ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΦΕΙΔΙΠΠΙΔΗΣ

[Teo]

Τα πρόγραμμα Φειδιππίδης είναι ένα πιλοτικό πρόγραμμα της Καρδιολογικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών και του Ελληνικού Ιδρύματος Καρδιολογίας, με τη συμπαράσταση και χρηματοδότηση της Γενικής Γραμματείας Αθλητισμού και της Γενικής Γραμματείας Νέας Γενιάς.    
Σκοπό του έχει τη μελέτη και αντιμετώπιση των κληρονομικών και καρδιαγγειακών παθήσεων στη χώρα και κατά συνέπεια την πρόληψη του αιφνίδιου θανάτου στους νέους και στους αθλητές που συνήθως απειλούνται από τα νοσήματα αυτά.    

 Ο ξαφνικός θάνατος των νέων σχετίζεται σήμερα σαφώς με τα κληρονομικά νοσήματα, κυρίως της καρδιάς και των αγγείων. Νοσήματα που κυρίως στις νεανικές ηλικίες, αλλά όχι μόνο, παραμένουν σιωπηλά ή με ήπια συμπτώματα και η πρώτη και η τελευταία εκδήλωσή τους είναι, συνήθως, ο αιφνίδιος θάνατος.    

 Ο Φειδιππίδης ήταν ο διασημότερος αγγελιοφόρος της αρχαιότητας. Μετά το ΄΄νενικήκαμεν΄΄ όμως πέφτει νεκρός παρ'ότι νέος, υγιής και δυνατός. Ο θάνατος του Φειδιππίδη παραπέμπει σε όλο το φάσμα των ΄΄βουβών΄΄ νοσημάτων που απειλούν τους νέους.    

 Ένα κληρονομικό νόσημα όταν εκδηλώνεται σε έναν ασθενή οποιασδήποτε ηλικίας, είναι πολύ πιθανόν να αφορά και άλλα μέλη της οικογένειάς του. Με τον έλεγχο των οικογενειών των ασθενών που πάσχουν από κληρονομικά νοσήματα μπορούμε να εντοπίσουμε από νωρίς τον κίνδυνο, και με προληπτικά μέσα να προστατέψουμε τα νέα παιδιά και τους ενήλικες, που πιθανόν να πάσχουν από σιωπηλές ή ήπιες (παρ'όλα επικίνδυνες) μορφές της νόσου.    
 Μέχρι τώρα παρακολουθούνται 350 περίπου οικογένειες με υπερτροφική μυοκαρδιοπάθεια, η πρώτη αιτία αιφνίδιου θανάτου στους νέους και στους αθλητές. Έχουν ελεγχθεί 3000 μέλη των οικογενειών αυτών, 30 οικογένειες με μια ειδική μορφή μυοκαρδιοπάθειας που έχει εντοπισθεί στο νησί της Νάξου, μεγάλος αριθμός οικογενειών με διατατική μυοκαρδιοπάθεια, σύνδρομο μακρού QT, σύνδρομο Μarfan, WPW και άλλες κληρονομικές καρδιαγγειακές παθήσεις που σχετίζονται με αιφνίδιο θάνατο στους νέους. Έχουν εντοπιστεί ήδη 90 βουβές μορφές υπερτροφικής μυοκαρδιοπάθειας.    
 Ήδη βρίσκεται σε εξέλιξη πιλοτικό πρόγραμμα ελέγχου των αθλούμενων νέων, σε συνεργασία με δήμους της χώρας (ʼνω Λίοσια. Σχηματάρι, Πετρούπολη, Αργυρούπολη).    

 Ξεκίνησε έλεγχος των εθνικών ομάδων της χώρας μας, υπό την αιγίδα της Γενικής Γραμματείας Αθλητισμού και της Γενικής Γραμματείας Νέας Γενιάς,  
τους Δήμους της χώρας. Παράλληλα το πρόγραμμα συντονίζει τη δημιουργία πρωτοβάθμιου ελέγχου των αθλητών από τα Σωματεία και τους δήμους της χώρας.    
 Σε συνεργασία με το εργαστήριο της ιατροδικαστικής και τοξικολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, έχουν καταγραφεί σε ένα χρόνο 24 αιφνίδιοι θάνατοι νέων λόγω καρδιοπάθειας (2 θάνατοι το μήνα)στην περιοχή Αθηνών, (1/50000 νέους/χρόνο).    
 Επίσης έχει δημιουργηθεί κινητή μονάδα ελέγχου επανδρωμένη με γιατρούς για τους ελέγχους σε νησιά και σε απομακρυσμένες περιοχές που έδρασαν σαν κλειστές κοινωνίες και η εμφάνιση τέτοιων νοσημάτων είναι συχνή. Στη Νάξο, για παράδειγμα, 1 στους 600 κάτοικους πάσχουν από ένα νόσημα που στο γενικό πληθυσμό είναι πολύ σπάνιο. (ARVD)    

 Σε πρόσφατη επιδημιολογική έρευνα (CARDIA), το ποσοστό της υπερτροφικής μυοκαρδιοπάθειας (HCM ) στο γενικό πληθυσμό βρέθηκε να είναι 1/500. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι στην Ελλάδα περίπου 2000 άνθρωποι βρίσκονται σε εν δυνάμει κίνδυνο μόνο από το νόσημα ( HCM )    

 Είναι σημαντικό να σημειώσουμε ότι το πρόγραμμα δεν έχει μόνο ερευνητικό χαρακτήρα. Έτσι όπως είναι διαρθρωμένο, στην ουσία προσφέρει:    

1. Τη δυνατότητα δωρεάν ιατρικής παρακολούθησης σε όλες τις οικογένειες της χώρας που πάσχουν από κληρονομικά καρδιαγγειακά νοσήματα.    
2. Γενετική Συμβουλευτική στις οικογένειες που πάσχουν.    
3. Αγωγή υγείας στον πληθυσμό, στα θέματα αυτά.    
4. Το πρόγραμμα οργανώνει εργαστήριο μοριακής καρδιολογίας για το γενετικό έλεγχο των ασθενών. Ήδη σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο του Λονδίνου έχουν ελεγχθεί γενετικά 140  Έλληνες ασθενείς.    

Μέσω των ασθενών που παρακολουθούμε, αλλά και των πληροφοριών που μας έρχονται από όλα τα σημεία της χώρας σταδιακά συνθέτουμε ένα εθνικό επιδημιολογικό χάρτη για τα νοσήματα αυτά.    
     

Το κλινικό τμήμα του προγράμματος που υπάρχει ήδη και λειτουργεί με βάση τις σύγχρονες διαγνωστικές και θεραπευτικές μεθόδους για τα νοσήματα αυτά, μέσω του επιδημιολογικού χάρτη και των οικογενειακών δέντρων των νοσημάτων αυτών θα αποκαλύψει τις σχέσεις που υπάρχουν και στους τρόπους που αναπτύσσονται τα νοσήματα αυτά κατά περιοχές. Συγχρόνως θα αντιμετωπίζει με τη βοήθεια της Καρδιολογικής Κλινικής του Πανεπιστήμιου Αθηνών τις δύσκολες περιπτώσεις ασθενών με τέτοια νοσήματα ενώ διαθέτει και τακτική παρακολούθηση για όλους τους ασθενείς. Έτσι αποκαλύπτονται και εντοπίζονται δύσκολες στη διάγνωσή τους μορφές των νοσημάτων αυτών, καθώς συλλέγονται όλο και περισσότερα στοιχεία, π.χ. υποχρεωτικοί φορείς των γονιδίων με βάση τη θέση τους στο οικογενειακό δέντρο.    

Το γενετικό τμήμα του προγράμματος που εξελίσσεται παράλληλα, θα μπορεί εντελώς αυτόνομα να προσφέρει υπηρεσίες στον τομέα της διερεύνησης επικίνδυνων μεταλλάξεων που είναι υπεύθυνες για τα κληρονομικά νοσήματα της καρδιάς και ιδιαίτερα στην υπερτροφική μυοκαρδιοπάθεια που αποτελεί την πρώτη αιτία αιφνίδιου θανάτου στους νέους και στους αθλητές. Αυτό αποτελεί μια σημαντική βοήθεια για όλους τους κλινικούς καρδιολόγους της χώρας στο να διαγνώσουν και να αντιμετωπίσουν με καλύτερο τρόπο τα νοσήματα αυτά.    
     

ΟΙ ΑΘΛΗΤΕΣ    

Εδώ και 10 χρόνια οι σχέσεις των νέων της χώρας με τον αθλητισμό, τόσο επαγγελματικό αλλά κυρίως ερασιτεχνικά, έχει αλλάξει. Η σχέση έχει γίνει πιο στενή, πιο έντονη, πιο συνηθισμένη μέσα στην καθημερινότητα του κάθε νέου. Η Ελλάδα αθλείται σήμερα περισσότερο από ποτέ. Αυτό πέρα από ελπιδοφόρο μήνυμα θέτει και νέες επιταγές. Μας βάζει μπροστά σε νέες υποχρεώσεις και νέα προβλήματα.    
Δεν πρέπει να επιτρέψουμε αυτή η προσπάθεια για βελτίωση της υγείας των νέων μας να έχει και πλευρές απειλής για τη ζωή τους.    

Οι αθλούμενοι και οι αθλητές απειλούνται ευτυχώς όχι πολύ συχνά από τον κίνδυνο για αιφνίδιο θάνατο.    
Η ύπαρξη των υποκλινικών μορφών των κληρονομικών νοσημάτων της καρδιάς είναι αυτές που κυρίως απειλούν τους αθλητές κάτω από 35 χρόνων. Η προστασία των αθλητών αποτελεί μία από τις αιχμές του προγράμματος και για αυτό το λόγο το στηρίζει και η Γενική Γραμματεία  Αθλητισμού. Στα πλαίσια αυτής της λογικής ήδη βρίσκεται σε εξέλιξη ένα μεγάλο σχέδιο ελέγχου των αθλούμενων νέων και των πρωταθλητών με απώτερο στόχο τη διαμόρφωση ενός μοντέλου προληπτικού ελέγχου των αθλούμενων νέων στη χώρα.    
     

ΑΘΗΝΑ 2004 -ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ    

 Παράλληλα με τη σημαντική υποστήριξη της Γενικής Γραμματείας Νέας Γενιάς, στα πλαίσια των Ολυμπιακών Αγώνων, Αθήνα 2004, θα λειτουργήσει για πρώτη φορά στην Ελλάδα ένα εξαιρετικά καινοτόμο δίκτυο αντιμετώπισης επειγόντων περιστατικών (Δίκτυο Φειδιππίδης) που θα εισάγει πέραν του παραδοσιακού τρόπου αντιμετώπισης των επειγόντων περιστατικών, όπως τεχνητή αναπνοή και εξωτερικές μαλάξεις, την ανάταξη του ηλεκτρικού συμβάντος με τη χρήση εξωτερικού απινιδωτή. Ο αιφνίδιος καρδιακός θάνατος είναι ο πιο άδικος θάνατος γιατί στην συντριπτική πλειοψηφία, στο 70% των περιπτώσεων, προκαλείται από μια ηλεκτρική αρρυθμία με πιο συχνή την κοιλιακή μαρμαρυγή.    
Ο αιφνίδιος θάνατος είναι κατάσταση κρίσιμη, αλλά συχνά ανατάξιμη με τη χρήση των εξωτερικών απινιδωτών που είναι απλή και σήμερα πλήρως αυτοματοποιημένη.    

Μέσω της δημιουργίας του κλινικογενετικού χάρτη της χώρας στα νοσήματα που προαναφέρθηκαν και της δημιουργίας του κοινωνικού ιστού προστασίας των νέων αθλητών, το πρόγραμμα έρχεται να καλύψει το κενό στις υπηρεσίες της υγείας της χώρας και να συγχρονίσει το βήμα του με τις άλλες χώρες της Ευρώπης. Μέσω της δημιουργίας της πρώτης τράπεζας DNA στη χώρα για τα καρδιαγγειακά νοσήματα, θέτει τις βάσεις με συστηματικό τρόπο ώστε να υποδεχθούμε τη νέα εποχή της ιατρικής που καλείται να αντιμετωπίσει με επαναστατικούς τρόπους τις προκλήσεις της νέας χιλιετίας.    

Τελικά συγκροτείται ένας χώρος- δίκτυο σύγχρονης αντιμετώπισης προβλημάτων υγείας στον ειδικό αυτό τομέα, ολοκληρωμένης διακίνησης πληροφοριών και συντονισμού κινήσεων που κανένας γιατρός ή νοσοκομείο δεν είναι σε θέση να διαθέσει και να χρησιμοποιήσει λειτουργώντας σαν μονάδα έξω από το δίκτυο.