία του στην Αθήνα επιτίθεται στον Ανδρέα Παπανδρέου και την «ανδροχωρίστραν παλλακήν του».

1990. «Κύριε Κωνσταντίνε Καραμανλή είσαι μασόνος; Ναι ή όχι;»

1992. Υποστηρίζει για πολλοστή φορά την αποφυλάκιση των χουντικών: «Πρέπει να αποφυλακισθούν οι αξιωματικοί οι οποίοι ηγωνίσθησαν εις τα υψίπεδα της Μακεδονίας υπέρ της ακεραιότητος της Ελληνικής πατρίδος κατά του αθέου μαρξιστικού καθεστώτος.»

1993. Υποδέχεται τον Γκλίξμπουργκ με τιμές: «Ουδόλως συνετελέσαμεν εις την υποδοχήν, αλλ' ο ακριτικός μας λαός εξεδηλώθη αυθορμήτως και τον υπεδέχθη.»


ΔΙΑΒΑΣΤΕ

Αυγουστίνου Καντιώτη «Μία πεντηκονταετηρίς, 1935-1985". (Απολογισμός 5ης 4ετίας, Μητρόπολις Φλωρίνης, Αθήναι 1988). Αυτοβιογραφική παρουσίαση με ενδιαφέροντα στοιχεία. Πλούσιο υλικό για τη δράση του μητροπολίτη περιλαμβάνουν οι 7 τόμοι με τις τετραετίες της ποιμαντορικής του πορείας στη Φλώρινα.

«Σάλπιγξ Ορθοδοξίας» (1968-1999). Το περιοδικό που εκδίδει ο Καντιώτης στη Φλώρινα αναφέρεται στις κατεδαφίσεις των ναών και τη βοήθεια που παρείχε η χούντα στην «εθνική πολιτική» του Καντιώτη.

«Εκκλησιαστικός Αγών» (τόμος Α', 1966-1975). Το κεντρικό δημοσιογραφικό όργανο των καντιωτικών σωματείων περιλαμβάνει πολλές λεπτομέρειες για τη δράση του Αυγουστίνου την περίοδο της δικτατορίας.

"Χριστιανική Σπίθα" (1980-1989). Το προσωπικό φυλλάδιο που εκδίδει ο Καντιώτης στην Αθήνα, με σκληρή πολεμική σε όλους τους τομείς της πολιτικής του ΠΑΣΟΚ της πρώτης οκταετίας.

«Ο γκρεμιστής των 'μη ελληνικών' εκκλησιών» (περιοδικό «Ζόρα», τεύχος 1, Οκτώβρης 1993). Άρθρο του πολιτικού οργάνου του «Ουράνιου Τόξου» με πολιτική εκτίμηση για τη δράση του μητροπολίτη.

Ιωάννη Ν. Πήχου (επιμ.) «Μητροπολιτικός Ναός Αγίου Παντελεήμονος Φλωρίνης» (έκδοση του Μητροπολιτικού ναού, Φλώρινα 1993). Δημόσια και εκτενής ομολογία ότι ο παλιός ναός γκρεμίστηκε επειδή είχε «σλαβικά στοιχεία».

Φραντζής Φραντζισκάκης "Φλώρινα τέλος. Σπίτια, άνθρωποι, εκκλησίες, στο έλεος ενός μητροπολίτη που δρα σαν Χομεϊνί" (περ. Ζυγός, τ. 37, Σεπτ.-Οκτ. 1979). Η καταστροφή των σλαβικών μνημείων της περιοχής.

Χ.Καψάλη "Ο Αγιος Φλωρίνης. Εργα και ημέρες. Ο ...εξομολογητής των αιχμαλώτων." (Ριζοσπάστης 18/7/1982) Ρεπορτάζ για τη δράση του Καντιώτη από την περίοδο του εμφυλίου μέχρι τις μέρες μας.



ΔΕΙΤΕ

Το μετέωρο βήμα του πελαργού του Θόδωρου Αγγελόπουλου (1992). Η "εθνικώς επιλήψιμη" ταινία, το γύρισμα της οποίας ο Καντιώτης προσπάθησε να εμποδίσει με κάθε μέσο.

Το βλέμμα του Οδυσσέα του Θόδωρου Αγγελόπουλου (1995). Ματιές στην ιστορία, τις εθνικιστικές ψυχώσεις και τις διαδοχικές εθνοκαθάρσεις των Βαλκανίων, από τον ίδιο σκηνοθέτη. Περιλαμβάνει αυτοβιογραφικές σκηνές από τις λιτανείες-διαδηλώσεις του Καντιώτη στη Φλώρινα, ενάντια στο γύρισμα του "Πελαργού".

πηγή Ελευθεροτυπία, 16/1/2000