Χριστόψωμα

[Ntama]

ΧΡΙΣΤΟΨΩΜΟ  


Το ευλογημένο Χριστόψωμο, το άγιο ψωμί των Χριστουγέννων. Το Χριστόψωμο ήταν το βασικό ψωμί της γιορτής των Χριστουγέννων, που θα στήριζε τη ζωή των νοικοκυραίων, του σπιτιού, των ζώων και της σοδειάς.
Ο συμβολισμός του Χριστόψωμου καθόριζε και την τεχνική με την οποία γινόταν, που ήταν μια ολόκληρη ιεροτελεστία. Η νοικοκυρά έκανε το σταυρό της, πριν ξεκινήσει το ζύμωμα.
Το ζύμωναν με ειδικό τρόπο, χρησιμοποιώντας τα πιο αγνά και ακριβά υλικά. Χρησιμοποιούσαν προζύμι, αλεύρι, μέλι, ροδόνερο, σουσάμι, κανέλα, γαρίφαλα.
Οι παραδόσεις και οι τοπικές συνήθειες καθόριζαν το σχήμα και τα στολίδια του. Αλλού ήταν στρογγυλό, αλλού οβάλ ή μακρόστενο. Ένας μεγάλος σταυρός στη μέση ήταν απαραίτητος. Τον έκαναν με πρόσθετο ζυμάρι ή τον αποτύπωναν με πραγματικό ξύλινο σταυρό. Στις άκρες και στο κέντρο έβαζαν μεγάλα άσπαστα καρύδια ή αμύγδαλα. Ύστερα κεντούσαν με το μαχαίρι διάφορα σχέδια με ιδιαίτερη σημασία και στόλιζαν με καρύδια, αμύγδαλα ή άλλους ξηρούς καρπούς.
Άλλοτε πάλι έφτιαχναν μια μαργαρίτα με τόσα φύλλα όσα τα μέλη της οικογένειας και επάνω έβαζαν μια ζυμαρένια στέγη σπιτιού.
Οι αγρότισσες σχεδίαζαν με κομμάτια ζύμης κλωνιά από κληματαριά, αλέτρι ή βόδια και τα τοποθετούσαν επάνω στο Χριστόψωμο.
Οι γυναίκες των τσομπάνηδων έφτιαχναν μαντρί, πρόβατα και κατσικάκια.
Όλα για μια καλή χρονιά.



1 κιλό αλεύρι σκληρό
1 κουταλάκι αλάτι
50 γρ. μαγιά νωπή ή 1 1/2 κουταλιά ξερή
1 φλιτζάνι (240 ml) νερό, χλιαρό 40 βαθ. Κελσίου
1 φλιτζάνι (240 ml) κόκκινο κρασί, χλιαρό
1/2 φλιτζανιού (120 ml) λάδι
1/4 φλιτζανιού (60 ml) χυμό πορτοκαλιού
1/4 φλιτζανιού (60 ml) κονιάκ
ξύσμα από 2 πορτοκάλια
1 φλιτζάνι (200 γρ.) ζάχαρη
1 1/2 φλιτζάνια (220 γρ.) σταφίδες
1 1/2 φλιτζάνια (220 γρ.) καρύδια, χοντραλεσμένα
1/3 φλιτζανιού (50 ml) κουκουνάρι
1 κουταλιά μαστίχα κοπανισμένη ή
ή 1 κουταλιά γλυκάνισο
1 κουταλάκι κανέλα σε σκόνη
1 κουταλάκι γαρίφαλο σκόνη
1/4 κουταλάκι μοσχοκάρυδο


Γαρνίρισμα

λίγο γάλα
σουσάμι
καρύδια ή φιστικιά Αίγινας ή
άλλους ξηρούς καρπούς



-Βάζουμε τη μαγιά σε ποτήρι με 1/2 φλιτζανιού χλιαρό νερό και 2-3 κουταλιές αλεύρι. Ανακατεύουμε το νερό μέχρι η μαγιά να διαλυθεί. Αφήνουμε 10 λεπτά να φουσκώσει.
-Κοσκινίζουμε 800 γρ. από το αλεύρι με το αλάτι, κάνουμε μία λακκούβα στο κέντρο και προσθέτουμε τη διαλυμένη μαγιά, το υπόλοιπο νερό (1/2 φλιτζανιού) και το χλιαρό κρασί (1 φλιτζάνι). Ανακατεύουμε, παίρνοντας λίγο λίγο το αλεύρι από τριγύρω και ζυμώνουμε ώσπου να σχηματιστεί ελαφριά, μαλακή ζύμη. Σκεπάζουμε με πετσέτα και αφήνουμε να φουσκώσει (1 1/2 με 2 ώρες) σε ζεστό μέρος ή τυλιγμένο με κουβέρτα.
-Μετά το πρώτο φούσκωμα, πατάμε τη ζύμη να ξεφουσκώσει και ζυμώνουμε για μερικά λεπτά. Προσθέτουμε το υπόλοιπο αλεύρι κοσκινισμένο, το λάδι, το πορτοκάλι, το κονιάκ και το ξύσμα πορτοκαλιού. Ανακατώνουμε τη ζάχαρη με τις σταφίδες, τα καρύδια, το κουκουνάρι, τη μαστίχα (ή γλυκάνισο), την κανέλα, το γαρίφαλο και το μοσχοκάρυδο. Ρίχνουμε στη ζύμη αυτό το μίγμα και ζυμώνουμε. Αφήνουμε να φουσκώσει μισή ώρα ακόμη.
-Πλάθουμε το Χριστόψωμο σε στρόγγυλο ή οβάλ σχήμα και το τοποθετούμε σε μεγάλο λαδωμένο ταψί (ή το χωρίζουμε στη μέση και κάνουμε δύο μικρότερα, που τα βάζουμε σε δύο χωριστά ταψιά ή μαζί σε ένα μεγάλο). Σκεπάζουμε με μια στεγνή και μια υγρή πετσέτα και αφήνουμε σε ζεστό μέρος, να φουσκώσει και να διπλασιαστεί σε όγκο.
-Χαράζουμε στην επιφάνεια του Χριστόψωμου ένα σταυρό, με αλευρωμένο μαχαίρι για να μην κολλάει. Ή προσθέτουμε λωρίδες ζύμης σε σχήμα σταυρού. Με ένα πινέλο αλείφουμε γάλα στην επιφάνειά του. Πασπαλίζουμε σουσάμι και στολίζουμε με ξηρούς καρπούς.
-Προθερμαίνουμε το φούρνο στους 240 βαθμούς Κελσίου, ενώ έχουμε τοποθετήσει στο πάτωμα του φούρνου ένα ανοιχτό δοχείο με νερό για να σχηματισθεί ατμός. Βάζουμε το Χριστόψωμο στο φούρνο. Ύστερα από 15 λεπτά, αφαιρούμε το δοχείο με το νερό από το φούρνο και χαμηλώνουμε τη θερμοκρασία στους 200 βαθμούς. Ψήνουμε για 25 με 30 λεπτά ακόμα.
-Μόλις το βγάλουμε από το φούρνο, απλώνουμε από πάνω λίγο νερό με πινέλο και τοποθετούμε σε σχάρα για να κρυώσει.



ΧΡΙΣΤΟΨΩΜΟ ΜΕ ΠΡΟΖΥΜΙ:



Φτιάχνουμε προζύμι από το προηγούμενο βράδυ με 200 γρ. αλεύρι, τη μαγιά και λίγο χλιαρό νερό.
Το πρωί κοσκινίζουμε λίγο από το αλεύρι μαζί με το αλάτι. Ρίχνουμε το προζύμι, 50 γρ. ζάχαρη και το μισό λάδι. Ζυμώνουμε καλά, σκεπάζουμε τη ζύμη και την αφήνουμε να φουσκώσει σε ζεστό μέρος (1 ώρα).
Προσθέτουμε μετά όλα τα υπόλοιπα υλικά και ζυμώνουμε πολύ καλά για να γίνει μία λεία ζύμη που δεν κολλάει. Σκεπάζουμε και τα αφήνουμε να φουσκώσουν σε ζεστό μέρος (1 ώρα).
Πλάθουμε το Χριστόψωμο και το βάζουμε σε 1 μεγάλο λαδωμένο ταψί ή χωρίζουμε τη ζύμη και κάνουμε δύο Χριστόψωμα μικρότερα που τα ψήνουμε μαζί ή χωριστά. Αφήνουμε πάλι να φουσκώσουν και να διπλασιαστούν σε όγκο, χαράζουμε στο κέντρο ένα σταυρό με μαχαίρι, αλείφουμε με γάλα και πασπαλίζουμε με σουσάμι και καρύδια.
Ψήνουμε σε ζεστό φούρνο στους 220 βαθμούς Κελσίου για 20 λεπτά, μετά χαμηλώνουμε τη θερμοκρασία στους 170 βαθμούς και ψήνουμε για 30-35 λεπτά. Είναι έτοιμο όταν χτυπάμε με το χέρι μας την κόρα του και ακούγεται σαν κούφιο.