Εργολαβίες και σύνταγμα (Ήτοι το Τ.Ε.Ε. μέσω του Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. ως οργανισμός διαλύσεως της Ελλάδος)

[dozas]

1) Λευκαδίτικος λόγος -Τρίτη 16/7/1996
Στά κείμενα τοῦτα, τά ὁποῖα λόγῳ τῆς μεγάλης ἔκτασης θά ειναι σέ συνέχειες, ἐξετάζονται γιά πρώτη φορά ὁρισμένα θέματα πού ἀφοροῦν τούς πάντες. Τό σπίτι παραμένει γιά τόν ἄνθρωπο, ὅπως καί γιά κάθε ἔμβιο ὄν, ὁ ὕπατος σκοπός τῆς ζωῆς καί τό δικαίωμα. Τώρα τί θά πεῖ "σπίτι". Στά δικά μας πράγματα πρέπει νά ἔχει τήν ὑπομονή ὁ ἀναγνώστης νά παρακολουθήσει τοῦτες τίς συνέχειες μέχρι τό τέλος.
Πρόκειται νὰ ἀσχοληθοῦμε μὲ τὸ ἑξῆς ζήτημα: Πῶς γίνεται καὶ στὴν Δ/νση Π.Π.Δ.Ε. ( Πολεοδομίας-Περιβάλλοντος –Δημοσίων Ἔργων) τῆς Νομαρχιακῆς Αὐτοδιοίκησης Λευκάδος, δηλαδὴ ἀκριβῶς στὴν ὑπηρεσία ποὺ διακινεῖ ὁλόκληρη τὴν οἰκονομικὴ καὶ συνεπῶς κοινωνικὴ ζωὴ τοῦ νησιοῦ, νὰ ὑπηρετοῦν ὡς δ/ντὲς τρεῖς ξένοι;


Οὔτε ὁ κ. Λεπεσιώτης ( προϊστάμενος τοῦ τμήματος «τεχνικῶν ὑπηρεσιῶν»), οὔτε ὁ κ. Τσώλης ( προϊστάμενος τῆς Πολεοδομίας), οὔτε ἡ κ. Μέκαλη ( νῦν πρόεδρος τῆς ΕΠΑΕ καὶ ἐπὶ σειρὰ ἐτῶν προϊσταμένη τοῦ τμήματος πολεοδομίας) εἶναι λευκαδίτες. Γιὰ τὸν κ. Λεπεσιώτη θὰ μποροῦσε νὰ γίνει κάποια ... μισή ἐξαίρεση, γιατί εἶναι γαμπρὸς λευκαδίτικος. Σίγουρα θάθελε τὰ παιδιά του νὰ ζήσουν σὲ μίαν Λευκάδα ( ἔστω καὶ στὶς διακοπὲς) λίγο καλύτερη ἀπὸ ὅτι τὴν ζεῖ καὶ τὴν γνώρισε ὁ ἴδιος. Τουλάχιστον θεωρητικά. Γιατί βέβαια ὁ κ. Λεπεσιώτης σὰν Βορειοελλαδίτης, δηλαδὴ σὰν ἄνθρωπος ποὺ ἔχει κι' ἄλλες παραστάσεις, ξέρει καλὰ πώς ἡ σημερινὴ Λευκάδα δὲν ἀπέχει πολὺ ἀπὸ κάποιο ἐξωχώρι τῆς Δράμας ἢ τῆς Κομοτινῆς, ἀπὸ αὐτὰ δηλαδὴ πού ζοῦσαν χρόνια καὶ χρόνια ὑπὸ τὴν μπότα τοῦ λοχαγοῦ καὶ τὸ φραγγέλιο τοῦ παπᾶ, μήπως γίνουν σώνει καὶ καλὰ «Ἑλλάδα».

Ὑπὸ τὸ φραγγέλιο τοῦ πεπωρωμένου καὶ ἐκπεπτωκότος παπᾶ, ὁ ὁποῖος ἤθελε νὰ βάλει ἐθνικὰ σύνορα μὲ τὸν ὁμόδοξό του μακεδόνα, γιὰ νὰ μείνει ὁ ἴδιος ἡ κυρίαρχη διάσταση τῆς ἐσωτερικῆς ἐξουσίας καὶ τῶν ὠφελημάτων της, καὶ ὑπὸ τὴν μπότα τοῦ ἀνεγκέφαλου λοχαγοῦ, ἐπειδὴ ἔτσι τοῦ εἶπαν στὴν σχολὴ Εὐελπίδων. Γιὰ «ἐχθροὺς» μιλοῦσαν. Καὶ σήμερα πού ἀπὸ τὶς ἀναγκαιότητες τῆς διεθνοῦς παραγωγῆς αὐτὲς οἱ ἔννοιες τῶν ἐκ βορρᾶ «ἐχθρῶν» ἐλαφρῶς ἀλλοιοῦνται, τοῦτοι οἱ «ἐθνοφύλακες» ξεπετιῶνται στοὺς δρόμους. Ἀνησυχοῦν γιὰ τὸ «ἔθνος» καὶ τὴν τσέπη τους καὶ συνασπίζονται. Ξέρουν πώς μάταια, ἀλλὰ ξέρουν – θὰ ἰδοῦμε περίπου πῶς – πώς καὶ λίγοι εἶναι αὐτοὶ πού τοὺς καταλαβαίνουν. Σημασία ἔχει ὅτι ἡ καλύτερη ὁδὸς πολιτικῆς κυριαρχίας εἶναι ἡ πολιτιστικὴ καταστροφὴ καὶ ἰσοπέδωση. Ὁ κ. Λεπεσιώτης ξέρει ἀπ' αὐτὰ καὶ ξέρει πώς κάπως ἔτσι ἔχουν τὰ πράγματα μὲ τὰ Ἑπτάνησα καὶ τὴν Λευκάδα. Καὶ θὰ ἰδοῦμε ὅτι τὸ ξέρει.

Ἕνα λάθος ὀφείλομε ἐξ ἀρχῆς νὰ προλάβομε: μὲ τὰ πρόσωπα ἀπολύτως τίποτε δὲν ἔχομε, ἔστω καὶ ἂν πολλοὶ μποροῦν νὰ ἔχουν. Καὶ βεβαίως κανένα σύνδρομο ξενοφοβίας δὲν μᾶς διέπει. Εἴμαστε ἀντίθετα ὑπὲρ πάσης μορφῆς πολυεθνισμοῦ ( ὁ «διεθνισμὸς» εἶναι μία ἄλλη ἔννοια πού δὲν μποροῦμε νὰ συζητήσομε ἐδῶ), ποὺ ὡς φορέας πολιτιστικῶν συμμίξεων κατὰ ἱστορικὲς περιοχὲς προάγει τὴν πολιτιστικὴν ἅμιλλα καὶ ὁδηγεῖ σὲ διαρκῶς νέες ἱστορικὲς συνθέσεις. Ὁ πολυεθνισμὸς εἶναι σύμπτωμα τῶν αὐτοκρατοριῶν, δηλαδὴ τῶν κατ' ἐξοχὴν δημιουργῶν ἱστορίας. Ὁ ἄνθρωπος στὸ πολυεθνικὸ περιβάλλον ( καὶ μίαν ἐπιβεβαίωση ἔχομε στὴν περίπτωση τοῦ κατοίκου τῶν μεγαλουπόλεων σχετικὰ μὲ τὸν κάτοικο τῆς ἐπαρχίας καὶ τοῦ χωριοῦ), εἶναι ἀσθενεστέρας μὲν βουλήσεως, ἀλλὰ λογικώτερος καὶ δικαιότερος, ἀντιλαμβανόμενος τοῦ κόσμου μέσῳ νοητικῶν λειτουργιῶν. Ὁ κοσμοπολιτισμὸς συνεπῶς ἐπιβάλλει τὴν ἀριστοκρατικὴ διάθεση, τὴν ἀπόσταση, τὴν ἐπιφύλαξη καὶ τὸ μετρημένο. Ὁ ξένος σ' ἕναν τόπο φέρεται ἀναγκαστικὰ ἔτσι καὶ ἡ ἔννοια τῆς φιλοξενίας, ἀνάλογη μὲ τὴν πολιτιστικὴν ρωμαλεότητα τοῦ ἐγχωρίου, σκοπεῖ ἀκριβῶς στὴν κατάργηση αὐτῆς τῆς ἀπόστασης καὶ στὴν ἀφομοίωση. Οἱ παλαιότερες κοινωνίες τῶν Ἑπτανήσων ὑπῆρξαν κοινωνίες ποὺ δὲν φοβήθηκαν τοὺς ξένους. Εἰς... μνήμην λοιπὸν αὐτῶν τῶν κοινωνιῶν μποροῦμε νὰ ποῦμε πώς δὲν τοὺς φοβοῦνται καὶ σήμερα. Πολὺ περισσότερο, γιατί, σὰν ὑπηρετικὲς κοινωνίες ποὺ κατήντησαν , ζοῦν ἀπὸ τοὺς ξένους καὶ γιατί, τὰ Ἑπτάνησα καὶ τὸ Αἰγαῖο, ἀπὸ κάποιους λόγους ποὺ δὲν μποροῦμε νὰ συζητήσουμε ἐδῶ, ἔχουν ἀνάγκη ἀπὸ μία φυσικὴ ἐγκατάσταση ἀλλοδαπῶν ξένων.

Θὰ ἔκανε συνεπῶς μεγάλο λάθος καὶ θὰ μᾶς ἀδικοῦσε ἀφόρητα ὅποιος ὑπέθετε ὅτι ἔχομε κάτι μὲ τὸν κ.Λεπεσιώτη, τὸν κ.Τσώλη καὶ τὴν κ. Μέκαλη ὡς πρόσωπα. Ὄχι μόνο δὲν ἔχομε, ἀλλὰ ἔχομε λόγους νὰ πιστεύομε, ὅτι ἂν δὲν ὑπῆρχαν διοικητικῆς φύσεως λόγοι καὶ καταναγμασμοί, ἡ ὅλη πολιτεία τους θὰ ἦταν πολὺ διαφορετική. Ἐπειδὴ ἀκριβῶς δὲν ἔχομε κάτι ὡς πρόσωπα ἔχομα πάρα πολλὰ σὰν «ὑπηρεσία», σχεδὸν θὰ ἐλέγαμε σὰν ὑπηρεσία κατοχῆς! Καὶ αὐτὴν θὰ ἐξετάσομε.

Παλαιότερα γιὰ τοὺς δημοσίους ὑπαλλήλους ὑπῆρχε ἕνα κώλυμα νὰ ὑπηρετοῦν στὸν τόπο τους, τὸ λεγόμενο «κώλυμα ἐντοπιότητος». Θὰ ἦταν ἐκτὸς θέματος ὅποιος ἐπιχειροῦσε νὰ καταλάβει τὸ «κώλυμα» αὐτὸ βάσει νομικῶν ἐννοιῶν, τοῦ διοικητικοῦ ἢ συνταγματικοῦ δικαίου. Τὸ νόημά του γιὰ τὴν Ἑλλάδα εἶναι ἁπλούστατο: Ἡ Ἑλλάδα ποτὲ δὲν εἶχε τὶς προϋποθέσεις ὑπάρξεως ἑνιαίου κράτους. Ἀποτελεσμένη οὖσα ἀπὸ περιοχὲς μὲ παράδοση τοπικῆς αὐτοδιοικήσεως αἰώνων καὶ μὲ πολὺ διαφορετικὲς πολιτιστικὲς καταβολὲς ἦταν ὑποχρεωμένη νὰ ἐγκαθιδρύσει ἕνα εἶδος διοικητικῆς δικτατορίας, ὥστε νὰ μπορέσει νὰ ὑπάρξει ἕνα εἶδος κεντρικῆς διοίκησης. Καίτοι ἐδῶ δὲν μποροῦμε νὰ ἐπεκταθοῦμε στὴν σημασία καὶ ἱστορία τῶν πραγμάτων, μποροῦμε νὰ θυμήσομε ὅτι μέχρι τὰ τέλη τοῦ περασμένου αἰώνα τὸ ἑλληνικὸ κράτος δὲν μποροῦσε νὰ κλείσει συμβάσεις γιὰ ξένες ἐπενδύσεις, γιατί τὰ συμβόλαια μαζὶ μὲ τὴν κυβέρνηση, ἔπρεπε νὰ τὰ ὑπογράψουν καὶ οἱ κλέφτες ποὺ εἶχαν τὶς περιοχές. Καὶ ἐπίσης, μόλις μετὰ τὸν δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο μπόρεσε νὰ τεθεῖ στὸν ἀστικὸ κώδικα ( μὲ πρωτοβουλίες τοῦ καθηγητῆ Μπαλῆ), ὅτι «τὸ
ἔθιμο δὲν καταργεῖ νόμο», διότι μέχρι τότε τὰ ἔθιμα ( πού διέφεραν μεγάλως ἀπὸ περιοχὴ σὲ περιοχὴ) καθιστοῦσαν σχεδὸν ἀδύνατη τὴν λειτουργία ἑνιαίων κρατικῶν νόμων ( βλ. ἀναλυτικώτερα γι' αὐτά: Γ.Κακλαμάνη: «Ἡ Ἑλλὰς ὡς κράτος δικαίου»). Μὲ τὰ διαρκῆ πραξικοπήματα, τὶς δικτατορίες, τὸ στρατό, τοὺς χωροφύλακες κ.λπ., δηλαδὴ μὲ τὰ μόνιμα χαρακτηριστικά της πολιτικῆς ἱστορίας τοῦ ἑλλαδικοῦ κράτους, μπόρεσε τελικὰ νὰ μπεῖ ὡς διοικητικὴ ἀρχὴ τὸ «κώλυμα ἐντοπιότητος» καὶ ἡ καταστολὴ τῶν διαφόρων πολιτιστικῶν δομῶν νὰ ἐπιτυγχάνεται μέσῳ τῆς «κεντρικῆς διοικήσεως» ἑνιαίως. Οἱ ταλαίπωροι ὑπάλληλοι παλιότερα ζοῦσαν σὲ διαρκῆ ἐξορία. Μὴν μπορώντας νὰ ἀναπτύξουν σχέσεις μὲ τοὺς γηγενεῖς, ἔβγαιναν περίπατο δυὸ-δυὸ μεταξύ τους σὰν τιμωρημένοι - ὁ νομάρχης μὲ τὸν πρωτοδίκη, ὁ πρωτοδίκης μὲ τὸν εἰσαγγελέα κ.ο.κ. Μὲ κανένα ντόπιο!

2) Λευκαδίτικος λόγος -Τρίτη 23/7/1996

Μετὰ τὴν τελευταία δικτατορία τὸ «κώλυμα» αὐτὸ ἀτόνησε καὶ μόνο σὲ ὁρισμένους κλάδους ἡμιδιατηρεῖται, π.χ. τῆς Δικαιοσύνης. Τὸ ΠΑΣΟΚ καταστρέφοντας τὴν γλῶσσα, διαλύοντας τὴν παιδεία ἐκ βάθρων, ἐκχυδαῒζοντας μὲ τὴν πολιτικὴ τῶν ἐπιδομάτων καὶ τῶν παροχῶν, κατέβασε τὸ γενικὸ ἐπίπεδο ὑπὸ τὸ μηδὲν καὶ τοὺς ἐξίσωσε ὅλους. Πραγματοποίησε δηλαδὴ πλήρως τὴν ἔννοια τῆς σοσιαλιστικῆς ἰσότητος, ὁπότε τὸ «κώλυμα» ἐντοπιότητος ἔμεινε ἄνευ παριεχομένου. Τί ντόπιος, τί ξένος, θὰ ἦσαν ἐξ ἴσου δεμένοι στὸ ἅρμα τῶν παροχῶν καὶ τῶν κομματικῶν ἐντολῶν. Ἔμμεσα ὁ «σοσιαλισμὸς» χαροποιεῖ ὅλους τούς κομματικοὺς ἀρχηγούς, ποὺ ὅλοι τους ὁμολογοῦν ὅτι γιὰ πρώτη φορὰ στὴν Ἑλλάδα ἔπαψαν οἱ διχασμοὶ καὶ οἱ κοινωνικὲς ἀντιθέσεις καὶ τὸ «ἐκλογικὸ σῶμα» παρουσιάζεται πλήρως συμπαγές. Καὶ ὄντως ἐξισώνοντας τὸν κουτὸ μὲ τὸν ἔξυπνο, τὸν ἀνίκανο μὲ τὸν ἱκανό, τὸν τίμιο μὲ τὸν ἀπατεώνα, ἐπέρχεται κοινωνικὴ σταθερότης: ὅλοι κάθονται στὸν πάτο ὅπως ἡ λάσπη στὸν βυθό. Κατακαθίζουν πού λέμε. Τὴν ἴδια ἀκριβῶς θεωρία περὶ «σοσιαλισμοῦ» εἶχε διακηρύξει καὶ ἕνας ἥρωας στοὺς «Δαιμονισμένους» τοῦ Ντοστογιέφσκυ, ὁ Σβιντριγκαῒλωφ...

Δὲν ὑφίσταται λοιπὸν κάποιο «κώλυμα ἐντοπιότητος» ἀλλὰ εἰδικὰ γιὰ τὶς Πολεοδομίες, ὅπως θὰ δοῦμε, ὀφείλει νὰ ὑφίσταται ἕνα. Καὶ πρόκειται ἀκριβῶς γιὰ τὶς ὑπηρεσίες ποὺ τὸ «προσὸν τῆς ἐντοπιότητος» θὰ ἔπρεπε νὰ εἶναι ὁ κανόνας – πάλι κατὰ τὰ ἐπιτάγματα τῆς μεταδικτατορικῆς ἐποχῆς καὶ τῆς Δημοκρατίας. Ἀλλὰ ὡστόσο δὲν εἶναι. Ὁπωσδήποτε δηλαδή, ὅση «Δημοκρατία» καὶ «σοσιαλισμὸ» κι ἂν βάλομε, ὅσο κι ἂν κάτσουν οἱ «εἰδικοὶ» στὰ γραφεῖα τους νὰ ἀλχημίσουν μὲ τὰ Συντάγματα καὶ τὶς «διατάξεις», ἡ Ἑλλάδα ὡς κράτος μακροβούτι δὲν βγάζει. Τὸ παρατράγουδο, τόσο στὴν διοίκηση, ὅσο καὶ στὴν δομὴ τοῦ κράτους, θὰ βγαίνει μονίμως. Στὸ ἐν ἰσχύϊ μεταχουντικὸ Σύνταγμα ὑπῆρξε μία νέα διάταξη, ποὺ δὲν ὑπῆρχε σὲ κανένα ἀπὸ τὰ προηγούμενα. Τὸ ἄρθρο 24. Λέει λοιπὸν τὸ ἄρθρο αὐτὸ στὸ ἐδάφιο 1: « Ἡ προστασία τοῦ φυσικοῦ καὶ πολιτιστικοῦ περιβάλλοντος ἀποτελεῖ ὑποχρέωση τοῦ κράτους. Γιὰ τὴν διαφύλαξη τους τὸ κράτος ἔχει ὑποχρέωση νὰ παίρνει ἰδιαίτερα προληπτικὰ ἢ κατασταλτικὰ μέτρα».

Βεβαίως ἡ πρώτη ἀπορία γεννιέται μὲ τὸ γιατί παρέστη καν ἀναγκαία μία τέτοια διάταξη στὸ Σύνταγμα. Ἡ πρώτη σκέψη εἶναι ὅτι λόγῳ τῆς γενικότερης ἐπιβάρυνσης τοῦ περιβάλλοντος κατὰ τοὺς νεώτερους καιρούς. Ἡ δεύτερη, γιὰ νὰ μπορέσει τὸ κράτος νὰ πάρει τὸν ἀέρα ἀπ' τὰ πανιὰ τῶν διαφόρων οἰκολογικῶν κινημάτων, ποὺ ἀποτελοῦν σήμερα τὸν κατ' ἐξοχὴν φορέα τῆς πολιτικῆς. Ἡ τρίτη, ἐπειδὴ ἡ κερδοσκοπία Γῆς – τὸ μόνο ἀποδοτικὸ «ἐπάγγελμα» στὴν Ἑλλάδα - ὑπερέβη πᾶν ὅριο ἀπειλώντας πράγματι νὰ μὴν ἀφήσει τίποτε. Στὴν περίπτωση αὐτὴ προκύπτει τὸ ἐρώτημα τί ἔκαμε ἢ τί θὰ μποροῦσε νὰ κάμει τὸ κράτος ὡς πρὸς τὴν διόρθωση τῆς πολιτικῆς ποὺ ἐπέβαλε μία τέτοια συμπεριφορὰ πρὸς τὸ περιβάλλον. Ἡ τέταρτη καὶ ἁμαρτωλή, γιὰ νὰ μπορέσει καὶ ἐπισήμως τὸ κράτος νὰ συμμετάσχει ὡς ἑταῖρος στὸ ἀποδοτικὸ ἔργο τῆς κερδοσκοπίας. Θὰ ἰδοῦμε πώς ἡ τέταρτη τούτη ὑπόθεση εἶναι καὶ ἡ πιὸ πιθανή.

Σημασία ἔχει ὅτι τὸ κράτος ἀνεκήρυξε ἑαυτὸν σὲ προστάτη γιὰ δυὸ πράγματα ποὺ δὲν δημιουργεῖ. Οὔτε τὸ φυσικὸ περιβάλλον ἀποτελεῖ δημιούργημα τοῦ κράτους, οὔτε τὸ πολιτιστικό. Ἰδιαίτερα ὡς πρὸς τὸ τελευταῖο τοῦτο πρέπει νὰ ποῦμε ὅτι μὲ διϊστορικὰ κριτήρια, δηλαδὴ μὲ χρονικὸ μέτρο τοὺς αἰῶνες, τὸν «πολιτισμὸ» τὸν δημιουργεῖ πράγματι ὁ «λαός». Ὄχι ὅμως ὅλος μαζί. Ὁ πολιτισμὸς ὡς συνειδητὴ ἐπιδίωξη καὶ ὄχι μόνο ὡς φολκλόρ, δημιουργεῖται μὲ ὁρισμένους ἐκ τοῦ λαοῦ, καὶ αὐτοὶ εἶναι οἱ συγγραφεῖς, οἱ ποιητές, οἱ ζωγράφοι, οἱ μουσικοί, οἱ καλλιτέχνες γενικὰ καὶ ὅσοι πνευματικὰ καὶ ἐνσυνείδητα ἐργάζονται γι' αὐτόν. Ἔχει καμιὰ πολιτικὴ τὸ κράτος ἀπέναντι σ' αὐτὸν τὸν κόσμο; Εἶναι περιττὸ νὰ ἐπιμείνομε σὲ λεπτομέρειες γιὰ πράγματα αὐτονόητα. Ὄχι μόνο καμιὰ πολιτικὴ δὲν ἔχει, ἀλλὰ μὲ τὸν λαϊκισμὸ καὶ τὸ φολκλὸρ ποὺ ἀνεκήρυξε ὡς «πολιτισμό», τοὺς ἔχει οὐσιαστικὰ ὑπονομεύσει στὸ ἔπακρο. Βέβαια ὅτι ἔτσι ἐκμηδενίζεται ἡ ὑπόσταση τῆς Ἑλλάδας στὶς διεθνεῖς σχέσεις, καθὼς παρατήρησε κάποτε κι ὁ ἴδιος ὁ Ἀνδρέας Παπανδρέου, αὐτὸ φυσικὰ ἐλάχιστοι μποροῦν νὰ τὸ καταλάβουν. Ὅλοι πιστεύουν πώς ἡ θέση μας αὐτὴ ἐξασφαλίζεται ἀπὸ τὸ Μπάσκετ. Πρέπει βέβαια νὰ ὁμολογήσουμε ὅτι τὸ φολκλὸρ εἶναι αὐτὸ πού ἐνδιαφέρει τὸ ἑλλαδικὸ κράτος ὡς «πολιτισμός», διότι αὐτὸ προβάλλεται ὡς «ἐθνικὴ ὑπόσταση», ἀπὸ αὐτὸ οἰκονομάει τὸ συνάλλαγμα μὲ τὸν τουρισμό, αὐτὸ ἐν τέλει καθιστὰ τὸ ἔργο τῆς πολιτικῆς ἄκοπο καὶ ἀνέξοδο. Ὁρισμένα πράγματα λέγονται πολλαπλῶς νοοῦνται ὅμως πάντα μονοσημάντως. Στὸ διοικητικὸ δίκαιο, ψάχνοντας κανεὶς τὰ παραδείγματα γιὰ τὴν ὑπόσταση τοῦ κράτους ὡς «νομικοῦ προσώπου», σὲ ὅλα σχεδὸν θὰ βρεῖ τὸ κράτος ὡς FISCUS, δηλαδὴ ὡς εἰσπρακτικὴ μηχανή. Ἀνάλογες συνεπῶς εἶναι καὶ οἱ λοιπὲς ἔννοιες ὅπως «πολιτισμός», «περιβάλλον», «δημόσιο συμφέρον» κ.λπ., στὸ νοῦ τοῦ «νομοθέτου», πράγμα ποὺ θὰ διαπιστώσομε παρακατιόντως πολλαπλῶς. Ἡ ἐρώτηση ποὺ ἄμεσα μᾶς ἐνδιαφέρει τώρα εἶναι ἡ ἑξῆς: μπορῶ ἐγὼ νὰ μοῦ γίνει ἡ γλώσσα χάλι ἀπὸ τὸ γλείψιμο, ὥσπου νὰ πάρω τὸ «δίπλωμα» ἀπὸ κάποια «ἀρχιτεκτονικὴ σχολὴ» ἢ ὑποσχολὴ τοῦ ἐξωτερικοῦ, καὶ ἐν συνεχείᾳ νὰ διορισθῶ «ἁρμόδιος» γιὰ τὴν «διαφύλαξη» τοῦ πολιτιστικοῦ περιβάλλοντος τῆς Θράκης; Ποῦ ξέρω ἐγὼ ἀπὸ τζαμιὰ καὶ ἀπὸ τὰ μυστικὰ τῆς τέχνης τοῦ Σινάν, γιὰ νὰ διαφυλάξω καὶ προαγάγω τὴν πολιτιστική του παρακαταθήκη; Ἐπειδὴ πῆρα τὸ «δίπλωμα» μὲ 5 καὶ τὸν ἀριθμὸ μητρώου ἀπ' τὸ ΤΕΕ; Παίρνω μαζὶ μ' αὐτὰ καὶ τοὺς τρόπους ἐπικοινωνίας τοῦ Σινάν μὲ τὸν Ἀλλάχ, γιὰ νὰ ξέρω τί ἔφκιαχνε καὶ νὰ μπορέσω νὰ τὸ διαφυλάξω; Ὑπάρχουν λοιπὸν περιοχὲς τῆς διοικήσεως» ποὺ τὸ «κώλυμα ἐντοπιότητος» ἰσοδυναμεῖ μὲ ἰσοπέδωση καὶ πολιτιστικὴν καταστροφή. Καὶ εἶναι αὐτὴ ποὺ καλλιεργεῖ καὶ προάγει μὲ τοὺς διοικητικούς του τρόπους τὸ ἑλλαδικὸ κράτος, διότι ἀπὸ τὴν ἰσοπέδωση καὶ τὴν ὁμοιομορφία ἔχει ( «ἐθνικὴ») ἀνάγκη γιὰ τὶς ἐκλογές. Ὅσο πιὸ πολὺ μάζα ὁ λαός, χωρὶς πολιτιστικὲς διαφορές, τόσο εὐκολώτερα κατευθύνεται καὶ ψηφίζει. Ἀπὸ τὴν μία μεριὰ ἡ «διαφύλαξη» τοῦ πολιτιστικοῦ περιβάλλοντος μὲ τὸ ἄρθρο 24 καὶ ἀπὸ τὴν ἄλλη οἱ ὑπαγορεύσεις κατὰ τὸ πνεῦμα ἐργολαβίας, ποὺ θὰ ἰδοῦμε στὰ κείμενα, καὶ οἱ...διοικητικὲς σκοπιμότητες.
3) Λευκαδίτικος λόγος -Τρίτη 30/7/1996

Οἱ ἔννοιες «πολιτισμὸς» καὶ «περιβάλλον» δὲν εἶναι καθόλου ἄσχετες μεταξύ τους. Ταξιδεύοντας π.χ. κανεὶς ἀπὸ τὸ Κάντιτς τῆς Ἱσπανίας πρὸς τὴν βόρεια Εὐρώπη, εὔκολα παρατηρεῖ πώς τὸ περιβάλλον ἐπιδρᾶ στὴν ἀρχιτεκτονική. Ὁ δυνατὸς Ἥλιος καθυποτάσσει τὴν ζωὴ πρὸς τὸ ἐσωτερικό τοῦ σπιτιοῦ, μὲ κέντρο τὴν αὐλὴ μὲ τὸ μονίμως ὑπάρχον συντριβάνι. Ἡ Ἀλάμπρα ἀπ' ἔξω μοιάζει μὲ κοινὸ χαμόσπιτο, ἂν ὄχι μὲ κοτέτσι. Ὅσο ὁ Ἥλιος λιγοστεύει, τόσο ἀλλάζει καὶ ἡ δόμηση τοῦ σπιτιοῦ. Τὰ παράθυρα ἔρχονται πρὸς τοὺς ἐξωτερικοὺς τοίχους, στὴν ἀρχὴ μὲ μπατζούρια, γιὰ νὰ καταλήξουν στὴν βόρεια Εὐρώπη σκέτο τζάμι ποὺ ἀναζητεῖ μονίμως τὸ φῶς. Τοῦτα τὰ πράγματα ἐπιδροῦν καὶ στὴν ψυχικὴ δόμηση τοῦ ἀνθρώπου, ἀπὸ τὴν πυκνὴ ἐσωτερικότητα τοῦ Ἰσλὰμ πρὸς τὸ λογοκρατικὸν σύστημα πού διέπει τὶς σύγχρονες σχέσεις, ἀπὸ τὴν ἀδιανόητη Γεωμετρία διακόσμησης τοῦ ἐσωτερικοῦ χώρου τῆς Ἄλαμπρας στὸ κτίριο ἀπὸ σίδερο καὶ γυαλί.

Ἑπομένως, ἡ λέξη «τζαμὶ» ποὺ ἀναφέραμε, ὅπως καὶ οἱ μονόκλιτες φραγκισκανοῦ ρυθμοῦ ἐκκλησίες πού ἔχομε στὰ Ἑπτάνησα ( στὶς ὁποῖες ὡστόσο λειτουργοῦν ὀρθόδοξοι παπάδες...), δὲν εἶναι κτίρια τῆς κοινῆς ἔννοιας τοῦ Γ.Ο.Κ., ἀλλὰ νοητικὲς καὶ ψυχικὲς κατηγορίες τῆς ἐσωτερικῆς δόμησης τῶν ἀνθρώπων καὶ ἄρα τῆς σχέσης των μὲ τὸ περιβάλλον.
Τὸ ἑνιαῖον καὶ ἀπέριττo τοῦ ἐξωτερικοῦ τῶν δικῶν μας ἐκκλησιῶν ἐπιβάλλει στὸ κτίσιμο ὄχι τὴν γαρνιτούρα καὶ τὸ αἰσθητικῶς περιττὸ ἢ τὸ τεχνικῶς περίτεχνο, ἤγουν κατὰ τὴν καθομιλουμένην τὸ βλαχομπαρὸκ συνδυασμοῦ ἑτερόκλητων στοιχείων, τὰ ὁποῖα μεμονωμένα, ὅπως στὶς ζωγραφιὲς τῶν παιδιῶν, «στέκουν» ἀλλὰ σὰν σύνολο συνιστοῦν ἀνορθογραφία, ἀλλὰ τὴν ἑνιαία μορφὴ τῆς δωρικῆς ἁπλότητος ποὺ καταλήγει στὴν ἁπλὴ γραμμὴ καὶ διὰ χρήσεως μορφολογικῶν στοιχείων μεταξὺ αἰσθητικοῦ ὕψους καὶ βάρους συνδέει τὸ κτίσμα σὲ πλαστικὴ ὀργανικότητα μὲ τὴν φύση τοῦ μεσογειακοῦ τοπίου. Τὰ ἐπιτυχημένα τέτοια σπίτια «κάθονται», δίνουν τὴν ἐντύπωση «βαριῶν» κτισμάτων, ἐνῶ αἰσθητικὰ τὸ μάτι ἐπάνω τους φεύγει καὶ τὸ βάρος ἀμβλύνεται σὲ μία φυσικὴ σύνδεση μὲ τὸν γύρω χῶρο. Τούτη ἡ σύνδεσή τους ἀλλάζει φυσιογνωμία κατὰ τὴν διάρκεια τῆς ἡμέρας. Ἀλλοιῶς φαίνονται τὸ πρωὶ κι ἀλλοιῶς τὸ βράδυ, ἀλλοιῶς τὴν ἄνοιξη κι ἀλλοιῶς τὸν χειμώνα. Κλασσικὴ περίπτωση τέτοιων αἰσθητικῶν ἀποτελεσμάτων ἔχομε στὸ παλάτι τῶν δόγηδων στὴν Βενετία. Ἀπ' ἔξω εἶναι τέσσαροι τοῖχοι, μία σκέτη κασέλα, ἕνα τεράστιο στὶς διαστάσεις του κτίσμα ἀλλὰ χωρὶς βάρος, ἀγουροξυπνημένο τὸ πρωὶ καὶ μισοκοιμισμένο στὸ σούρουπο. Καὶ τὰ τρία κτίρια πού ἀποτελοῦν τὴν ἀπέριττη πλατεία τοῦ Ἁγίου Μάρκου - ἴσως τὴν πιὸ ἀπέριττη πλατεῖα τῆς Εὐρώπης καὶ γι' αὐτὸ αἰσθητικὰ στερεότατη - , τὸ Παλάτι, ἡ Τσέκα καὶ ἡ βιλιοθήκη τοῦ Βησσαρίωνα, τὰ τρία στηρίγματα τοῦ κράτους δηλαδή, ἀκολουθοῦν τὴν ροὴ τοῦ φυσικοῦ χρόνου: ὅσα φῶτα κι ἂν ἔχουν τὸ βράδυ ἀπὸ τὴν πλατεῖα ἀπουσιάζουν. Ἡ νυκτερινὴ αἰσθητική τους ἐπιβάλλει τὴν σιωπὴ καὶ τὸ τράβηγμα τῆς ζωῆς στὰ καντούνια. Ὁ Ἅγιος Μάρκος ἀποτραβιέται τελείως. Ἡ ἀρχιτεκτονικὴ ὅπως θὰ δοῦμε πιὸ κάτω ( ὅταν θὰ ἀσχοληθοῦμε μὲ τὶς ἄδειες καὶ τὸ «κοινωνικό» τους νόημα), δὲν μπορεῖ νὰ ἀποτελέσει ἐκ τῶν προτέρων προγραμματισμό, ὅπως ἐπιδίωξαν νὰ τὴν ὁρίσουν κάποιες μεταπολεμικὲς τάσεις στηριζόμενες σὲ γενικὲς ἀντιλήψεις περὶ παγκοσμιότητος τῆς παραγωγῆς καὶ στὴν συνεχιζόμενη ἁλυσίδα μεγαλουπόλεων ἐπὶ τοῦ πλανήτη. Τὸ «περιβάλλον» στὴν ἀρχιτεκτονική, ὅπως καὶ στὴν τέχνη γενικά, εἶναι κατ' ἐξοχὴν ἔννοια ἱστορική, μὲ εἰδικὲς ἱστορικὲς μορφοποιήσεις καὶ περιεχόμενα. Ἀρχιτέκτονας ποὺ δὲν ξέρει ἀπὸ λογοτεχνία, ποίηση, μουσική, ζωγραφική, ἱστορία καὶ κοινωνιολογία ( σήμερα) – σὺν τὴν γνώση ποὺ ἐπιβάλλει ἡ ἀνάπτυξη τῆς τεχνολογίας ὡς πρὸς τὰ δομικὸ ὑλικό-, εἶναι ἁπλὸς χτίστης, ἂν μὴ ἁπλὸς μπετατζής. Πῶς θὰ μπορούσαμε νὰ χαρακτηρίσουμε τὴν «προστασία τοῦ πολιτιστικοῦ περιβάλλοντος» στὴν Λευκάδα λ.χ., ὅταν ὑπάρχουν σύγχρονα σπίτια χτισμένα μὲ «πέτρα»; Ἡ «πέτρα» εἶναι αἰσθητικὰ τὸ πιὸ σκληρὸ στοιχεῖο, πού εἶναι ἀδύνατον νὰ συνδυασθεῖ μὲ τὴν ἁπαλότητα τοῦ νεροῦ. Ἄκρως ἐνδεδειγμένο γιὰ τὶς ὀρεινὲς περιοχὲς τῶν Βαλκανίων, ὅπου ὑπάρχει παντοῦ, ἐλάχιστα ἐνδεδειγμένο ὅμως γιὰ τὸ Ληξούρι καὶ τὴν Λευκάδα. Οἱ ἀρβανίτες, κατ' ἐξοχὴν μαστόροι τῆς «πέτρας» καὶ ἀποκλειστικοὶ σχεδὸν οἰκοδόμοι τῆς ὀθωμανικῆς αὐτοκρατορίας, στὰ νησιὰ τοῦ Αἰγαίου ποὺ κατοικοῦσαν δὲν ἀνέπτυξαν τὴν αἰσθητική της «πέτρας», ὅπως στὴν Ἀλβανία καὶ τὴν Ἤπειρο, παρ' ὅτι αὐτὴ στὰ ξερονήσια ἦταν τὸ πιὸ πρόχειρο δομικὸ ὑλικό.

Ἀπὸ τὶς σύντομες τοῦτες παρατηρήσεις ( ἀπαραίτητες γιὰ τὴν ἔννοια τοῦ «πολιτιστικοῦ περιβάλλοντος») προκύπτει καὶ ἡ ἀπορία μὲ τὰ «κατασταλτικὰ μέτρα προστασίας» τοῦ ἄρθρου 24. Ἡ Ἑλλάδα στὶς διεθνεῖς σχέσεις ( π.χ. στὶς ἐκθέσεις τοῦ "HELSINKI WATCH", πού γίνονται κάθε χρόνο) θεωρεῖται ἕνα κράτος μειονοτήτων, μὲ ἀνεγνωρισμένες στὸ Διεθνὲς Δίκαιο τούς μουσουλμάνους τῆς Θράκης καὶ τοὺς ἑβραίους ἕλληνες. Τὸ «πολιτιστικὸ περιβάλλον» τῶν μειονοτήτων αὐτῶν δὲν εἶναι τὸ πολιτιστικὸ περιβάλλον τοῦ «Ἑλληνικοῦ ἔθνους», ἐν ὀνόματι τοῦ ὁποίου ἀσκεῖται ἡ ἐξουσία κατὰ τὸ Ἑλληνικὸν Σύνταγμα. Οἱ μειονότητες αὐτὲς περιλαμβάνονται μὲν στὸν «ἑλληνικὸ λαὸ» ( σήμ. ἡ ἔννοια τοῦ λαοῦ ἀποτελεῖ νομικὸν πλάσμα, ὁρισμὸς δὲν ὑπάρχει), ὄχι ὅμως καὶ στὸ «ἑλληνικὸ ἔθνος» μὲ προπάτορες τὸν Μεγαλέξανδρο καὶ τὸν Μακρυγιάννη. Οἱ ἴδιοι μηχανικούς, γιατροὺς καὶ δικηγόρους, γιὰ λόγους πού δὲν μᾶς ἐνδιαφέρουν τώρα, δὲν μποροῦν νὰ βγάλουν. Πῶς «προστατεύονται» πολιτιστικῶς μὲ τὸ «κώλυμα ἐξ ἐντοπιότητος» τῶν ὑπηρεσιῶν τοῦ ΥΠΕΧΩΔΕ;

Ἀνάλογες εἶναι καὶ οἱ ἀπορίες ὡς πρὸς τὴν «προστασία» τοῦ φυσικοῦ περιβάλλοντος. Ἡ «οἰκολογικὴ συνείδηση» δὲν εἶναι κάτι ποὺ πέφτει ἐξ οὐρανοῦ, ὅπου ὑπάρχουν πολλὲς σακκοῦλες. Εἶναι μία πολιτιστικὴ κατηγορία ποὺ ἔχει τὴν προϊστορία της. Ὅταν ἕνα βιομηχανικὰ ἀνεπτυγμένο κράτος λέει «προστασία τοῦ περιβάλλοντος» , εἶναι ἄλλο πράγμα ἀπὸ τὸ νὰ λέει τὸ ἴδιο κήρυγμα τὸ ΥΠΕΧΩΔΕ σὲ ἕνα κράτος πού ἔχει μὲν «Ὑπουργεῖο Βιομηχανίας», ἀλλὰ καμιὰ Βιομηχανία ( καὶ τοῦτο ὄχι ἐπειδὴ δὲν ὑπάρχουν ἐνδεχομένως φουγάρα ποὺ μολύνουν, ἀλλὰ ἐπειδὴ οἱ ἀπόφοιτοι τοῦ Γυμνασίου δὲν ξέρουν νὰ λύσουν δευτεροβάθμιες ἐξισώσεις. Θὰ ἰδοῦμε πιὸ κάτω τὸν ἀγώνα τοῦ ΤΕΕ γιὰ τὴν μὴ ἵδρυση ἰδιωτικῶν ΑΕΙ, τὴν ὁποίαν εἰσηγηθήκαμε ἐμεῖς ἐν Ἑλλάδι...). Ἡ «οἰκολογικὴ συνείδηση» ἔχει τὴν προϊστορία της, ἡ ὁποία ἀνάγεται στοὺς μετὰ τὴν Μεταρρύθμιση χρόνους, στοὺς «ὀρθολογιστὲς» καλούμενους φιλοσόφους τοῦ 17ου αἰώνα. Ἡ ὀντολογία τοῦ θρησκευτικοῦ οἰκοδομήματος τοῦ μεσαίωνος γίνεται μ' αὐτοὺς λογικὴ καὶ γνωσιολογία, γιὰ νὰ περάσει μέσω
τοῦ γαλλικοῦ διαφωτισμοῦ καὶ τῆς ἀνάπτυξης τῶν θετικῶν ἐπιστημῶν ὡς φιλοσοφία «κυριαρχίας τοῦ ἀνθρώπου ἐπὶ τῆς φύσης», διαμορφώνοντας τὸν σύγχρονον βιομηχανικὸν καὶ μὴ κόσμο. Μέσα στὶς ἱστορικὲς αὐτὲς διαμορφώσεις ἀναπτύσσεται ἡ τεχνολογία ὡς ἀντίποδας τῆς φύσεως, ὡς μία διαδικασία πού θέλει νὰ τὴν ἐξουσιάσει. Δὲν θὰ ἐπιμείνομε περισσότερο ἐπὶ τῆς ἱστορικῆς σημασίας τῶν πραγμάτων. Θὰ ποῦμε μόνο πώς ὅταν ἕνα σύγχρονο βιομηχανικὸ κράτος μιλάει γιὰ «προστασία τοῦ περιβάλλοντος» καὶ βγάζει νόμους, εἶναι ἐπειδὴ ἔχει δύο ἀντιτιθέμενες μεταβλητές, μὲ τὶς ὁποῖες πρέπει νὰ κάνει πολιτική, τὴν τεχνολογία καὶ τὴν φύση. Ὅταν λέει τὸ ἑλληνικὸ κράτος γιὰ «προστασία φυσικοῦ περιβάλλοντος», ἀπὸ ποῦ νομιμοποιεῖται νὰ τὸ λέει; Ἡ «ἑλληνορθόδοξη» παράδοση μας σεμνύνεται νὰ τονίζει ὅτι ἐμεῖς ἐμείναμε ἀνέπαφοι ἀπὸ αὐτοὺς τοὺς «ἐκπεσμοὺς» τῆς Δύσεως, ἐνῷ τὸ ἑλληνικὸν κράτος ἔβγαλε τὸ ἄγαλμα τοῦ Κοραῆ μπροστὰ ἀπὸ τὸ Πανεπιστήμιο ( γιὰ λόγους «ἀναπτύξεως» ἢ ἴσως καὶ διὰ τῆς «ἀναπτύξεως»...), ἀλλὰ φκιάχνει διαρκῶς νέα ἀγάλματα γιὰ τὸν Μακρυγιάννη!... Μιά λοιπὸν καὶ βιομηχανία ὡς ἱστορικὸ προϊὸν δὲν ἔχομε ( «θέσεις ἐργασίας» ἔχομε βέβαια), ἕπεται πώς «οἰκολογικὴ συνείδηση» ὡς κοινωνικὴ κατηγορία δὲν εἶναι δυνατὸν νὰ ὑπάρξει. Οἱ ἄνθρωποι ζοῦν, θεωρητικῶς, σὲ φυσικὴ σχέση μὲ τὸ περιβάλλον, ὅπως καὶ στὸ παρελθόν. Ἄρα τὸ «περιβάλλον» ὡς κινδυνεύουσα ὀντότης προέρχεται ἀπὸ τὸ ἴδιο τὸ κράτος καὶ ἀπὸ τὴν πολιτικὴ τοῦ κράτους. Θὰ μπορούσαμε ἐν συντομίᾳ νὰ ποῦμε ὅτι ὑπὸ τὸ σύνθημα «προστασία τοῦ περιβάλλοντος» ( τῆς ὑπολοίπου «οἰκολογικῆς» πολιτικῆς τοῦ κράτους τελείως ἀνυπάρκτου) νοεῖται διὰ τῶν διαφόρων Π.Π.Δ.Ε. ἡ ἔνταξη τοῦ φυσικοῦ περιβάλλοντος στὸν προγραμματισμὸ τῶν «πρώτων ὑλῶν». Καθ' ἑαυτὸ οὐδὲν κακό. Τὸ ἐρώτημα εἶναι μέσα σὲ ποιὰ γενικώτερα πλαίσια πολιτικῆς αὐτὸ γίνεται καὶ γιατί πρέπει νὰ γίνεται δι' ἀσκήσεως κοινωνικῆς πολιτικῆς μέσω τῶν διαφόρων Π.Π.Δ.Ε. καὶ διὰ τοῦ «κωλύματος ἐξ ἐντοπιότητος». Αὐτὰ ὅμως θὰ τὰ ἐξετάσομε στὶς ἑπόμενες συνέχειες.

Δύο παρατηρήσεις μόνο πρέπει νὰ προσθέσομε ἐδῶ, μία πραγματολογικὴ καὶ μία... φιλολογική.
Ἡ πραγματολογικὴ εἶναι ἁπλή: ἀπὸ τὶς ὀκτὼ περιπτώσεις «κωλύματος ἐξ ἐντοπιότητος» πού ἀναφέρει τὸ ἄρθρο 83 τοῦ ὑπαλληλικοῦ κώδικος, μόνο ἡ στ) εἶναι σὲ πλήρη ἰσχὺ στὴν Λευκάδα. Καὶ αὐτὴ ἀφορᾷ ἀκριβῶς στὶς τεχνικὲς ὑπηρεσίες. Ὅλων τῶν τμημάτων οἱ προϊστάμενοι εἶναι ξένοι. Ματαιοπονοῦν συνεπῶς οἱ λευκαδίτες πού μαζεύονται κατὰ σύνολα στὴν Πολεοδομία, ἀφήνοντας τὶς δουλειὲς των καὶ ὑποβιβάζοντας ἔτσι ἀκόμη πιὸ πολὺ τὴν ὑποτυπώδη οἰκονομικὴ ζωὴ τοῦ νησιοῦ, καὶ φωνάζουν πώς θέλουν νὰ ζήσουν καὶ νὰ πληρώσουν τὰ φροντιστήρια τῶν παιδιῶν τους. Ἡ δουλειὰ τῶν ξένων εἶναι νὰ ἀδιαφοροῦν ἀκριβῶς γι' αὐτά. Φυσικῶς δηλαδή.

Ἡ φιλολογικὴ παρατήρησή μας ἀναφέρεται στὸ κεφάλαιο τῶν προθέσεων τῆς Γραμματικῆς. Πρέπει νὰ γνωρίζει ὁ ἀναγνώστης, ὅτι εἰδικὰ οἱ προθέσεις παίζουν πρωταρχικὸν ρόλο στὶς «ἐπεξεργασίες» τῆς ἑλλαδικῆς νομολογίας. Στὸ Σύνταγμα π.χ. εἶναι ἄλλο «ἡ Δικαιοσύνη νὰ ἀπονέμεται ΥΠΟ τῶν Δικαστηρίων» καὶ τελείως ἄλλο νὰ ἀπονέμεται «ΔΙΑ τῶν Δικαστηρίων». Γιὰ τὸ ἡμίφως τῆς Νομολογίας μας οἱ προθέσεις παίζουν ρόλο καθοριστικό. Τὸ ἴδιο καὶ τὸ «ἐξ» στὸ «κώλυμα ἐξ ἐντοπιότητος», πού ἔτσι γραμμένο συνιστᾶ γλωσσικὸν βαρβαρισμό. Τὸ «ἐξ» ὅμως αὐτὸ παρέχει πλουσιοπάροχα μίαν διοικητικὴ καὶ πολιτικὴν «εὐχέρεια»: μπορεῖ νὰ μὴν εἶσαι ἐσὺ ντόπιος καὶ νὰ θέλεις νὰ διορισθεῖς κάπου, μπορεῖ ὅμως ὁ συμπέθερος τοῦ κουνιάδου τῆς νύφης τοῦ πεθεροῦ σου νὰ εἶναι ἐκεῖ «τοπικὸς παράγων». Πρόκειται περὶ ζητήματος «ἀποφάσεως» τοῦ ὑπουργοῦ, ποὺ θὰ ἰδοῦμε καλύτερα στὸ ἑπόμενο. Δεδομένου ὅτι καὶ ἡ θρησκευτικὴ ἐκπροσώπησή μας στὴν Λευκάδα εἶναι ξένη, μποροῦμε νὰ ποῦμε ὅτι οἱ πιὸ νευραλγικοὶ τομεῖς τῆς κοινωνικῆς ζωῆς τοῦ νησιοῦ ξενοκρατοῦνται πλήρως. Καὶ ἂν δὲν ὑπάρχουν ντόπιοι μηχανικοὶ νὰ διορισθοῦν στὶς τεχνικὲς ὑπηρεσίες ( θὰ ἰδοῦμε πῶς, ἂν καὶ γιατί), ἀσφαλῶς δὲν μποροῦμε νὰ ποῦμε πώς πάσχομε ἀπὸ ἔλλειψη ντόπιων ὑπαλλήλων τοῦ ἄλλου κλάδου. Ἡ ἐσωτερικὴ ξενοκρατία ὅμως ἔχει τοὺς νόμους της. Τὸ ἐρώτημα εἶναι ἂν μὲ τοὺς «νόμους» αὐτοὺς ἔχει καν νόημα ἡ ἀποκληθεῖσα «τοπικὴ αὐτοδιοίκηση».

4) Λευκαδίτικος λόγος -Τρίτη 6/8/1996

Τὸ περὶ οὗ ὁ λόγος «κώλυμα», δηλαδὴ τὸ «κώλυμα ἐξ ἐντοπιότητος» ποὺ συζητᾶμε, δὲν ἐπιδέχεται κριτήρια «πολιτικῶν ἀναλύσεων» καὶ γενικῶν θεωριῶν. Πρόκειται γιὰ ἕνα καθαρὰ κοινωνικῆς καὶ ἀστυνομικῆς σημασίας διοικητικὸ μέτρο, εἰδικῶς προσιδιάζον στὴν Ἑλλάδα καὶ σὲ ἄλλα τεχνικῶς κατασκευασθέντα κράτη. Σκοπός του δὲν εἶναι «νὰ μὴν γίνονται καταχρήσεις» στὴν διοίκηση ἀλλὰ τὸ ἀκριβῶς ἀντίθετο: διὰ προαγωγῆς τῆς διοικητικῆς διαφθορᾶς νὰ ὑπάρξει ὁ «συνεκτικὸς δεσμὸς» τῶν κομμάτων καὶ ἡ πελατειακὴ σχέση μὲ τὸ «ἐκλογικὸ σῶμα», ὥστε νὰ ἀποκτήσει «σταθεροὺς τρόπους» λειτουργίας ( καὶ τυπικὰ νομιμότητα ἀπὸ ἀπόψεως Διεθνοῦς Δικαίου) ἡ διὰ τῆς κάλπης «Δημοκρατία». Σὲ πολλὲς χῶρες τοῦ «τρίτου κόσμου» καὶ ἰδιαίτερα τῆς «Μέσης Ἀνατολῆς», δηλαδὴ σὲ τεχνικῶς κατασκευασμένα κράτη, ἡ διαφθορὰ τῶν πολιτικῶν καὶ οἰκονομικῶν ἡγεσιῶν ἀποτελεῖ ἐπιδιωκτέον σκοπό, προκειμένου οἱ κυβερνήσεις νὰ καταστοῦν ἐλεγχόμενες καὶ νὰ λειτουργήσουν ξεκομμένες ἀπὸ τὸ κοινωνικὸ σῶμα. Τὸ ὁποῖον, ὅσο πιὸ «ὁμοιογενὲς» καὶ «λειανθὲν» ὡς πρὸς τὶς κατὰ τόπους διαφορὲς καταστεῖ, τόσο πιὸ «ὁμοιογενῶς» καὶ «ἑνιαίως» λειτουργεῖ ἡ κεντρικὴ διοίκηση διὰ τῶν κομμάτων. Τὸ «κώλυμα» σ' ἐμᾶς λειτούργησε ἰδεωδῶς γιὰ τοὺς σκοποὺς τούτους. Δὲν εἶναι τυχαῖο ὅτι βασικὰ υἱοθετήθηκε μετὰ τοὺς βαλκανικοὺς πολέμους μὲ τὴν προσάρτηση τῶν «νέων χωρῶν» καὶ τὴν νέα «διοικητικὴ διαίρεση» τῆς χώρας. Μόλις λίγο πρὶν μὲ τὸ Σύνταγμα τοῦ 1911 θεσμοθετεῖται ἡ μονιμότητα τῶν δημοσίων ὑπαλλήλων μὲ ταυτόχρονη ἐπανίδρυση τοῦ Συμβουλίου τῆς Ἐπικρατείας ( οἱ συμπτώσεις αὐτὲς δὲν εἶναι καθόλου τυχαῖες). Τὸ πρόβλημα μὲ τὶς «νέες χῶρες» εἶναι νὰ χάσουν τὴν ἰδιαιτερότητα καὶ πολιτιστική τους φυσιογνωμία καὶ νὰ ἐνσωματωθοῦν στὸ ὑπάρχον κράτος. Βαθύτατα ἐξεγερμένος ὁ ἴδιος ὁ Μεταξᾶς σημειώνει στὸ Ἡμερολογιό του, ὅτι ἡ πρώτη πράξη τῶν βασιλιάδων μας μόλις πάτησαν στὰ Γιάννενα ἦταν νὰ συλήσουν τὰ τζαμιὰ καὶ ὅτι ἄλλο ἀλβανικὸ ἢ τούρκικο εὐρῆκαν μπροστά τους, προκειμένου αὐτὰ νὰ ἀποχτήσουν τὴν φυσιογνωμία τῆς ἑλλαδικῆς ἐπαρχίας. Καὶ θὰ πρέπει στὰ μάτια τοῦ Μεταξᾶ νὰ ὑπῆρξαν οἱ ἐνέργειες αὐτὲς πράξεις ἀνείπωτης βαρβαρότητας, ἂν σκεφθοῦμε ὅτι ἀποκαλεῖ τοὺς βασιλιάδες πληβείους γιὰ τὰ ὅσα εἶδε νὰ κάνουν ( οἱ ἴδιοι βέβαια «ἑνιαῖον κράτος» ἤθελαν...), ἐπαιρόμενος γιὰ τὴν δική του ἀριστοκρατικὴ καταγωγὴ καὶ νοοτροπία (ὁ Μεταξὰς ὡς γνωστὸν ἀνῆκε σὲ παλαιότατη βυζαντινοβενετικὴ οἰκογένεια, γραμμένη στὸ «Λίμπρο Ντ' Ὄρο» ἀπὸ τὸν 16ο ἤδη αἰώνα, πάνω κάτω τὴν ἴδια περίπου ἐποχὴ ποὺ ἐγράφηκαν σ' αὐτὸ καὶ κάποιες οἰκογένειες Γράψα, ἐγκατεστημὲνες τότε στὴν Κέρκυρα). Οἱ «διοικητικὲς» αὐτὲς ἀναγκαιότητες ποτὲ μέχρι σήμερα δὲν ἔπαψαν, ἀφ' ὅτου ἡ Ἑλλάδα ἀπέκτησε «σταθερὰ» σύνορα ( μετὰ τὸν Β παγκόσμιο πόλεμο μόνο τὰ Δωδεκάνησα προσαρτήθηκαν ), καὶ κατὰ ἀναγκαστικὴν συνέπεια ὁ μόνος τρόπος γι' αὐτὸ ἦταν ὁ ρόλος τοῦ ὑπαλλήλου ὡς φρουράρχου καὶ τοποπαρατηρητοὺ τῆς «κεντρικῆς διοικησέως». Κλασσικὸ ἔχει μείνει τὸ παράδειγμα τῆς ἔκθεσης ἑνὸς «ἐπιθεωρητοῦ τῆς διοικήσεως» τῶν χρόνων ἐκείνων γιά κάποιον αὐτόχθονα ὑπάλληλον: « Ὁ ἐν λόγῳ ὑπάλληλος εἶναι τίμιος, εὐθὺς καὶ δίκαιος. Προτείνομεν τὴν ἀντικατάστασίν του, ἴνα ἡ ὑπηρεσία διεξάγεται ἀνετώτερον».

Ἐπειδὴ λοιπὸν εἶναι κοινωνικῆς φύσεως οἱ λόγοι τοῦ «κωλύματος», γι' αὐτὸ ἀκριβῶς συμβαίνει ἡ ἔξαρσή του μὲ τὴν ταύτιση κράτους καὶ κόμματος τοῦ παρελθόντος ( τὰ αὐταρχικὰ κράτη τῆς παλαιᾶς Δεξιᾶς δηλαδή), ὅπως ἐπίσης καὶ ἡ μερικὴ ἀτονία του μὲ τὴν ταύτιση κράτους καὶ κόμματος ἐπὶ ΠΑΣΟΚ ( ὑπὸ ἄλλες προϋποθέσεις ποὺ ἐξηγήσαμε). Συνεπῶς τὸ «κώλυμα» δὲν ἐπιδέχεται πολιτικὲς ἁπλῶς ἑρμηνεύσεις, καὶ μάλιστα τῆς μικροπολιτικῆς. Ἡ ἀναγκαιότητά του εἶναι κοινωνικῆς καὶ ἱστορικῆς ὑφῆς καὶ ἐκφράζεται ἁπλῶς διὰ τῆς πολιτικῆς μὲ πρωταρχικὸν στόχο τὴν πελατειακὴ σχέση τοῦ κόμματος, διὰ τῆς ὁποίας μπορεῖ νὰ λειτουργήσει «κεντρικὴ διοίκηση» ὡς ἐκλεγμένη διοίκηση. Διά τοῦ διορισμένου ξένου Δ/ντῆ στὴν Διοίκηση, ὁ μόνος ἱκανὸς γιὰ τὸ ρουσφέτι εἶναι ὁ βουλευτὴς στὴν Ἀθήνα. Εἴτε τῆς συμπολίτευσης εἴτε τῆς ἀντιπολίτευσης, ἀνάλογα μὲ τὴν τοποθέτηση τοῦ ὑπαλλήλου. Στὸν βουλευτὴ θὰ τρέξει ὁ ψηφοφόρος γιὰ τὸ ρουσφέτι καὶ ἡ πελατειακὴ σχέση μὲ τὸ κόμμα θὰ διατηρηθεῖ κατ' ἀνάγκην. Μὲ τὸν ξένον, ποὺ δὲν ἔχει γνωριμίες καὶ δεσμοὺς μὲ τὸν τόπο, καὶ μέσα σὲ ἕνα θεσμοθετημένο διοικητικὸ χάος, ἐλάχιστα προστατευτικὸ γιὰ τὸν πολίτη ( τὴν ἄκρως μελετημένη του σημασία ὡς πρὸς τὰ Πολεοδομικὰ θὰ τὴν ἰδοῦμε σὲ ἄλλες «συνέχειες»), ἀναγκαστικά τόν τελευταῖον λόγο γιά ἀτομικὰ ἢ κοινωνικὰ ζητήματα τὸν ἔχει ὁ πολιτικὸς καὶ τὸ κόμμα. Οἱ τακτικὲς αὐτὲς ἀποτελοῦσαν καὶ ἀποτελοῦν τὶς προϋποθέσεις «ἐθνικῆς ἑνότητας», καὶ σὲ πολλὲς περιοχὲς ἀμφιβόλου «ἐθνικοῦ» παρελθόντος καὶ ἐκκρεμοῦς πολιτικῆς σημασίας ἀπὸ γενικωτέρας ἀπόψεως, ὅπως τὰ Ἑπτάνησα, τὰ Δωδεκάνησα, οἱ Κυκλάδες, ἡ Μακεδονία κ.λπ., ὑπῆρξαν κατ' ἐξοχὴν ἐν ἰσχύι. Καὶ συνεχίζονται. Ἄμεσο ἀποτελεσμάτων τῶν τακτικῶν αὐτῶν καὶ τῶν διαφόρων «μέτρων» δὲν ἦταν βέβαια νὰ γίνουν «ἐθνικότερες» οἱ περιοχὲς ποὺ λέμε, ἀλλὰ ἁπλῶς νὰ γεννοκτονηθοῦν καὶ πληθυσμιακὰ ν' ἀδειάσουν. Σήμερα τρέχουμε καὶ δὲν σώνουμε γιὰ τὴν Μακεδονία, τὴν Θράκη καὶ τὸ Αἰγαῖο.
Πρόκειται συνεπῶς περὶ καλῶς θεμελιωμένου ψέμματος καὶ θολούρας πρὸς ἀγραμμάτους, ὅταν λέγεται ἤ θεωρεῖται ὅτι ἡ ξενοκρατία στὴν Πολεοδομία Λευκάδος εἶναι τυχαία. Εἰδικὰ στὴν «ὑπηρεσία» αὐτὴ τίποτε δὲν μπορεῖ νὰ εἶναι τυχαῖο, διότι εἶναι ἡ μόνη ὑπηρεσία ποὺ ἀσκεῖ καθαρὰ κοινωνικὸ καὶ πολιτικὸ ἔργο. Ἡ «οἰκοδομή» εἶναι ἡ μόνη ἐγχώρια «βιομηχανία» στὴν Ἑλλάδα. Διά τῆς «οἰκοδομῆς» διακινεῖται τὸ σύνολο σχεδὸν τῶν κεφαλαίων τῆς ἐσωτερικῆς ἀγορᾶς ( κατὰ ὁρισμένους ὑπολογισμούς, περίπου τὸ 80%). Καὶ πρόκειται γιὰ μία «βιομηχανία» ἀναγκαστική, διότι τοῦ κράτους μὴ παρέχοντος καμιὰν ἐγγύηση ὡς πρὸς τὴν ἐργασία ( στὸ Σύνταγμα δὲν ὑπάρχει κατοχυρωμένο τὸ τέτοιο δικαίωμα), ὄλοι ἐπιδιώκουν νὰ ἐπενδύσουν στὸν μὴ παραγωγικὸ τομέα τῆς Γῆς ὡς οἰκοπέδου. Χαρακτηριστικὴ εἶναι ἡ περίπτωση τῶν ἀποδήμων ἑλλήνων, οἱ ὁποῖοι τὶς ὅποιες οἰκονομίες των φροντίζουν πρὶν ἀπ' ὅλα νὰ τὶς ἐπενδύσουν στὸ «σπίτι» ( ὡς κατοικία καὶ ἐπιχείρηση). Στὴν εἰσροὴ χρήματος ἀπὸ τοὺς βιομηχανικοὺς ἐργάτες τῆς Γερμανίας, αὐτοὺς δηλαδὴ ποὺ ἐξήγαγε ἡ Ἑλλάδα ἀκριβῶς τὴν ἐποχὴ τῶν μεταπολεμικῶν της ἐξαγγελιῶν περὶ ἱδρύσεως «ἐγχωρίου βιομηχανίας» καὶ διὰ τῶν ὁποίων ἄδειασε οὐσιαστικὰ ἡ ὕπαιθρος, ὀφείλεται σὺν τοῖς ἄλλοις καὶ τὸ οἰκοδομικὸ «μποὺμ» στὶς δεκαετίες τοῦ 60 καὶ τοῦ 70. ( Ἀναλυτικὰ στοιχεῖα γιὰ τὰ πράγματα αὐτὰ ποὺ ἐμεῖς ἁπλῶς νὰ θίξουμε ἐδῶ μποροῦμε, μπορεῖ νὰ βρεῖ κανεὶς σὲ πολλὰ βιβλία. Μεταξὺ αὐτῶν, μὲ ἠλεγμένα νεώτερα στοιχεῖα ἀλλὰ καὶ μὲ πολλὲς σχηματοποιημένες ἀντιλήψεις ἐπὶ πολλῶν θεμάτων, τὸ "C.Lienau: Griechenland Geographie eines Staates der Europaeischen Suedperipherie" στὴν σειρὰ " Wissenschaftliche Laenderkunden", ὑπὸ W. Storkebaum, Bd.32, Darmstadt 1989).

Μὲ τὴν «οἰκοδομή» δὲν ἐξασφαλίζονται ἁπλῶς θέσεις ἐργασίας, ἀλλὰ αὐτὴ σέρνει πίσω της ἕνα ὁλόκληρο φάσμα βιομηχανικῶν ὑλικῶν: τσιμέντα, μπετονιέρες, σίδερα, χαλκούς, μολύβια, τζάμια, ξύλο, κεραμίδια κ.ο.κ. Καὶ ὅλος ὁ κόσμος ἔχει τὸ νοῦ του στὸ «σπίτι». Ἐδῶ λοιπὸν δὲν παρουσιάζεται ἁπλῶς μία εὐκαιρία ἰδιωτικοῦ πλουτισμοῦ ( π.χ. μία βιομηχανία μέσῳ τοῦ βουλευτῆ νὰ δώσει κάποιο κατάλληλο «δῶρο» σὲ κατάλληλα διοικητικὰ πρόσωπα γιὰ τὴν προτίμηση τῶν δικῶν της ὑλικῶν) ἀλλὰ καὶ μία ἐξέχουσα εὐκαιρία ἀσκήσεως κοινωνικῆς πολιτικῆς. Καὶ πῶς μὲν τὸ κράτος βρίσκει τρόπους νὰ χαρατσώνει τὴν «οἰκοδομή», θὰ τὸ ἰδοῦμε ἀργότερα μὲ τὰ «Προεδρικὰ Διατάγματα διὰ τὴν ἔκδοσιν οἰκοδομικῶν ἀδειῶν», πῶς ὅμως ἀσκεῖται κοινωνικὴ πολιτική, τὸ πράγμα εἶναι ἁπλούστερο καὶ χονδροειδέστερο. Ἕνας π.χ. ἔχει μαγαζί, πρόσκειται στὸ κόμμα ποὺ κρατάει καὶ τὸν δ/ντὴ ἑνὸς τμήματος τῶν «τεχνικῶν ὑπηρεσιῶν» στὴ θέση του καὶ μπορεῖ τέλος πάντων νὰ εἶναι ἁπλοχέρης καὶ γενναιόδωρος. Ἕνας ἄλλος, ποὺ μπορεῖ νὰ μὴν πρόσκειται στὸ ἴδιο κόμμα καὶ νὰ ἔχει τήν ἴδια ἁπλοχεριά, θέλει ν' ἀνοίξει ἕνα ἴδιο μαγαζὶ παρακάτω. Καταχρεώνεται στὴν Τράπεζα καὶ καρτερεῖ τοῦτο τὸ καλοκαίρι νὰ τ' ἀνοίξει. Νὰ ὅμως ξαφνικὰ ποὺ παρουσιάζεται κάποια «παράβαση» κατὰ τὴν «αὐτοψία» ( π.χ. ἕνα παραθύρι εἶναι 12 πόντους μικρότερο ἢ μεγαλύτερο) καὶ δὲν παίρνει «ἄδεια» γιὰ ρεῦμα καὶ νερό. Τὸ μαγαζὶ δὲν ἀνοίγει, ἡ Τράπεζα προβαίνει σὲ κατάσχεση καὶ ὁ ἐπιχειρηματίας ἀλλάζει δουλειά. Ὁ «καλὸς» ἐπιχειρηματίας πού εἶχε τὸ ἄλλο μαγαζί, συνεχίζει νὰ προσφέρει τὶς κοινωνικές του «ὑπηρεσίες». Ἕνα πλῆθος ἐρωτημάτων γεννιέται βέβαια. Ἀφοῦ ὑπεβλήθησαν σχέδια καὶ ὁ ἰδιοκτήτης δὲν ἐπεδίωξε καμμιὰ παράβαση, πῶς γίνεται καὶ βρέθηκαν τέτοιες κατὰ τὴν «αὐτοψία»; Πῶς γίνεται ἀκόμη καὶ ὁ δ/ντὴς τῆς πολεοδομίας εἶναι καὶ δ/ντὴς τῆς ΔΕΗ καὶ τῆς Ἑταιρείας Ὑδάτων, πού εἶναι ἐπιχειρήσεις δημοσίου συμφέροντος ( ἄρα ἔχουν ἰδίαν σχέση δημοσίου δικαίου μὲ τὸν πολίτη) καὶ θὰ μποροῦσαν νὰ εἶναι καὶ ἰδιωτικὲς ὅπως ἔγινε καὶ ὁ ΟΤΕ; Ἡ ἀπάντηση στὸ πρῶτο ἐρώτημα ( τῶν σχεδίων) δὲν εἶναι καθόλου εὔκολη, ἐπειδὴ εἶναι νομοθετικῶς προβλεπόμενη, καὶ πρέπει νὰ ἔχει λίγην ἀκόμη ὑπομονὴ ὁ ἀναγνώστης.

Οἱ μηχανικοὶ δὲν χωρίζονται σὲ καλοὺς καὶ κακούς, ἀλλὰ σὲ «ἀδειάδες» καὶ μή. Ὁ καλὸς μηχανικὸς ποὺ ξέρει τὴν δουλειά του καὶ τὴν κάνει σωστά, δὲν παρέχει διαφυγὲς γιὰ ἄσκηση κοινωνικῆς πολιτικῆς πού εἶναι τὸ κύριο ἔργο τῆς Πολεοδομίας. Καὶ κυρίως, ἀκριβῶς ἐπειδὴ εἶναι καλὸς μηχανικός, δὲν παρέχει τὶς νομοθετικῶς προβλεπόμενες περιπτώσεις χαρατσώματος τῆς «οἰκοδομῆς» ἀπὸ τὸ κράτος. Αὐτὸς λοιπόν, μέσα σὲ ἕνα συντεχνιακῶς δομημένο κλίμα, θὰ περιθωριοποιηθεῖ καὶ θὰ εἶναι ὁ ἄγνωστος. Θὰ ἐπικρατήσει ὁ «ἀδειᾶς» μηχανικός, αὐτὸς ποὺ ξέρει στὴν κοινὴ συνείδηση νὰ βγάζει «ἄδειες» καὶ νὰ «νομιμοποιεῖ» ἐκ τῶν ὑστέρων. Καὶ ποὺ καθ' ὃ «ἀδειᾶς» ἐλάχιστα τοῦ χρειάζεται γιὰ τὴν καριέρα του ἡ ἐπιστήμη ποὺ ἔμαθε καὶ ἐλάχιστα συμμερίζεται τὴν διαβεβαίωση τοῦ προέδρου τοῦ Τ.Ε.Ε. κ. Λιάσκα, ὅτι τὸ ἐπάγγελμα τοῦ μηχανικοῦ σήμερα, ἀπὸ τὴν ἴδια τὴν ἐξέλιξη τῆς τεχνολογίας, εἶναι ὁ πιὸ δοκιμαζόμενος κλάδος τῶν τεχνικῶν ἐπαγγελμάτων. Ὄχι ἡ ἐπιστήμη καὶ ἡ κατοχύρωση τοῦ συνταγματικῶς προστατευομένου ἀγαθοῦ της ζωῆς τῶν ἀνθρώπων ( θὰ ἰδοῦμε ὡς ποῦ φθάνουν τὰ πράγματα σχετικῶς) ἀλλὰ οἱ «ἄδειες». Διότι αὐτὲς ἐπιτρέπουν τὴν ἄσκηση κοινωνικῆς πολιτικῆς καὶ τὴν λειτουργία τοῦ πολιτικοῦ μηχανήματος.

Ὡς πρὸς τὸ ἄλλο ἐρώτημα τώρα, τί σχέση ἔχει ἡ Δ.Ε.Η. μὲ τὴν Πολεοδομία, ἡ ἀπάντηση εἶναι ἁπλούστερη: Πρόκειται γιὰ καθαρὰ ἀστυνομικὸ μέτρο ἀσκήσεως κοινωνικῆς πολιτικῆς, οὐδεμία συνταγματικὴ ἢ νομικὴ κατοχύρωση ἐπιδεχόμενο, στηριζόμενο ἁπλῶς στὴν κρατικὴ ( διοικητικὴ) αὐθαιρεσία καὶ τὴν ἀγραμματωσύνη τῶν ἀνθρώπων. Ἕνα μεγάλο «ἔργο ὑποδομῆς», ὅμως, χωρὶς ρεῦμα καὶ νερὸ ἕνα χρόνο, εἶναι πολὺ εὔκολο ν' ἀλλάξει χέρια καὶ σκοπό. Καὶ φυσικὰ νὰ ἐξυπηρετήσει ἀνάλογα πολιτικὰ ὀφέλη. Ἀλλὰ ἡ ἄσκηση κοινωνικῆς πολιτικῆς μὲ τὴν « οἰκοδομῆ» πάει ἀκόμα μακρύτερα. Ἐπεκτείνεται καὶ σὲ ἰδεολογικὲς σφαῖρες.

Αὐτές, σὺν μερικὲς γενικώτερες σημειώσεις περὶ τῶν πολιτικῶν νοημάτων ποὺ συνεπάγονται, θὰ τὶς ἰδοῦμε στὸ ἑπόμενο.

5) Λευκαδίτικος λόγος -Τρίτη 13/8/1996

Τὰ παραδείγματα ἀσκήσεως κοινωνικῆς πολιτικῆς διὰ τῆς «οἰκοδομῆς», ἰδίως στὴν ἐπαρχία, δὲν περιορίζονται σὲ ἀριθμοὺς καὶ μεμονωμένες περιπτώσεις. Εἶναι γενικῆς καὶ συνεχοῦς φύσεως. Ἀφοῦ ἡ Ἑλλάδα ἔχει συνταγματικῶς κατοχυρωμένη «ἐπικρατοῦσα θρησκεία», ἕπεται πὼς ἀποδέχεται, καὶ κατὰ πράξιν ἐπιβάλλε

[dozas]

Τὸ Πολυτεχνεῖο ἱδρύθηκε τὸ 1836 καὶ τὸ Τ.Ε.Ε. τὸ 1923. Ἡ διαφορὰ μᾶς κάνει χρόνους ὀγδόντα ἑπτά, δηλαδὴ ἕναν κοντὰ αἰώνα. Καὶ τὸ κτίριο τοῦ Πολυτεχνείου στέκεται ἐκεῖ ποὺ εἶναι ἀπὸ τὸ 1862. Ὅλες αὐτὲς τὶς πολλὲς δεκαετίες ἔβγαιναν μηχανικοί, παραδόξως ὅμως, οὐδεὶς λόγος "συνασπισμοῦ" των ὑπῆρξε. Καὶ πρόκειται ἀκριβῶς γιὰ τὶς δεκαετίες ποὺ ἡ Ἑλλάδα "ἀνεπτύσσετο" καὶ ἡ Ἀθήνα ἐλάβαινε τὴν διαμόρφωση "πρωτευούσης" τῆς χώρας. Καὶ ὄντως, εἶναι τότε ποὺ δὲν ὑπῆρχε Τ.Ε.Ε. ποὺ ἐχτίσθηκε ὅ,τι καλύτερο ὑπῆρξε στὴν Ἀθήνα. Ὅλα δηλαδὴ τὰ κτίρια, τὴν πλειονότητα τῶν ὁποίων θὰ κατέστρεφε ἀργότερα ἡ ἐργολαβικὴ μανία τῶν "συνασπισμένων" ἤδη μηχανικῶν, καί, ἐκ τῶν ὁποίων τὰ ἐλάχιστα πού ἀπομένουν χαρακτηρίζομε σήμερα διὰ νομοθετημάτων, "πολιτιστικὴ κληρονομιὰ" καὶ οἱ σύλλογοι Ἀρχιτεκτόνων σπεύδουν νὰ "συντηρήσουν"! Εἶναι βέβαια ἕνα ἐρώτημα, ἂν οἱ Κλεάνθης μὲ τὸν Καυταντζόγλου, ὁ Χάνσεν, ὁ Τσίλερ καὶ ὁ Σάουμπερτ, θὰ μποροῦσαν νὰ δημιουργήσουν ὅ,τι ἐδημιούργησαν, ἂν ἦσαν νομοθετικῶς ὑποχρεωμένοι νὰ ἀνήκουν σὲ κάποιο Τ.Ε.Ε. τοῦ ὁποίου τὰ προγράμματα "ἀναπυξιακῆς πολιτικῆς" καὶ οἱ περὶ "Πολεοδομήσεως" ἰδέες προέρχονταν ἀπὸ τὶς γκρίζες ζῶνες τῶν ὑπουργείων. Σημειωτέον ὅτι πρὶν ἀπὸ τὸ 1923 ποὺ ἱδρύθηκε τὸ Τ.Ε.Ε., καὶ ἰδίως κατὰ τὸ δεύτερο μισό τοῦ περασμένου αἰώνα, οἱ περὶ "ἀναπτύξεως" καὶ "ἐκβιομηχανίσεως" τῆς Ἑλλάδος παρόλες ἔδιναν κι ἔπαιρναν σ' ὅλα τὰ μήκη καὶ πλάτη. Κορωνίδα τῶν "προγραμμάτων" τούτων ἀπετέλεσαν τὰ Λαυρεωτικά, ποὺ ἐσυντάραξαν καὶ ἐγελοιοποίησαν τὴν Ἑλλάδα σ' ὅλον τὸν κόσμο. Δὲν ὑπῆρξε συνεπῶς ἔλλειψη "προγραμμάτων" γιὰ τὴν μὴ ὕπαρξη Τ.Ε.Ε. Πρέπει ἐπίσης νὰ ποῦμε ὅτι στὶς ἐποχὲς ποὺ συζητοῦμε ὑπῆρξε σχετικὰ μὲ τὶς νεώτερες μία εἰδοποιὸς διαφορά: ὅτι δὲν ἦταν τὸ κράτος ἀλλὰ οἱ "ἐθνικοὶ εὐεργέτες" ποὺ ἐκανόνιζαν τά τοῦ... χτισίματος. Στὴν πολιτικὴ σημασία τοῦ φαινομένου τῶν "ἐθνικῶν εὐεργετῶν", ποὺ κάθε ἄλλο παρὰ συγχρόνου νοήσεως "ἑλληνικὴ συνείδηση" εἶχαν (οἱ περισσότεροι δὲν εἶχαν πατήσει καν τὸ πόδι τους στὴν Ἑλλάδα), δὲν μποροῦμε νὰ ὑπεισέλθομε ἐδῶ (βλ. π.χ. σχετικῶς τὸ προσεχῶς ἐκδοθησόμενο βιβλίο τοῦ Γ. Κακλαμάνη: "Τὸ Ἀνατολικὸν Ζήτημα σήμερα"). Σημασία ἔχει ὅτι ἡ Ἑλλάδα ἔχτισε δύο ὁλόκληρες πρωτεύουσες, καὶ τὰ χαρακτηριστικὰ κτίριά της, χωρὶς Τ.Ε.Ε. Καὶ ἔχτιζε καλύτερα ὅταν δὲν εἶχε Τ.Ε.Ε. παρὰ μετὰ πού ἀπόκτησε.




Ὁ θεσμὸς τῶν ἐπιμελητηρίων στὴν ἱστορική του καταγωγὴ δὲν θὰ μᾶς ἀπασχολήσει, πάντως ἡ ὕπαρξη "ἐπιμελητηρίων" στὴν Ἑλλάδα ἀναγνωρίζεται νομοθετικῶς ἀπὸ τὸ 1836 καὶ στὴν πιὸ σύγχρονή τους μορφή, δηλαδή τῶν ὑποχρεωτικῶν ἑνώσεων ὡς ν.π.δ.δ., διὰ τοῦ νόμου 184 τοῦ 1914. Τότε ὅμως μόνο "γεωργικὰ ἐπιμελητήρια" ἱδρύθηκαν (ποὺ ὁ Μεταξᾶς ἀργότερα θὰ μετονομάσει σὲ "οἴκους τοῦ ἀγρότου"). Ὁ χαρακτήρας των αὐτὸς ὡς ν.π.δ.δ. σημαίνει πρακτικὰ "μάντρωμα". Ἀφοῦ σ' αὐτὰ μεταβιβάζεται ἡ "ἱκανότης δικαίου" ὡς πρὸς ὁρισμένες σφαῖρες τοῦ "δημοσίου δικαίου", ἕπεται ὅτι ἐλέγχουν τὶς "ἄδειες ἀσκήσεως ἐπαγγέλματος" καὶ συνεπῶς ἡ ἐγγραφὴ τῶν μελῶν εἶναι ὑποχρεωτική. Αὐτὸ ὁδηγεῖ στὴν ἑξῆς ἀντιφατικὴ ἀλλὰ καπιταλιστικῶς νοητὴ κατάσταση: ἀφ' ἑνὸς μὲν σκοπὸ ἔχουν νὰ ἐνισχύουν τὴν πολιτικὴ τοῦ κράτους στὸν ἀντίστοιχο οἰκονομικὸ τομέα, ἀφ' ἑτέρου ὅμως σκοποῦν στὴν ἀπόλυτη συνδικαλιστικὴ κατοχύρωση τῶν συμφερόντων τῶν μελῶν τους. Καὶ ἐκεῖ μὲν ποὺ ὑπάχει κράτος ὡς ἔκφραση τοῦ ὀρθολογικῶς προγραμματιζόμενου νὰ λειτουργήσει κεφαλαίου, ὁ μέσος ὅρος τῶν πραγμάτων βρίσκεται διὰ τῶν κομμάτων. Ἐκεῖ ὅμως ποὺ ὑπάρχει "ἔλλειμμα δημοκρατίας", ἢ ἁπλούστερα τὸ κράτος ἀποτελεῖ ἔκφραση συγκεκριμένων συμφερόντων, τὰ πράγματα τῶν "ἐπιμελητηρίων" δὲν εἶναι ὑπεράνω πάσης ὑποψίας. Κακῆς ὑποψίας δηλαδή. Καμιὰ φορά μάλιστα αὐτὰ δημιουργοῦνται καὶ ἀπὸ καθαρῶς περιστασιακοὺς λόγους τακτικῆς, ὅπως π.χ. τὸ "ναυτικὸ ἐπιμελητήριο" σ' ἐμᾶς, ποὺ ἱδρύθηκε τὸ 1936 ἐν ὄψει τῶν ἀναγκῶν (ἐπιτάξεως κυρίως καὶ τῶν ἐν συνεχείᾳ "ἀποζημιώσεων") τοῦ ἐπερχομένου πολέμου, ἢ τὸ "καλλιτεχνικὸ ἐπιμελητήριο" ποὺ ἱδρύθηκε τὸ 1944 (!), ἐπειδὴ ἀνεξαρτήτως τῆς ἐκβάσεως παντὸς πολέμου οἱ "καλλιτέχνες" ἀποτελοῦν εἶδος πρώτης ἀνάγκης γιὰ τὴ μεταπολεμικὴ ἐποχή...
Τὸ "Τεχνικὸ Ἐπιμελητήριο" σ' ἐμᾶς ἔγινε μετὰ τὸν πρῶτον παγκόσμιο πόλεμο, ἀλλὰ ὄχι ἀμέσως καὶ βεβιασμένα. Δὲν πρέπει δηλαδὴ νὰ πάει ὁ νοῦς τοῦ ἀναγνώστη σὲ κάποιες ἐπείγουσες ἀνάγκες ἀνορθώσεως μετὰ τὸν πόλεμο. To Τ.Ε.Ε. ἔγινε κατόπιν "ὡρίμου σκέψεως", ἀφοῦ ἄρχισε νὰ βρέχει ὁ οὐρανὸς λεφτά. Πολλὰ λεφτά. Ὁ ἱδρυτικὸς νόμος τοῦ Τ.Ε.Ε. εἶναι τὸ Ν.Δ. τῆς 1/21 Νοεμβρίου τοῦ 1923. Τὴν ἐποχὴ αὐτὴ ἔχει ὁλοκληρωθεῖ ἡ μεγαλύτερη μετακίνηση πληθυσμῶν ποὺ ἐγνώρισε ὡς τότε ἡ ἱστορία διὰ τῆς "μικρασιατικῆς καταστροφῆς" καὶ καταστροφῆς ταυτόχρονα τῆς ἐπὶ 2500 χρόνια συνοχῆς τοῦ ἱστορικοῦ ὀργανισμοῦ τῆς Ἀνατολικῆς Μεσογείου. Μία μεγαλύτερη μετακίνηση πληθυσμῶν, ἀλλὰ ἀναλογικῶς πολὺ μικρότερη, ἐγνώρισε ἡ ἱστορία μετὰ τὸν β' παγκ.πόλεμο μὲ τὴν ἐκδίωξη τῶν γερμανῶν ἀπὸ ὅλα τὰ ἐδάφη τῆς κεντρικῆς καὶ ἀνατολικῆς Εὐρώπης. Τὸ πιὸ ἐπεῖγον τότε πρόβλημα γιὰ τὴν Ἑλλάδα, δηλαδὴ γιὰ τὶς "μεγάλες δυνάμεις" τοῦ καιροῦ, ἦταν τὸ κοινωνικὸ πρόβλημα. Γιατί οἱ μικρασιάτες, ἐκτὸς ἀπὸ τὰ μπογαλάκια τους, ἔφεραν καὶ κάτι ἄλλο στὴν Ἑλλάδα, τὸ ΚΚΕ, ποὺ εἶχε ἀρχίσει νὰ φκιάχνει ὁ Λένιν στὴν Μικρὰ Ἀσία διαρκοῦντος ἤδη τοῦ πολέμου. Βέβαια οἱ δικοί μας κουκουέδες δὲν θὰ καταλάβουν ἐδῶ τί λέμε, ἀλλὰ δὲν πειράζει... Τὸ μπογαλάκι λοιπὸν αὐτό, εἰδικὰ στὴν Ἑλλάδα, ἦταν ἐξόχως ἀνησυχητικὸ γιὰ τοὺς "συμμάχους" τοῦ τότε (κατ'οὐσίαν δηλαδή γιὰ τοὺς Ἄγγλους) καὶ τὸ κοινωνικὸ πρόβλημα ἔπρεπε νὰ ἐκτονωθεῖ. Ἄρχισε λοιπὸν ὁ οὐρανὸς νὰ βρέχει χρῆμα διὰ πολὺ μεγάλης στρόφιγγος πού τὴν κρατοῦσε ἡ Κ.Τ.Ε. ("Κοινωνία τῶν Ἐθνῶν" καὶ στραβὴ γιαγιὰ τοῦ ΟΗΕ). Ἀπὸ τὸ 1923 ὡς τὸ 1930 εἰσέρρευσαν στὴν Ἑλλάδα 1,2 ἑκατομμύρια χρυσὰ φράγκα. Αὐτὰ ἐπισήμως, χωρὶς τὶς ἐπιπρόσθετες ἐνέσεις. Πρόκειται περὶ μυθώδους ποσοῦ, ἐνώπιον τοῦ ὁποίου τὰ σημερινὰ "πακέτα" ὠχριοῦν. Κι αὐτὰ ὅλα γιὰ τοὺς πρόσφυγες; - Δὲν θὰ ἦταν καλύτερα, ἀντὶ νὰ ἀποκατασταθοῦν οἱ πρόσφυγες μὲ σχολεῖα καὶ σπίτια καὶ νὰ χρησιμεύσουν ἐν συνεχείᾳ ὡς ἐργατικὸ δυναμικό, νὰ γίνει πρῶτα "βιομηχανία" καὶ ἐν συνεχείᾳ νὰ χρησιμοποιηθοῦν αὐτοὶ σὰν ἐξαθλιωμένη ἐργατικὴ δύναμη τῶν παραγκῶν; Δὲν θὰ "ἀνεπτύσσετο" γρηγορώτερα ἡ "πατρίδα" ἔτσι; Βέβαια τὸ τίμημα κάθε προσπάθειας ἀναπτύξεως ἑνὸς κράτους τὸ καταβάλλει τὸ σύνολο, δηλαδὴ προεξοφλοῦνται κάποιες γενεές. Ἔτσι ἔγινε μὲ τὴν ἀνάπτυξη τῶν εὐρωπαϊκῶν κρατῶν, ἔτσι ἔγινε καὶ γίνεται μὲ τὴν ἀνάπτυξη τῶν κρατῶν τῆς νοτιοανατολικῆς Ἀσίας, Κίνας, κλπ. Τὸ ἐρώτημα εἶναι ἂν ἡ Ἑλλάδα εἶχε τὶς προϋποθέσεις νὰ ἀναπτυχθεῖ βιομηχανικά. Αὐτοὶ ποὺ ἐπεκαλοῦντο τὸ σύνθημα τότε ἤξεραν πὼς δὲν τὶς εἶχε, ἤθελαν ὅμως τὰ λεφτά. Τὸ πρόβλημα ὅμως ἦταν οἱ ξένοι, ποὺ τοὺς ἀπασχολοῦσε ἡ κοινωνικὴ κατάσταση καὶ ἰδιαίτερα οἱ Ἀγγλοι ποὺ εἶχαν σηκώσει τὸ 67% τοῦ "δανείου" τῆς Κ.Τ.Ε. Ἔπρεπε λοιπὸν νὰ βρεθεῖ κρατικὸς τρόπος "ἀπορροφήσεως" γιὰ "ἐθνικοὺς" σκοποὺς τοῦ μυθώδους αὐτοῦ ποσοῦ (μόνο ἡ πληρωμὴ τῶν τόκων ἀπαιτοῦσε τὸ 1/3 τοῦ προϋπολογισμοῦ!). Ὁ ὁποῖος τρόπος νὰ περνάει ἀπὸ τὸ αἴτημα "ἀποκαταστάσεως τῶν προσφύγων". Ἔπρεπε δηλαδὴ νὰ βρεθεῖ ἕνας "φορέας". Ἡ λέξη "φορέας" στὰ ἑλληνικά, τότε ὅπως καὶ σήμερα, εἶναι ἡ ἐπίσημη ὀνομασία διασπαθίσεως τοῦ δημοσίου χρήματος. Στὴν προκειμένη περίπτωση, ἀφοῦ τὸ χρῆμα ἔπρεπε τυπικὰ νὰ ἔχει νὰ κάνει μὲ τοῦβλα καὶ τσιμέντα γιὰ τὴν "Ἀποκατάσταση", ὁ "φορέας" δὲν μποροῦσε νὰ εἶναι ἄλλος ἀπὸ ἕνα "τεχνικὸ ἐπιμελητήριο". Ἰδοὺ λοπὸν τὸ Τ.Ε.Ε., ἐφοδιασμένο μὲ πλήρεις νομικὲς κατοχυρώσεις νὰ κάνει "μελέτες", νὰ προτείνει νόμους καὶ νὰ ἀποφασίζει. Ὁ συνοικισμὸς τῆς Καισαριανῆς π.χ. ὑπολογίζεται νὰ κοστίσει Α ἑκατομμύρια δραχμές. Καὶ ποιὸς μπορεῖ νὰ ἐλέγξει ἂν φκιάχνεται μὲ Α/ 100; Μπορεῖ μήπως καὶ σήμερα κανεὶς νὰ ἐλέγξει πόσα σίδερα μπαίνουν στὶς κολῶνες μίας οἰκοδομῆς; Θὰ ἰδοῦμε παρακάτω ὅτι ἕνας τέτοιος ἔλεγχος ἀπαγορεύεται νομοθετικῶς! Θεωρητικῶς ἕνα προϋπολογισμὸ μπορεῖ νὰ τὸν ἐλέγξει ὁ οἱοσδήποτε, τὸ ζητούμενο εἶναι στὴν πράξη νὰ μὴν μπορεῖ νὰ γίνει κανένας ἔλεγχος, καὶ αὐτό, ὅπως θὰ ἰδοῦμε, τὸν προβλέπουν εἰδικῶς τὰ "προεδρικὰ διατάγματα". Ἐξ οὗ καὶ οἱ μεγάλες "ἐκπτωσες" τῶν ἐργολάβων στοὺς διαγωνισμοὺς τῶν "δημοσίων ἔργων"... To Τ.Ε.Ε. λοιπὸν νομοθετικῶς γενικὸς δερβέναγας καὶ ὑπὸ τὴν "ἐποπτεία" τοῦ ὑπουργείου δημοσίων ἔργων. Χρειάζεται ἐξωφρενικὴ φαντασία γιὰ νὰ καταλάβει κάνεις τὸ οἰκονομικὸ ἀποτέλεσμα αὐτῆς τῆς "ἐποπτείας", ὅταν πρόκειται περὶ χοροῦ δισεκατομμυρίων ἀπὸ "δάνεια"; Ἀλλὰ τὰ "δημόσια ἔργα" καὶ οἱ "πολεοδομήσεις" (δηλαδή ἡ διαρροὴ χρήματος σὲ "ὑλικὰ") ἀπαιτοῦν μία "καλὴ συνεργασία" καὶ μὲ πολλὰ ἄλλα ὑπουργεῖα ( ἐμπορίου, οἰκονομικῶν κλπ.). Γιὰ νὰ ἀποδώσει συνεπῶς ἡ "ἐποπτεία" τοῦ ὑπουργείου δημοσίων ἔργων ἐπὶ τοῦ Τ.Ε.Ε., πρέπει αὐτὸ νὰ ἔχει τὴν "ἐποπτεία" ἐπὶ τῶν ἄλλων ὑπουργείων, δηλαδὴ τελικῶς ἡ "ἐποπτεία" διὰ τῆς "ἐποπτείας" νὰ μεταβάλεται σὲ "ἀγαστὴ συνεργασία" μὲ ὅλον τὸν κρατικὸ μηχανισμὸ καὶ πάντοτε ὑπὸ τὴν αὐθεντικότητα "λήψεως ἀποφάσεων" τοῦ Τ.Ε.Ε. Ἄλλος κριτὴς ἐν Ἑλλάδι γι' αὐτὲς τὶς "ἀποφάσεις" ἐπὶ τῶν "ἔργων" δὲν ὑπάρχει. Θὰ ἰδοῦμε εὐθὺς πιὸ κάτω τὶς εἰδικότερες δραστηριότητες τοῦ Τ.Ε.Ε., βάσει τῶν ὁποίων αὐτὸ ὑποχρεοῦται νὰ εἶναι ὑπερκράτος ἐν κράτει. Πρὸς στιγμήν, ἐπειδὴ ὅπως εἴπαμε ἡ Γραμματικὴ (Καθαρευούσης εἴτε Δημοτικῆς) παίζει προεξάρχοντα ρόλο στὶς διατυπώσεις τῆς ἑλλαδικῆς νομοθεσίας, πρέπει νὰ ἰδοῦμε κάποιες "ἀνεπαίσθητες" λεκτικὲς λεπτομέρειες ἀπὸ τὸν ἰδρυτικό του νόμο:

Ἄρθρο 4, παρ.1: "To Τ.Ε.Ε. σκοπὸ ἔχει... τὴν ἀξιοποίηση τῶν μελῶν του γιὰ τὴν αὐτοδύναμη οἰκονομική, κοινωνικὴ καὶ πολιτιστικὴ ἀνάπτυξη τῆς χώρας".
Περιττεύουν τὰ σχόλια ἐπ' αὐτοῦ, ἐπειδὴ μπορεῖ νὰ τὰ κάνει (καὶ κατὰ πολλοὺς τρόπους) ὁ καθένας. Ἀρκεῖ μόνο νὰ σκεφθεῖ "αὐτοδυνάμως" τὸ παράδειγμα τῶν Ἀθηνῶν ὡς ἀποτέλεσμα τῆς ἀποκλειστικῆς δραστηριότητος τοῦ Τ.Ε.Ε.

Ἄρθρο 4, παρ.2: "To Τ.Ε.Ε. στὰ πλαίσια τοῦ σκοποῦ του εἶναι τεχνικὸς σύμβουλος τῆς κυβέρνησης".

Στὴν πρώτη περιπωση πρόκειται γιὰ τὴν "χώρα". Στὴ δεύτερη πρόκειται γιὰ τὴν "κυβέρνηση". Ἀφοῦ ὅμως ἄλλος τεχνικὸς σύμβουλος ὁποιασδήποτε κυβέρνησης δὲν ὑπάρχει, ἕπεται ὅτι τὸ Τ.Ε.Ε. εἶναι ὁ τεχνικὸς σύμβουλος τοῦ κράτους. Δὲν μποροῦσε ὅμως νὰ μπεῖ ἡ λέξη "κράτος", διότι αὐτό, μὴ συμπῖπτον μὲ μία μόνο κυβέρνηση, θὰ ἐπεφορτίζετο μέρος τῆς πολιτικῆς καὶ κοινωνικῆς εὐθύνης ἀπὸ τὴν ὅποια δραστηριότητα τοῦ Τ.Ε.Ε. Σὲ ἕνα οἰκονομικὸ σκάνδαλο "δημοσίου ἔργου" λ.χ., θὰ ἔπρεπε τὸ κράτος νὰ δώσει πίσω τὰ λεφτὰ τῶν φορολογουμένων. Ἐνῷ ἂν τὸ σκάνδαλο ἐπιβαρύνει μία ("κακιὰ") κυβέρνηση, μπορεῖ ὁ "λαὸς" νὰ τὴν "τιμωρήσει", ἐκλέγοντας μίαν ἄλλη ἢ καὶ βρεθεῖ κάποιος "ὑπαίτιος" ὑπουργός! Οὔτε γάτα, οὔτε ζημιὰ καὶ ὁ Χατζηαβάτης στὴν διαπασῶν...
Εἶναι πολλὰ τά... Γραμματικὰ στὶς περὶ Τ.Ε.Ε. νομοθεσίες. Μερικὰ θὰ τὰ ἰδοῦμε ἀκόμα ( ὅλα εἶναι μὴ δυνατόν). Σημασία ἔχει ὅτι δὲν μποροῦσε νὰ μπεῖ ἡ λέξη "κράτος", ὄχι μόνο λόγῳ τῶν ἐξαρχῆς " εἰδικῶν σκοπουμένων" διὰ τῆς ἱδρύσεως τοῦ Τ.Ε.Ε., ἀλλὰ καὶ ἀπὸ ἄλλου εἴδους δραστηριότητές του, ποὺ θὰ ἰδοῦμε στὴν ἀμέσως ἑπόμενη "συνέχεια". Τὸ μόνο ποὺ μποροῦμε νὰ προσθέσομε ἐδῶ εἶναι ὅτι οἱ ἀρχικοὶ σκοποὶ "ἀπορροφήσεως" τῶν χρημάτων λίγο-πολὺ ἐπραγματοποιήθηκαν. Βασικὰ μεσαία τάξη στὴν Ἑλλάδα γεννιέται στὸν μεσοπόλεμο μὲ τὴν...προσπάθεια "ἐκβιομηχανίσεως" διὰ τῶν χρημάτων τῆς Κ.Τ.Ε. Αὐτὸ φυσικὰ καθόλου δὲν σημαίνει καὶ τὴν ἀντίστοιχη ἐπίτευξη. Πάντως, μὲ τὸ εἰσρεύσαν κεφάλαιο τότε καὶ τὸ ὑπάρχον ἐργατικὸ δυναμικὸ τῶν προσφύγων, οἱ πάντες δὲν εἶχαν ἄλλο στὸ στόμα τους ἀπὸ τὴν "ἐκβιομηχάνιση". Πρῶτος μεταξὺ τῶν πρώτων καὶ ὁ πρωθυπουργός τοῦ κ.Λιάσκα, νεαρὸς τότε φοιτητὴς στὴν Λειψία. Γιὰ ὅσους δὲν τοὺς βοηθεῖ ἡ μνήμη πρέπει νὰ ὑπενθυμίσομε ὅτι (διὰ τῆς συνδρομῆς ἀτυχῶν ἱστορικῶν συγκυρίων καὶ ἀθελήτως ἐξαιτίας μας - αὐτὸ πιθανὸν ὁ ἴδιος νὰ τὸ ἀγνοεῖ..., ὁ κ.Λιάσκας διετέλεσε ἐπ' ὀλίγον καὶ ὑπουργός, Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. βέβαια, καὶ μεταξὺ τῶν ἄλλων εὐεργετικῶν γιὰ τὴν "ἀνάπτυξη" μέτρων ἀνέβασε καὶ τὴν ἀμοιβὴ τῶν "μελῶν" στὸ 10% περίπου τοῦ κόστους τῆς οἰκοδομῆς (σὺν 18% τὰ τσιμέντα κατὰ τὶς ἐπιεικεῖς ἐκτιμήσεις τοῦ κ.Κατσιγάννη καὶ μὲ τὸ ποὺ θὰ μπεῖ ἡ τσάπα στὸ οἰκόπεδο, ἡ τσέπη τοῦ ἰδιοκτήτη ἀδειάζει αὐτομάτως κατὰ τὸ 1/3). Ὡς πρὸς τὸ θέμα καθορισμοῦ τῆς ἀμοιβῆς τῶν μηχανικῶν, πρέπει νὰ προσθέσομε, τὸ πρόβλημα δὲν εἶναι τὸ ὕψος. Εἶναι ὅτι διὰ τοῦ καθορισμοῦ ἐξισώνεται πρακτικὰ ὁ καλὸς μηχανικὸς μὲ τὸν ἀτάλαντο καὶ ἀπατεώνα. Ἀνάλογα βέβαια ἰσχύουν καὶ στὰ ἄλλα "μέλη" τῆς Ε.Ε. Ἡ διαφορὰ εἶναι ὅτι ἐκεῖ μὲν οἱ μηχανικοὶ ἐλέγχονται (καὶ ἄρα οἱ τιμὲς πρὸς τὰ πάνω εἶναι ἐλεύθερες), ἐπειδὴ αὐτοὶ εἶναι ὑποχρεωμένοι νὰ ἐργασθοῦν ὑπὲρ τοῦ πολίτη ποὺ τοὺς δίνει τὴν ἐντολὴ (θὰ ἰδοῦμε τὴν νομικὴ σημασία τῶν νοημάτων). Ἐδῶ ὅμως ἀρκεῖ ὁ "λόγος τιμῆς" τοῦ μηχανικοῦ ἐγγυήσει τοῦ Τ.Ε.Ε.! Αὐτὸ δὲν προκύπτη μόνο ἀπὸ τὶς προεκτεθεῖσες " ἰδρυτικὲς" σχέσεις μεταξὺ Τ.Ε.Ε. καὶ κράτους, ἄλλα προβλέπεται ρητῶς καὶ ἀπὸ τὴν ἴδια τὴν σχετικὴ νομοθεσία, ὅπως θὰ ἰδοῦμε παρακάτω.
Αὐτὸ ποὺ πρέπει νὰ σημειώσαμε πρὸ τοῦ τέλους τούτου τοῦ κείμενου εἶναι τὸ διαχρονικὸ ἀποτέλεσμα τῶν ὀργανωτικῶν σχεδίων "ἐκβιομηχανίσεώς" τοῦ τότε διὰ τῶν χρημάτων τῆς Κ.Τ.Ε. Ἀλήθεια εἶναι ὅτι δὲν ἔλειψαν οἱ προσπάθειες. Μόνο ποὺ τὸ νόημα τῆς "βιομηχανίας" τότε ἦταν ὅποιο εἶναι καὶ σήμερα: τρόπος τοῦ γρήγορου ἐπιχειρηματικοῦ πλουτισμοῦ. Ἔλειψαν ἔτσι οἱ κρίσιμες λεπτομέρειες ὡς πρὸς τὴν σημασία τοῦ πράγματος. Ἀπὸ τὸ 1922 ὡς τὸ 1929 ἱδρύθηκαν 135 "ἐργοστάσια ταπήτων" μὲ μικρασιάτες ἐργάτες. Οἱ "ἐπιχειρηματικὲς τάξεις" θριαμβολογοῦσαν, ὅτι ὅλη ἡ κλασσικὴ βιομηχανία τῆς Μέσης Ἀνατολῆς μεταφέρθηκε στὴν Ἀθήνα καὶ ἡ ἀνθρωπότητα τοῦ λοιποῦ δὲν εἶχε παρὰ νὰ ἀγοράζει "περσικὰ χαλιὰ" καμωμένα στὴν Ἀττική. Ξέφευγε μόνο ἡ μικρὴ λεπτομέρεια, καὶ αὐτὴ ἦταν, ὅτι αὐτὸς ποὺ πληρώνει ἑκατομμύρια γιὰ ἕνα γνήσιο χάλι δὲν τὸ πληρώνει ὡς βιομηχανικὸ προϊὸν (ποὺ θὰ μποροῦσε νὰ φκιασθεῖ ἀδιάφορα στὴν Ἀθήνα, τὴν Νέα Ὑόρκη ἢ τὸ Τόκιο), ἀλλὰ ὡς πολιτιστικὸ προϊόν, δηλαδὴ ὡς ἕνα ἔργο τέχνης συνδυασμοῦ σχεδίων καὶ χρωμάτων συγκεκριμένου πολιτιστικοῦ ψυχισμοῦ καὶ περιεχομένου. Εἶναι πολύπλοκη πολιτιστικὴ διεργασία τὸ τί χρῶμα πρέπει νὰ ἔχει τὸ χάλι στὴν σκηνὴ τοῦ σεῒχη γιὰ τὴν πρωϊνή του προσευχὴ καὶ τί χρῶμα τὸ βράδυ ποὺ βγαίνει τὸ φεγγάρι. Νὰ τοῦ παρουσιάσεις ἄλλα ἀντ' ἄλλων χρώματα καὶ σχέδια ἀπὸ τὴν... Ἀττική, ἐπειδὴ κάποιοι "ὀργανώθηκαν" γιὰ τὴν "ἐκβιομηχάνιση", εἶναι πράξη ἀνείπωτης πολιτιστικῆς βαρβαρότητας. Ἡ "βιομηχανία" μας λοιπὸν αὐτὴ φουντάρησε καὶ ἔτσι χωρὶς τὴν ἀντίστοιχη παιδεία φουντάρησαν καὶ οἱ ἄλλες. Γιὰ νὰ ἐξασφαλίσουν λοιπὸν τὰ χρήματα τους οἱ δανειστὲς τῆς Κ.Τ.Ε., ἱδρύθηκε ἡ Ἀγροτικὴ Τράπεζα τὸ 1929 (ἀναλαβοῦσα ἐξ ἀρχῆς τὸ τμῆμα ὑποθηκῶν), προκειμένου νὰ ὑποθηκευθεῖ ὁλόκληρη ἡ γεωργικὴ παραγωγὴ τῆς χώρας. Τὰ πειράματα τῆς " ἐκβιομηχανίσεως" καὶ τοῦ "τεχνολογικοῦ συντονισμοῦ" διὰ τοῦ Τ.Ε.Ε., κάποιοι ἔπρεπε νὰ τὰ πληρώσουν. Καὶ θὰ τὰ πλήρωναν αὐτοὶ πού δὲν μποροῦσαν νὰ ξεφύγουν. Μία ἐκ φύσεως γεωργικὴ χώρα χωρὶς γεωργικὴ ὑποδομή, εἶναι βέβαια ἕνα κράτος "ἐπιχειρήσεων". Ἐπίσης ὅμως κι ἕνα κράτος θεωρητικό...


7) Λευκαδίτικος λόγος - Τρίτη 27/8/1996

Θὰ ἦταν δυνατὸν μὲ τέτοιαν ληξιαρχικὴ πράξη γεννήσεως τοῦ Τ.Ε.Ε., αὐτὴν δηλαδὴ πού περιγράφαμε στὸ προηγούμενο σημείωμά μας, νὰ ἀνταποκριθεῖ αὐτὸ στὸν ρόλο του ὡς "ἐπιμελητηρίου", δηλαδὴ στὴν ἀνάπτυξη τῆς κοινωνικῆς ζωῆς τῆς χώρας; Ἀπὸ ὅλες τὶς ὑπεσχημένες "βιομηχανίες"τοῦ παρελθόντος, ἡ μόνη ποὺ παρέμεινε σὲ ἄνθιση ἦταν ἡ "οἰκοδομή" καὶ τὰ "ἔργα". Καὶ οἱ δύο ὡς δραστηριότητες καθόλου παραγωγικὲς ἀλλὰ ἀνακυκλοῦσες κολοσσιαία ποσά. Μὲ ἕνα κατάλληλο "νομοθετικὸ μηχάνημα", τὸ πρόβλημα συνίστατο στὴν ἐπιβεβαίωση τῆς ἀρχῆς του: ὅσο τὸ δυνατὸν μεγαλύτερο ποσοστὸ ἰδιωτικοποίησης τοῦ κυκλοφοροῦντος χρήματος ὑπὸ τὸ πρόσχημα τῆς "ἀναπτύξεως". Τὴν ὁποίαν πάντοτε θὰ ἔκαναν συγκεκριμένα πρόσωπα, συγκεκριμένων τάξεων καὶ κομματικῶν τοποθετήσεων. Καὶ ἐπειδὴ ἡ "οἰκοδομή" καὶ τὰ "δημόσια ἔργα" δὲν εἶναι καθ' ἑαυτὰ παραγωγικὰ ἀλλὰ προϋποθέσεις παραγωγῆς, ἀπὸ τὴν ὁποίαν καὶ ὑπαγορεύονται, ἕπεται πὼς ἡ ἰδιωτικοποίηση τοῦ κυκλοφοροῦντος χρήματος θὰ ἦταν ἁπλῶς ἀφαίμαξη τοῦ κοινωνικοῦ συνόλου. Ὁ ρόλος τῶν μηχανικῶν, ποὺ θὰ τὸν ἰδοῦμε προσδιοριζόμενον ἀπὸ τὰ ἴδια τὰ προεδρικὰ διατάγματα, θὰ ἐγινόταν προεξάρχων καὶ τὸ νομοθετικὸ χάος ὁ ἀπαραίτητος παράγων "ἀποδόσεως" τῶν "ἔργων" - εἴτε ἰδιωτικῶν εἴτε δημοσίων. Κυρίως δημοσίων. Καθένας ξέρει τί σημαίνει "δημόσιο ἔργο" στὴν Ἑλλάδα. Τὸ πρόβλημα ποὺ γεννᾶται εἶναι τὸ ἑξῆς: εἶναι δυνατὸν τέτοιες ὀργανωμένες ἐπιχειρήσεις εἰς βάρος τοῦ κοινωνικοῦ συνόλου νὰ λαβαίνουν "νομοθετικὲς κατοχυρώσεις" καὶ ἡ Ἑλλάδα νὰ διεκδικεῖ τὴν πλήρη ὑπόσταση τοῦ "ὑποκείμενου δικαίου" στὶς Διεθνεῖς Σχέσεις; Εἶναι δυνατὸν τὸ νομοθετικὸ χάος νὰ παράγεται σὲ τέτοιον βαθμό, ὥστε τὰ "δικαιώματα τοῦ πολίτη" - αὐτὰ δηλαδὴ ποὺ ὑποτίθεται πὼς εἶναι κατοχυρωμένα σήμερα ἀπὸ διεθνεῖς καὶ εὐρωπαϊκὲς "συμβάσεις"- νὰ καταντοῦν ὑπόθεση ὑπουργικῶν διαταγῶν καὶ διοικητικῶν "ἐγκυκλίων" καὶ τελικῶς ἡ γιὰ τὸν πολίτη "αὐθεντικὴ ἑρμηνεία" τῶν νόμων νὰ εἶναι ὑπόθεση τοῦ τυχόντος διοικητικοῦ ὑπαλλήλου; Θὰ ἰδοῦμε ὅτι στὸ θέμα παραγραφῆς τῆς εὐθύνης τῶν μηχανικῶν, ὁ κ. Λιάσκας μὲ τὸν κ.Τάσσιο διεκδικοῦν ὑποθέσεις ἀπολύτου ἀκριβοδικίας καὶ μιλοῦν περὶ οἰονεί κατατρεχόμενης μερίδας τοῦ κοινωνικοῦ συνόλου, καὶ οἱ δύο ὅμως γωρίζουν ἢ ὀφείλουν νὰ γνωρίζουν ὅτι τὰ κράτη ποὺ δὲν ἔχουν ὑπογράψει ἀκόμα τὴν συνθήκη τῶν ἀνθρωπίνων καὶ πολιτικῶν δικαιωμάτων τοῦ ΟΗΕ ἀπὸ τὸ 1966 (Zivilpakt) εἶναι: ἡ Ἑλλάδα (ἡ Ἀλβανία τὴν ὑπέγραψε ἀμέσως μετὰ τὴν ἀλλαγή), ἡ Γουατεμάλα, ἡ Ὀνδούρα, οἱ Σαλομόνεν κὰ ἡ Οὐγκάντα (βλ. "Amnesty International", 1991, 1992, UNO: Human Rights-Status of - International Instruments (ST/HR/S), Ἀπρ.1992). Ἡ ἀμφίβια λοιπὸν ὑπόσταση τῆς Ἑλλάδας ὡς κράτους ἐπιτρέπει ἄνετα νὰ διεκδικεῖ κανεὶς ὡς "Εὐρώπη" καὶ νὰ εἶναι ταυτόχρονα πλήρως πεμπτοκοσμικὸς στὶς ἐσωτερικὲς δομές του... Ἕνας, περὶ τὴ νομικὴν ὑπόσταση τῆς Ἑλλάδος ἀσχολούμενος, ἴσως νὰ μᾶς ἔλεγε, ὅτι τὸ διοικητικὸν χάος ὀφείλεται καθαρὰ σὲ λόγους "τεχνικούς": Ἡ Ἑλλάδα, κράτος ἱστορικῶς πεποιημένο, εὑρέθηκε ἀναγκασμένο νὰ συγκροτήσει τὴν δικαιακὴ τοῦ ὑπόσταση μὲ δάνεια. Τὸ ἀστικὸ δίκαιο γαλλικό, τὸ ποινικὸ γερμανικὸ καὶ τὸ συνταγματικὸ βελγικὸ-ὀθωμανικό. (Τὸ τελευταῖο τοῦτο εἶναι ἁπλό: Τὰ πρῶτα συντάγματα τῆς Ἑλλάδος (ὡς "ἐθνικοῦ" κράτους καὶ ὄχι ὡς ἐπιχείρησης "ἀπελευθερώσεως"...) ἐκόπηκαν κατὰ τὰ βελγικὰ πρότυπα (τὸ : Βέλγιο εἶναι τῆς ἰδίας ὑφῆς καὶ χρονικῆς στιγμῆς κράτος), ἐνῷ ἐδῶ, μὴ ὑπάρχοντος ἐθνικοῦ κορμοῦ, ἔστω καὶ συγκεκριμένου ἐκ διακριτῶν ἐθνοτήτων, ἐπινοήθηκε ὁ ἑκάστοτε ἀρχιεπίσκοπος Ἀθηνῶν νὰ ἀποτελεῖ τὴν ἀπ' εὐθείας συνέχεια τοῦ Πατριάρχου Φωτίου καὶ τοῦ Γεωργίου Σχολαρίου. Ὁ "ἐθνικὸς φορέας" ἐποιήθη κι αὐτὸς ὅπως ὅλα τὰ ὑπόλοιπα. Αὐτὰ θὰ μᾶς ἔλεγε ἕνας νομικοτεχνικος, ἀλλὰ τὰ πράγματα μὲ τὴν ἀσυδοσία τῆς διοίκησης ἐπιδέχονται κάποιες πολιτικώτερες καὶ ἱστορικώτερες ἑρμηνεύσεις.
Τὸ ἀποκλειστικὸ χαρακτηριστικὸ ὅλων τῶν ἱστορικῶς πεποιημένων κρατῶν, ποὺ συνιστᾶ καὶ τὴν οὐσία τῆς ὑπαναπτύξεως των, εἶναι ἡ ἐσωτερικὴ διάσπαση τῆς "ἐκτελεστικῆς ἐξουσίας". Δηλαδὴ ἡ διοίκηση, ὡς ὄργανο τελέσεως τῆς ἐκτελεστικῆς λειτουργίας, ὅπως καὶ ἂν αὐτὴ ὁρίζεται (κυβέρνηση-βασιλιὰς ἢ πρόεδρος δημοκρατίας κ.λπ.), σκοπὸ ἔχει νὰ παραλύει τὴν νομοθετικὴ ἐξουσία, δηλαδὴ νὰ μὴν ἐφαρμόζει νόμους ἢ νὰ τοὺς ἐφαρμόζει φαινομενικῶς καὶ διεστραμμένους, ὥστε νὰ παραλύει ἐσωτερικὰ ἡ πολιτικὴ ἐκπροσώπηση τῆς χώρας. Βυθισμένες συνεπῶς στὸ ἐσωτερικὸ διοικητικὸ χάος οἱ κυβερνήσεις, φανερὸ εἶναι πὼς δὲν μποροῦν νὰ ἀσκήσουν καμιὰν ἐξωτερικὴ πολιτικὴ καὶ ἄρα τὰ κράτη καθίστανται μονίμως ἐλεγχόμενα. Ἡ πρακτική, γιὰ νὰ περιορισθοῦμε μόνο σ' ἐμᾶς (τὸ ἴδιο ἰσχύει γιὰ ὅλα τὰ κηδεμονευόμενα κράτη), ὑπῆρξε ἁπλή: ἀφοῦ τὰ κράτη δημιουργοῦνται δι' ἐξωτερικῶν ἀποφάσεων καὶ ἐνεργειῶν (π.χ. "Ναυμαχία τοῦ Ναυαρίνου"), ἐγκαθίσταται κατ'ἀρχὴν μία κυβέρνηση βολικὴ στὶς δυνάμεις ποὺ τὰ δημιουργοῦν. Αὐτὴ πάντα βρίσκεται. Ἡ κυβέρνηση διορίζει ἐν συνεχείᾳ στὴν διοίκηση (πάντα κατ' ἐντόλην καὶ ἐπειδὴ τὰ ἔχει ἀνάγκη, ἀφοῦ δὲν ἔχει καμιὰ λαϊκὴ συγκατάθεση) τὰ πρόσωπα ποὺ θὰ τῆς ὑποδειχθοῦν ὁπότε αὐτὰ ξέρουν τὴν δουλειά τους: αὐθαιρεσίες καὶ ὑπερβάσεις νομῶν, ποὺ προκαλοῦν τὴν βιομηχανία ἄλλων (διορθωτικῶν!) νόμων, ὑπονόμων, ἐκγυκλίων καὶ διαταγῶν, τοῦτο μὲ τὴν σειρὰ τοῦ διευρύνει τὰ πλαίσια αὐθαιρεσίας τῆς διοίκησης καὶ μέσα στὸ νομοθετικὸ χάος ἡ ὅποια κυβέρνηση γίνεται δέσμια της ἐσωτερικῆς ἀσταθοῦς πολιτικῆς, χωρὶς δυνατότητα ἀσκήσεως καμιᾶς ἐξωτερικῆς. Αὐτὸ εἶναι καὶ τὸ ζητούμενο. Αὐτὸ ἐπίσης συνιστᾶ καὶ τὸ νόημα, τοῦ πολιτικοῦ ἐλέγχου. Φανερὸ εἶναι πὼς ἅπαξ καὶ τὸ "μηχάνημα" τεθεῖ σὲ κίνηση πολὺ λίγες ἐπεμβάσεις χρειάζονται γιὰ νὰ δουλεύει ἀκώλυτα εἰς τὸ διηνεκές. Βεβαίως πάντα ὑπάρχουν προβλεφθεῖσες οἱ "ἐξ ἀντικείμενου" καταστάσεις ποὺ διευκολύνουν τὴν συνέχεια ροῆς τῶν πραγμάτων: πάντα κάποια προβλήματα ἐδαφικά, μειονοτικὰ καὶ ἄλλα, ποὺ διευκολύνουν τὶς ἔμμεσες ἐπεμβάσεις κατὰ τὸ ἐπιθυμητόν. Φυσικὰ οἱ παρανομοῦντες ὑπάλληλοι δὲν ἔχουν νὰ φοβηθοῦν τίποτε, γιατί πάντα κάποιος "ἀδιόρατος παράγων" θὰ μεριμνήσει γιὰ τὴν ἀθώωσή τους. Τὸ πολὺ-πολὺ κάποια "μετάθεση", ὅταν ἡ ἀτζαμοσύνη ὑπερβαίνει τὰ ὅρια καὶ ἡ λειτουργία τοῦ πολιτικοῦ μηχανήματος ἐμποδίζεται.
Εἰδικὰ στὴν Ἑλλάδα εἶναι καὶ ἡ δομὴ τῆς διοικητικῆς δικαιοσύνης ποὺ δὲν ἐπιτρέπει ἄλλη διαμόρφωση τῶν πραγμάτων. Στὰ περιορισμένα ὅρια τούτων τῶν ἄρθρων δὲν μποροῦμε νὰ ἀναφερθοῦμε ἐκτενῶς στὴν ἵδρυση καὶ σημασία τοῦ Συμβουλίου Ἐπικρατείας ὡς θεσμοῦ. Στὴν ἐπὶ Γεωργίου ἐπανίδρυση του ματαίως ἐπρωτοστάτησε καὶ ὁ δικός μας αὐλοκόλαξ Ἀριστ. Βαλαωρίτης, ἀφοῦ αὐτὸ καταργήθηκε σχεδὸν ἀμέσως, διὰ δημοψηφίσματος ἕως τὸ 1911, ὅπου πραξικοπηματικῶς τὸ ἐπανέφερε ὁ Βενιζέλος. Ἡ κανονική του λειτουργία ἄρχισε ὡστόσο τὸ 1928, δηλαδὴ πάλι σὲ μία πολιτικὴ περίοδο ἀνωμαλιῶν καὶ πραξικοπημάτων. Ὅπως παρατηρεῖ ἕνας κορυφαῖος ἐκπρόσωπος τοῦ διοικητικοῦ αὐτοῦ δικαστηρίου, ὁ Μ. Στασινόπουλος (βλ."Σύντομος ἱστορία τοῦ Συμβουλίου τῆς Ἐπικρατείας - ἐπὶ τῇ συμπληρώσει τριακονταετίας ἀπὸ τῆς ἱδρύσεως αὐτοῦ ", περ. "Παρνασσός", περίοδος 2α, τευχ.1 (1959), σελ.501-2), "πρέπει νὰ ὁμολογηθεῖ ὅτι ἡ κατάργησις δὲν ἐδημιούργησεν αἰσθητὸν κενόν, διότι ἡ νομοπαρασκευαστικὴ ἁρμοδιότης ὑπάρχει πάντοτε τρόπος νὰ ἀσκεῖται ὑπὸ διαφόρων εἰδικῶν ἐπιτροπῶν, συγκειμένων ἰδίᾳ ἐκ τῶν εἰδικευμένων ἐν ἐκάστῳ διοικητικῷ κλάδῳ ὑπαλλήλων, ἀποτελεῖ δὲ τοῦτο παράδοσιν εἰς τὰ γραφειοκρατικὰ καθεστῶτα, διό καὶ εἶναι χαρακτηριστικὸν ὅτι ἔκτοτε μέχρι σήμερον, ἐπὶ ἕνα σχεδὸν αἰῶνα, δὲν ἀπεδόθη τοιαύτη ἀποκλειστικὴ ἁρμοδιότης οὔτε εἰς τὸ ἐν τῷ μεταξὺ ἐπανιδρυθὲν συμβούλιον τῆς Ἐπικρατείας, οὔτε εἰς ἄλλο τί εἰδικὸν σῶμα". Ὁ Μιχαὴλ Στασινόπουλος, ποὺ διετέλεσε καὶ Πρόεδρος τῆς Δημοκρατίας, ὑπῆρξε σπουδαῖος νομικοτεχνικός, δὲν ἕπεται ὅμως ὅτι ἕνας τέτοιος ἐπιστήμων μπορεῖ ἀναγκαστικὰ νὰ ἐκφύγει τῶν κοινωνικῶν καὶ ἱστορικῶν δεδομένων ποὺ τὸν προσδιορίζουν. Στὸ ἐδάφιό του αὐτὸ τῆς ἔμμεσης διαμαρτυρίας ἄθελα μᾶς φανερώνει τὴν κοινωνικὴ σημασία τοῦ Συμβουλίου τῆς Ἐπικράτειας: οἱ νόμοι γίνονται ἀπὸ τοὺς "ὑπαλλήλους", καὶ ἅμα τοῦ πολίτη δὲν τοῦ ἀρέσει, μπορεῖ νὰ καταφύγει στὸ Συμβούλιο τῆς Ἐπικρατείας! Ἀλλὰ ἔτσι λειτουργοῦν τὰ "κράτη δίκαιου"; Εἶναι ἄλλο δημιουργία τῶν νόμων, ποὺ ὀφείλει νὰ εἶναι καὶ νὰ προκύπτει ἀποκλειστικῶς ὡς προϊὸν κοινωνικῆς διαδικασίας μὲ ἄμεσο καὶ διαρκῆ ἔλεγχο τοῦ λαοῦ (π.χ. διά μίας ἐκλεγμένης Γερουσίας), καὶ ἄλλο ἡ τεχνικὴ ("νομοπαρασκευαστικὴ") διαμόρφωση τοῦ νομοῦ. Πρὶν ἀπὸ τὶς παραγράφους καὶ τὰ ἄρθρα πᾶνε τὰ νοήματα, καὶ στὰ ἐπιλεγόμενα "κράτη δίκαιου" αὐτὰ δὲν προκύπτουν ποτὲ ἐκ τῶν ἄνω, ἀπὸ κάποιο εἰδικὸ σῶμα". Ἡ σημασία ὅμως τοῦ Συμβουλίου Ἐπικρατείας ὡς θεσμοῦ εἶναι ἀκριβῶς αὐτή: νὰ διαιωνίζει τὴν κατασκευὴ τέτοιων νόμων, ὑπὸ τὸ πρόσχημα τοῦ τελικοῦ ἔλεγχου ἀπὸ κάποιο ἀνώτατο "ὄργανο". Τὸ ἀποτέλεσμα εἶναι νὰ μὴν γίνεται διοικητικὴ πράξη ἐκτελεστή, ἂν δὲν πάει στὸ Συμβούλιο Ἐπικρατείας. Αὐτὸ ὅμως αὐξάνει καὶ δὲν μειώνει τὸ νομοθετικὸ καὶ διοικητικὸ χάος. Δὲν θέλομε βέβαια νὰ ποῦμε ὅτι οἱ ἀποφάσεις τοῦ Συμβουλίου Ἐπικρατείας δὲν εἶναι ἀκριβεῖς. Μὲ θεωρία δικαίου,ὀλίγην πολιτικὴ ἑρμηνεία ἐπὶ τοῦ Συντάγματος (οἱ "αἰτήσεις ἀναιρέσεως" πρὸ τοῦ Σ.Ε. ἀποκλειστικὸν σχεδὸν λόγον ἔχουν τὴν ἔννοια τοῦ "δημοσίου συμφέροντος", ἡ ὁποία, θεωρητικῶς, ὑποτίθεται ὅτι προκύπτει ἀπὸ τὸ Σύνταγμα καὶ ἐπὶ τῆς ὁποίας θὰ ἐπανέλθομε παρακάτω) καὶ μὲ τὸ "αἴσθημα τοῦ δικαίου τὸ ὁποῖον ἐνυπάρχει καταβεβλημένον εἰς τὸ ἄδυτον βάθος τῆς ἀνθρωπινῆς φύσεως, ὡς τὸ πολυτιμότερον ἠθικὸν ἀγαθόν", ὅπως παρατηρεῖ ὁ Μ.Στασινόπουλος στὸ παραπάνω κείμενο του (βέβαια τὸ "τί ἐστὶ δίκαιον" εἶναι τὸ ἴδιο μὲ τὸ "τί ἐστὶ ἀλήθεια" τοῦ Χριστοῦ. Τὸ δίκαιο δὲν μπορεῖ νὰ ἀπονεμηθεῖ ἀπὸ τὰ δικαστήρια...), εἶναι εὔκολο νὰ ἰδεῖ κανένας - καὶ ἰδιαίτερα ὁ εἰδικευμένος καὶ ἀκέραιος δικαστὴς- τὸ ἀνακριβὲς καὶ παρεκλίνον στὴν ὅποια περίπτωση διοικητικῆς διαστροφῆς καὶ κακοβουλίας. Οἱ ἀποφάσεις τοῦ Σ. Ε. εἶναι κατὰ τεκμήριον ἀκριβεῖς. Τὸ πρόβλημα ποὺ μᾶς ἀπασχολεῖ εἶναι ἄλλο: πῶς γίνεται, παρὰ τὴν λειτουργία τοῦ Σ.Ε., παρὰ τὴν ἰσχὺ τοῦ δεδικασμένου τῶν ἀποφάσεών του, παρὰ τὴν ὅποιαν εὐφυῆ ἀντιμετώπιση τῶν περιπτώσεων,ἡ ἑλλαδικὴ κακοδιοικησία καὶ τὸ διοικητικὸ χάος νὰ αὐξάνουν ἀντὶ νὰ λιγοστεύουν; Καὶ πῶς γίνεται, παρὰ τὴν ἀπαραίτητη γνωμοδότηση του ἐπὶ τῶν κανονιστικῶν διαταγμάτων, ἡ ἔννοια τῆς "οἰκοδομικῆς ἀδείας" γιὰ τὰ συγκεκριμένα πράγματα πού συζητᾶμε νὰ μεταβάλλεται, ὅπως θὰ ἰδοῦμε, σὲ πλήρην καὶ νομοθετημένον ἐξευτελισμὸ κάθε ἐννοίας ἀνθρωπίνου καὶ συνταγματικοῦ δικαιώματος.
Ὁ θεσμὸς τοῦ Σ.Ε. εἶναι γαλλικῆς καταγωγῆς καὶ ἡ λειτουργία του ὡς δικαστηρίου τελεῖται ἐπὶ 68 ἤδη χρόνια. Ὅμως ἢ διοικητικὴ κατάσταση τῆς Ἑλλάδος δὲν ἔχει ἀλλάξει. Τὸ Σ.Ε. ὄχι ὡς δικαστήριο, ἀλλὰ ὡς θεσμὸς δὲν ἀποτελεῖ ἐγγύηση τῆς "χρηστῆς διοικήσεως" ὡς ἐννοίας νομικῆς (ἐὰν τὸ κράτος ἀποζημίωνε καὶ ὁ ὑπάλληλος εἶχε συναίσθηση κάποιων συνεπειῶν, τὸ διοικητικὸ δίκαιο θὰ ἐπαίδευε λιγώτερο τοὺς φοιτητὲς στὰ παν/μια). Καὶ τοῦτο σημαίνει πώς οἱ ἀποφάσεις τοῦ Σ.Ε. τὴν διοίκηση δὲν τὴν καλυτερεύουν. Αὐτὸ ἀποτελεῖ ἤδη ἕνα πρακτικὸ δεδομένο, παρὰ τοὺς ὅποιους "συντονισμούς" μας ὡς "μελῶν" τῆς Ε.Ε. Ὑπὸ τὰ ἑλλαδικὰ νομοθετικὰ καὶ πολιτικὰ δεδομένα, τὸ Σ.Ε. ἀποτελεῖ ἕνα "ἄλλοθι" τοῦ κράτους. Τὸ ἀποδοτικὸ συνοικέσιο κράτους καί Τ.Ε.Ε. θὰ ἦταν λιγώτερο εὐτυχές, ἂν δὲν ὑπῆρχε ἡ πίστη πὼς κάπου μπορεῖ κανεὶς νὰ προστρέξει. Οἱ χιλιάδες ἐκκρεμεῖς προσφυγὲς τὸ ἀποδεικνύουν. Θὰ ἐπανέλθομε στὴν ἑπομένη "συνέχεια" γιὰ λίγο στὸ Σ.Ε. Ἡ παρέκβασή μας δὲν ὑπῆρξε τυχαία, διότι τὸ ἐρώτημα εἶναι κατὰ πόσον γενικώτερες πολιτικὲς σκοπιμότητες ἢ δεδομένα μποροῦν νὰ καθορίζουν τὴν λειτουργία ἑνὸς ἀνωτέρου δικαστηρίου. Καὶ ἂν θυμηθοῦμε ὅτι τὸ Σ.Ε. ὑπῆρξε σχεδὸν ὁ μόνος ἐπίσημος "ἀντιστασιακὸς" ὀργανισμὸς κατὰ τῆς Χούντας, ἀσφαλῶς δὲν μποροῦμε νὰ ὑποθέσομε ὅτι οἱ πολιτικὲς σκοπιμότητες τοῦ εἶναι ξένες. Ὑπάρχουν ἄραγε κάποιες γενικώτερα "εἰδικὲς" πολιτικὲς σκοπιμότητες γιὰ τὸ συνοικέσιο Τ.Ε.Ε. καὶ κράτους; Καὶ ἂν εἶναι ἔτσι, τί μπορεῖ γι' αὐτὲς νὰ κάνει ἡ ὁποιαδήποτε δράση τοῦ Σ.Ε.; Θὰ ἰδοῦμε στὸ ἑπόμενο κάποιες λεπτομέρειες ἐπ' αὐτῶν.


Λευκαδίτικος λόγος - Τρίτη 3/9/1996

Κανένας δὲν μπορεῖ καλοπροαιρέτως νὰ ὑποθέσει, ὅτι ἡ διοικητικὴ κακοποίηση τῆς ἰδιοκτησίας καὶ ἡ ὑπαγωγὴ της διὰ "διαταγμάτων" καὶ "ὑπουργικῶν ἐντολῶν" στὴν ἀπύθμενη χρηματικὴ βουλιμία τοῦ κράτους διὰ μέσου της "ἀδελφότητος τῶν μηχανικῶν" (ἔτσι ἀπεκάλεσε προσφάτως ὁ νεοεκλεγεῖς ἀκαδημαϊκὸς κ.Μυλωνὰς τὸν συνασπισμὸ τοῦ Τ.Ε.Ε...) ἀποτελεῖ κατάσταση τύχης. Καὶ τοῦτο, ἐπειδὴ στὸ σύστημα "ἐλεύθερης οἰκονομίας" ποὺ καθ' ὑπόθεση ζοῦμε, ἡ κατοχύρωση τῆς ἰδιοκτησίας ἀπὸ τὶς βουλήσεις τοῦ κράτους ἀποτελεῖ τὸ ἀρχῆθεν δικαίωμα, ἀπὸ τὸ ὁποῖο ὅλα τὰ ἄλλα ἀπορρέουν. Βεβαίως κατοχύρωση ἀσκούμενη ὑπὲρ τοῦ "γενικοῦ συμφέροντος", καθὼς ἀπαιτεῖ τὸ "κράτος προνοίας" (ὅπου αὐτὸ ἀκόμα λέει πὼς ὑπάρχει, στὴν Εὐρώπη ἤδη μετεξελίχθηκε πρὸ πολλοῦ), ὄχι ὅμως ὡς ἀναγκαστικὴ διαχείριση προϊόντος κλοπῆς ἀπὸ τὸ κράτος. Δὲν μποροῦμε νὰ ὑποθέσομε ὅτι εἶναι ἄγνωστο στὸ Σ.Ε., τί ἀκριβῶς συμβαίνει μὲ τὴν "οἰκοδομή" καὶ τὴν κερδοσκοπία Γῆς διὰ τῶν "ἔργων" καὶ τῆς "ἀναπτύξεως", ὅτι ἀγνοεῖ τὸ νομοθετικὸ καὶ διοικητικὸ πλαίσιο ὅπου αὐτὰ τελοῦνται.
Δὲν μποροῦμε ἐδῶ νὰ ἀναφερθοῦμε στὴν φιλοσοφία τῶν ἀπαλλοτριώσεων, ποὺ ἀποτελοῦν τὴν ἄμεση προσβολὴ τῆς ἰδιοκτησίας ἀπὸ τὸ κράτος. Γιατί θὰ χρειασθεῖ νὰ ἀναφερθοῦμε στὴν ἔννοια τῆς "ἀναπτύξεως" γενικὰ (σ'αὐτὴν τοῦ "γενικοῦ συμφέροντος" θὰ ἀναφερθοῦμε πιὸ κάτω) καὶ εἰδικὰ σὲ αὐτὴν τὴν "ἀναπτύξεως" τῆς Ἑλλάδος. Θὰ ἐπρόκειτο γιὰ κείμενο μακρηγορίας, ἀφοῦ αὐτὴν ἐπιμένουν πάντα νὰ τὴν χρησιμοποιοῦν ἀορίστως τρεῖς κατηγορίες ἀνθρώπων: οἱ ἀπατεῶνες, οἱ ἐργολάβοι καὶ οἱ πολιτικοί. Μποροῦμε πρὸς στιγμὴν νὰ ἀναμένομε τὴν πραγματοποίησή της ἀπὸ τὸν κ.Σημίτη. Θὰ ἀναφέρομε ἁπλῶς ἕνα παράδειγμα τρέχον, ἐπαρκὲς γιὰ τὴν διασάφηση τῶν ὀλίγων νοημάτων ποὺ μᾶς ἀπασχολοῦν στὰ σύντομα τοῦτα κείμενα.

Διαβάσαμε προσφάτως στὶς ἐφημερίδες ὅτι (ἐξ αἰτίας τῶν μὴ ἀντιστρέψιμων πιὰ γεγονότων τοῦ Αἰγαίου) τὸ Σ.Ε. ἐπεξεργάζεται νέα "Προεδρικὰ Διατάγματα" γιὰ τὸν προσδιορισμὸ νέων μορφῶν νησιωτικοῦ τουρισμοῦ καὶ χρήσεως Γῆς. Βεβιασμένα καὶ ὄψιμα βέβαια τὰ πράγματα τοῦτα, ἐπειδὴ βιαστικὰ ἦρθαν καὶ τὰ γεγονότα τοῦ Αἰγαίου (ἂν καὶ καθόλου μὴ ἀναμενόμενα, ἀφοῦ οἱ ἐν Ἑλλάδι "ἐκλεγόμενες" ἐξουσίες πιστεύουν πὼς μποροῦν νὰ ἀγνοοῦν αὐτὰ ποὺ λαβαίνουν ὑπ' ὄψη τους ἄλλοι, δηλαδὴ αὐτὰ ποὺ γράφονται, καὶ νὰ καλοῦν ἁπλῶς ἐκ τῶν ὑστέρων τοὺς "ἐκλογεῖς" των σὲ "ἐθνικὲς ὁμοψυχίες" καὶ "θυσίες"). Ἄνθρωπος σήμερα ποὺ νὰ μὴν καταλαβαίνει τὶς οἰκολογικὲς συνέπειες τοῦ τουρισμοῦ, πιστεύομε πὼς δὲν ὑπάρχει. Τὸ πῶς ὅμως αὐτὲς ἀντιμετωπίζονται, δὲν εἶναι τουριστικὸ πρόβλημα οὔτε νομοθετικό, ἀλλὰ καθαρῶς πολιτικό. Καὶ κατ'ἀρχὴν συνάπτεται ἄμεσα μὲ τὸ τί εἶναι τουρισμὸς - πῶς προέκυψε πῶς ὑφίσταται, γιατί ὑφίσταται, ἀπὸ ποιὰ προβλήματα δημιουργεῖται στὶς χῶρες προέλευσης τῶν τουριστῶν, ποιὰ προβλήματα λύνει καὶ σὲ ποιὰ πολιτικὴ σχέση βρίσκονται οἱ χῶρες ὑποδοχῆς μὲ τὶς χῶρες προέλευσης. Καὶ ἐπειδὴ συμβαίνει ὁ τουρισμὸς νὰ ἀποτελεῖ τὸν ἤδη δεύτερο μεγάλο βιομηχανικό, κλάδο τοῦ παγκόσμιου οἰκονομικοῦ συστήματος, μετὰ τὴν ὑποστολὴ τῆς βαρειᾶς βιομηχανίας, μποροῦμε σίγουρα νὰ ποῦμε πὼς κάθε ἄλλο παρὰ ἡ ἀντιμετώπιση του μπορεῖ νὰ ἐπιτευχθεῖ διὰ "προεδρικῶν διαταγμάτων", ὅποια καὶ ἂν αὐτὰ εἶναι. Τὸ "δέον γενέσθαι" γιὰ τὸ κάθε τί εἶναι πολλοὶ ποὺ μποροῦν νὰ τὸ προτείνουν -ὁ καθεὶς καὶ ἡ γώμη του. Δουλειά, τῶν νομοθετούντων καὶ τῶν δικαστηρίων εἶναι τὸ "ἐφικτὸν γενέσθαι". Καὶ τοῦτο δὲν προκύπτει ἀπὸ τὸ "δέον" περὶ τῶν νησιωτικῶν οἰκοσυστημάτων, ἀλλὰ ἀπὸ τί ἐνέχεται στὴν φύση τοῦ τουρισμοῦ. Ἐπ' αὐτοῦ εἴδαμε τὸ συλλογιστικὸν ἐκ μέρους τοῦ Σ.,Ε., καίτοι κατὰ τὴ παγίαν ἀρχὴ του τὸ κάθε τί πρέπει νὰ φέρεται αἰτιολογημένως. Εἶναι ἀσφαλῶς στοὺς πάντες γνωστό, ὅτι κατὰ τὶς διεθνεῖς στατιστικὲς ὁ μέσος ὅρος καλλιεργησίμων ἐκτάσεων στὰ Ἰόνια καὶ τὴν Ἤπειρο δὲν ὑπερβαίνει τὰ 22 στρέμματα, ἐνῶ κάθε μία ἀπὸ αὐτὲς εἶναι κατατετμημένη σὲ περισσότερους ἀπὸ ἕναν καλλιεργητές. Λόγοι ἱστορικοὶ (π.χ. συναδελφικὴ ἰδιοκτησία γῆς στὰ Ἑπτάνησα πρὸ τῶν Ἀγγλων, ὅπου ἐμφανίζονται οἱ "μεγαλοκτηματίες") καὶ πολιτικοί, ἀναγόμενοι στὴν ἐποχὴ τοῦ Δεληγιάννη καὶ στὶς ἀπαλλοτριώσεις τοῦ Βενιζέλου, προκειμένου νὰ ἐξασφαλίζεται ἡ ἐκλογικὴ πελατεία καὶ νὰ συντηρεῖται ἡ Ἑλλάδα ὡς κράτος, συνετέλεσαν στὸ καθεστὼς τοῦ μικροῦ κλήρου.
Ὁ μικρὸς κλῆρος ἔχει αὐτονοήτως μειωμένες ἀντιστάσεις σὲ μέτρα "κυβερνητικῆς πολιτικῆς" καὶ συνεπῶς ἦταν ἀναμενόμενο νὰ ἀδειάσει ἡ ὕπαιθρος μὲ τὰ νεώτερα συνθήματα τῆς "βιομηχανικῆς ἀναπτύξεως" καὶ τὰ ἀντίστοιχα μέτρα ἐναντίον τῆς γεωργίας. Ἡ ἀπομένουσα σήμερα συντήρηση τῆς ἐπαρχίας, καὶ ἰδίως τῶν νησιῶν, εἶναι τὰ κοινοτικὰ προγράμματα "λῆντερ", ποὺ εἶναι ἀκριβῶς πολιτικὴ οἰκοπεδοποιήσεως: διανοίξεις δρόμων (χωρὶς κανένας νὰ ξέρει πῶς προγραμματίζονται αὐτὰ τὰ πράγματα) καὶ "ἐνοικιαζομένων δωματίων". Αὐτὴν τὴν πολιτικὴ ἔρχεται τὸ Σ.Ε. νὰ τροποποιήσει, δηλαδὴ νὰ σταματήσει μὲ ἕνα "προεδρικὸ διάταγμα", ἐν ὀνόματι τῆς σωτηρίας τοῦ περιβάλλοντος. Οἱ πάντες θὰ εὔχονταν τὰ πράγματα νὰ εἶναι τόσο ἁπλά. Ὅτι βέβαια τὸ διοικητικὸ χάος ἀπὸ τὶς παραβάσεις θὰ ἐνταθεῖ στὸ ἔπακρο (τί εἴδους ἐναλλακτικὴ λύση πρὸς τὰ "ληντερ" ἔχε νὰ προτείνει τὸ ἑλληνικὸν κράτος, δὲν ξέρομε) εἶναι αὐτονόητο. Καὶ ἀκόμη πιὸ αὐτονόητο, ὅτι μὲ τὰ 15 στρέμματα οἰκοδομήσιμα τὰ νησιὰ θὰ ἀδειάσουν κάποια μέρα τελείως. Ἐδῶ γεννᾶται καὶ τὸ πρόβλημα, ἂν τὸ Σ.Ε. ἀσκεῖ διοικητικὴ πολιτικὴ ἢ πολιτικὴ κριτηρίων ἄλλων. Τί θὰ γίνουν τὰ κάποτε ἐγκαταλειφθησόμενα 15 στρέμματα; Δὲν μποροῦμε δυστυχῶς στὰ πλαίσια τούτων τῶν γραμμῶν νὰ ἀναφερθοῦμε ἀναλυτικὰ στὴν εὐρωπαϊκὴ πολιτικὴ τῆς μετὰ τὸν ὑπάρξαντα σοσιαλισμὸ ἐποχῆς. Ὁ ὅρος "Εὐρώπη" εἶναι ὅρος ἱστορικῆς ἀσάφειας, ποὺ ἐκδηλώνεται ὡς "ἑνιαία πολιτικὴ βούληση" διὰ τῆς ἀπὸ αἰώνων πολιτικῆς ὁρισμένων μόνο εὐρωπαϊκῶν κρατῶν σὲ σχέση μὲ τὸν εὐρωπαϊκὸ νότο. Τούτη εἶναι καὶ ἡ σιωπηρὴ προϋπόθεση τῶν πειραμάτων τοῦ Μάαστριχτ. Τὸ πείραμα τοῦ Μάαστριχτ εἶναι ἕνα πείραμα διανοητικῆς πολιτικῆς, ποὺ δὲν στηρίζεται σὲ κοινωνικὰ καὶ ἱστορικὰ δεδομένα (ὁ μείζων εὐρωπαϊκὸς χῶρος κάθε ἄλλο παρὰ ἑνιαῖος κοινωνικὰ καὶ ἱστορικὰ εἶναι), ἀλλὰ σὲ προσθαφαιρέσεις οἰκονομικῶν μεγεθῶν. Οἱ "οἰκονομικὲς συγκλίσεις" ἑτερογενῶν ἱστορικὰ καὶ κοινωνικὰ χώρων θὰ δημιουργήσουν στρατιὲς ἀνέργων καὶ ἐκρηκτικὰ κοινωνικὰ προβλήματα στὰ κέντρα παραγωγῆς! Αὐτὰ τὰ προβλήματα πρέπει κάπου καὶ κάπως νὰ ἐκτονωθοῦν. Ὅταν ὁ παράκτιος μεσογειακὸς χῶρος καὶ τὰ νησιὰ θὰ ἔχουν πληθυσμιακὰ ἀδειάσει, δηλαδὴ σὲ 15, 20 ἢ 25 χρόνια, ὁ τότε πρόεδρος τοῦ Σ.Ε. θὰ μεριμνήσει γιὰ νέο "διάταγμα", ὅπου ὁ οἰκοδομήσιμος χῶρος θὰ εἶναι τὰ 300 τετρ.μέτρα. Ὅσο χρειάζεται δηλαδὴ γιὰ μία ἀγροικία διακοπῶν καὶ ἕνα μικρὸ κῆπο ὁ ἄνεργος ἢ ὁ πρώιμος συνταξιοῦχος τῶν πειραμάτων τοῦ Μάαστριχτ, Ὁ εὐρωπαϊκὸς νότος τῆς Μεσογείου θὰ κληθεῖ καί πάλι νὰ παίξει τὸν: ρόλο του , "ἀπορροφητήρας" τῶν κρίσεών του ἀπὸ γραφείου προγραμματισμοῦ τῆς πολιτικῆς, τῆς ἱστορίας καί, τῆς ζωῆς.
Ἐν τῷ μεταξύ, ὡς πρὸς τὰ καθ' ἠμᾶς, στὶς οἰκοδομικὲς ζῶνες θὰ ἔχει δημιουργηθεῖ τὸ βιβλικὸν διοικητικὸ χάος, διότι αὐτὸς ποὺ δὲν ἔχει τί νὰ κάνει μὲ τὰ ὀκτώ, δέκα ἢ δεκαπέντε

[dozas]

Ἀπεδείξαμε ἕως τώρα, ὅτι ἐκ τῶν τριῶν προσώπων: τοῦ ἑκάστοτε Ἀρχιεπισκόπου Ἀθηνῶν, τοῦ ἑκάστοτε Προέδρου τοῦ T.E.E. καὶ τοῦ ἑκάστοτε ὑπουργοῦ ΠΕΧΩΔΕ ἕκαστον πληροῖ καὶ τὶς ἰδιότητες τῶν δύο ἄλλων. Διά τῆς "οἰκοδομῆς" ἕκαστος πραγματοποιεῖ τὰ δικά του τέλη, τὰ ὁποῖα κρατικῶς συμποσοῦνται στὴν διαρκῆ καταστροφὴ τοῦ περιβάλλοντος καὶ τὸν γενικὸ ὑποβιβασμὸ τῆς κοινωνικῆς ζωῆς. Θὰ δείξομε εὐθὺς ὅτι τὰ πράγματα τελοῦνται ἀναγκαίως καὶ ὅτι δὲν μποροῦν νὰ συμβοῦν διαφορετικὰ ὑπὸ τὰ νομοθετικὰ δεδομένα τοῦ ἑλλαδικοῦ κράτους.
Μετὰ τὶς "διεθνεῖς δραστηριότητες" τοῦ TEE ποὺ περιγράψαμε στὸ προηγούμενο σημείωμά μας, κανονικὰ θὰ ἔπρεπε νὰ ἀσχοληθοῦμε μὲ τὶς αὐτονόητες διοικητικὲς ἐπιπτώσεις στὸν ἐσωτερικὸ χῶρο, μὲ τὸ κοινωνικὸ σύμπτωμα τῆς "ἀδελφότητος τῶν μηχανικῶν" δηλαδή, τὶς μεθόδους τῶν δραστηριοτήτων τους, τὴν δράση τους στὸν τύπο, τὴν ἐπίμονη προσπάθειά τους νὰ ἐπηρεάζουν τὰ πολιτιστικὰ πράγματα τῆς χώρας ἐν συνόλῳ καίτοι ἐλάχιστα νομιμοποιούμενοι πρὸς τοῦτο, ἀφοῦ τὸ Πολυτεχνεῖο δὲν εἶναι παρὰ μία ἑλληνικοῦ ἐπιπέδου τεχνικὴ σχολή, καὶ νὰ ἀνιχνεύσομε μεγεθυσμένα τὰ συμπτώματα τοῦ κοινωνικοῦ αὐτοῦ ἐμπυήματος στὴν περίπτωση τοῦ μικρόκοσμου τῆς Λευκάδος, ὅπου ἡ "ἀδελφότης" ἔχει μεταβληθεῖ σὲ "ἀδελφάτον" διοικητικῶς ἀνεξέλεγκτο καὶ ἄρα σὲ φορέα κοινωνικῆς πολιτικῆς, ὑπείκοντα σὲ εἰδικῆς σημασίας πολιτικὰ τέλη. Πρὸς συντομία τῶν πραγμάτων προκρίναμε νὰ ἀσχοληθοῦμε ἀπ' εὐθείας μὲ τὰ "Προεδρικὰ Διατάγματα" γιὰ τὴν "ἔκδοση οἰκοδομικῶν ἀδειῶν", πράγμα, ποὺ θὰ καταστήσει πολλὰ ἀπὸ τὰ παραπάνω ἀμέσως φανερὰ καὶ θὰ μᾶς διευκολύνει στὴν συνόψιση τῶν ἐπ' αὐτῶν συμπερασμάτων.



Τὸ ἐν ἰσχύι Διάταγμα γιὰ τὶς "ἄδειες" εἶναι τὸ τῆς 13ης Ἰουλίου 1993. Πρόκειται γιὰ διάταγμα τοῦ κ. Χ.Κατσιγιάννη, ποὺ τὸ ὑπογράφει ὁ κ.Καραμανλῆς ὡς ὑπερῆλιξ πιά. Ἰδιαίτερη σημασία ἔχει ἡ ὑπουργικὴ ἐγκύκλιος ποὺ συνοδεύει τὸ διάταγμα αὐτὸ - ἐπίσης τοῦ κ.Κατσιγιάννη-, ὅπου πρόκειται γιὰ μνημεῖο πολιτικοῦ ψεύδους. Λέει αὐτή: "Κύριος στόχος τοῦ Π.Δ. εἶναι νὰ ἐλαχιστοποιηθεῖ ὁ χρόνος ποὺ ἀπαιτεῖται γιὰ τὴν ἔκδοση τῶν οἰκοδομικῶν ἀδειῶν καὶ νὰ γίνει οὐσιαστικὸς ἔλεγχος τῶν κτιρίων κατὰ τὸ στάδιο κατασκευῆς τους, γιὰ νὰ ἀντιμετωπισθεῖ ἀποτελεσματικότερα ἡ αὐθαίρετη δόμηση ποὺ ἐπηρρεάζει (SIC) δυσμενῶς τὸ δομημένο καὶ φυσικὸ περιβάλλον". Ὁ κ. Κατσιγιάννης ἐκλέγεται στὰ πρώην ἀλβανικὰ τσελιγκάτα τῆς Ἀττικῆς (πρὶν δηλαδή ἀναγνωρισθεῖ ἡ Ἀκρόπολη ὡς τὸ προγονικὸ μνημεῖο τῆς ἀθηναϊκῆς πρωτευούσης), ὅπου ἡ ἔννοια τοῦ νομίμου οἰκήματος εἶναι ὁλοσχερῶς ἄγνωστη. Ὁμόρροπος τοῦ περιρρέοντος ψηφοθηρικοῦ περιβάλλοντος, διεκήρυξε ὡς πολιτικὴ ἀρχὴ του τὴ νομιμοποίηση τῶν αὐθαιρέτων. Τεράστια ἔσοδα βέβαια γιὰ τὸ κράτος καὶ τεράστιοι ψηφοθηρικοὶ ἀριθμοὶ γιὰ τὸν κ.Κατσιγιάννη.
Κατὰ τὴν πρόσφατη συζήτηση γιὰ τὴν νομιμοποίηση αὐθαιρέτων σὲ δασικὲς περιοχὲς ἀπὸ τὸν κ.Τζουμάκα, ἐχαρακτήρισε μάλιστα τὰ αὐθαίρετα αὐτὰ ὡς "ἐθνικὸν καὶ ἰδιωτικὸν πλοῦτο", μὴ παραλείποντας βέβαια νὰ τὰ βάλει μὲ τοὺς "κουλτουριάρηδες", ποὺ ἔχοντας ἀνακαλύψει τὴν οἰκολογικῶς ἐγκληματική του φύση τοῦ ἔφεραν προσκόμματα στὸ "ἔργο" του ὡς ὑπουργοῦ. Ἀλλὰ τὸ κοινωνικὸ ψεῦδος τοῦ κ.Κατσιγιάννη δὲν προέρχεται μόνο ἀπὸ τὴν ἐκγύκλιό του. Ἀποδεικνύεται ἀπὸ τὸ ἴδιο τὸ διάταγμα ποὺ κατεσκεύασε, τὸ ὁποῖον εἶναι εἰδικὴ συνταγὴ οἰκοδομήσεως αὐθαιρέτων καὶ μόνο. Ὃ κ. Κατσιγιάνης εἶναι στὸ κόμμα τοῦ ἐκπρόσωπος βέβαια τοῦ "τεχνικοῦ κόσμου".
Ἡ ἱστορικὴ καταγωγὴ τῆς ἐννοίας τοῦ "αὐθαιρέτου" στὴν Ἑλλάδα, ὅπως ἐξηγήθηκε ἄλλοτε, ὀφείλεται στὴν κοινωνικὴ ρευστότητα τῶν κατὰ καιροὺς συνωθουμένων στὰ ὅρια τῆς ἑλλαδικῆς ἐπικράτειας, ἰδίως μετὰ τὴν μικρασιατικὴ καταστροφή, ἐξ αἰτίας τῆς ὁποίας καθὼς εἴδαμε σὲ προηγούμενο σημείωμά μας, ὀφείλει καὶ τὴν εἰδικὴ ἵδρυσή του τὸ TEE. Οἱ μεταπολεμικὲς πληθυσμιακὲς μετακινήσεις ἐξ αἰτίας τῆς "ἀναπτυξιακῆς πολιτικῆς" μετέβαλαν τὰ αὐθαίρετα σὲ καθεστώς, τὸ ὁποῖον κατὰ "λογικὴν" συνέπεια θὰ μποροῦσε νὰ μεταβληθεῖ σὲ μόνιμον ἔσοδο γιὰ τὸ κράτος. Ὅπερ καὶ ἐγένετο. Ὑπῆρξε δὲ τόσο ἀποδοτικὸ τὸ ἔσοδο, ὥστε διὰ μέσου τῶν "ρυθμίσεων" τοῦ T.E.E. νὰ μὴν εἶναι δυνατὸ νὰ κατασκευασθεῖ κάτι νόμιμο. Κάτι δηλαδὴ τὸ ὁποῖον στὸ τέλος μὲ τὴν "αὐτοψία" δὲν θὰ μεταβληθεῖ σὲ πρόστιμο καὶ συνεπῶς ἔσοδο γιὰ τὸν κρατικὸ προϋπολογισμό. Οἱ κύριοι χῶροι χαρατσώματος τοῦ κοινωνικοῦ συνόλου εἶναι τὸ "σπίτι" καὶ τὸ "αὐτοκίνητο", δηλαδὴ δύο βιομηχανικὰ προϊόντα κατ'ἐξοχὴν εἰσαγωγῆς. Γιὰ νὰ ἰδοῦμε λοιπὸν πῶς τὰ "Προεδρικὰ Διατάγματα" κατοχυρώνουν ἕνα καθεστὼς ἔμμεσης καὶ διαρκοῦς κρατικῆς κλοπῆς, πρέπει πρῶτα ν'ἀσχοληθοῦμε γιὰ πολὺ λίγο μὲ κάποιες νομικὲς ἔννοιες:
Εἶναι ἀμφίβολο ἂν ὑπάρχει νομικὸς ἢ θεωρητικός τοῦ δικαίου στὸν κόσμο, ὁ ὁποῖος θὰ μποροῦσε νὰ μᾶς πεῖ τὴν διαφορὰ ἐν Ἑλλάδι μεταξὺ "τυπικοῦ νόμου", "διοικητικῆς πράξης" καὶ τῆς αὐθαιρεσίας οἱουδήποτε ὑπαλλήλου ἢ κλητήρα μίας ὑπηρεσίας. Οἱ φοιτητές στὰ Παν/μια διδάσκονται ὅτι: "διοικητικὴ πράξη εἶναι ἡ δήλωση τῆς βούλησης τοῦ διοικητικοῦ ὀργάνου, ποὺ γίνεται σύμφωνα, μὲ ὁρισμένην διαδικασία, ἢ καὶ χωρὶς διαδικασία μὲ τὴν ὁποίαν θεσπίζεται μονομερῶς ἕνας κανόνας δικαίου, δηλαδὴ θεσπίζεται μία νομικὴ ρύθμιση μὲ μόνη τὴν βούληση τοῦ διοικητικοῦ ὀργάνου" (βλ.Ε.Σπηλιωτοπούλου: "Ἐγχειρίδιο Διοικητικοῦ Δικαίου", 5η ἔκδ. 1991, σελ.92).
Πρέπει ἀμέσως νὰ παρατηρήσομε μία συντακτικὴ λεπτομέρεια: ἂν μετὰ τὸ "χωρὶς διαδικασία" ὑπῆρχε κόμμα, τὰ νοήματα θὰ ἦσαν διαφορετικά. "Χωρὶς διαδικασία μὲ τὴν ὁποίαν θεσπίζεται μονομερῶς κανόνας δικαίου" μπορεῖ νὰ εἶναι ἢ ἡ αὐθαιρεσία ὑπαλλήλου ποὺ παίρνει φακελάκι, ἢ τὸ τηλεφώνημα τοῦ ὑπουργοῦ γιὰ κάποιον ἡμέτερο, ἔχον συνήθως τὴν ὀνομασία τῆς "ὑπουργικῆς ἐντολῆς". Οἱ διοικητικὲς πράξεις ποὺ στηρίζονται σὲ νόμους καὶ ὄχι σὲ "ἀποφάσεις" ὀφείλουν νὰ ἔχουν διαδικασία, γιὰ νὰ εἶναι προσβλητὲς στὰ διοικητικὰ δικαστήρια (θὰ ἐπανέλθομε πιὸ κάτω στὶς "ἀποφάσεις" βάσει "ἀορίστων ἐννοιῶν"). Ἔπειτα εἶναι ἄλλο πράγμα "νομικὴ ρύθμιση" καὶ ἄλλο πράγμα "κανόνας δικαίου". "Μονομερὴς κανόνας δικαίου" εἶναι ἡ ἐν ἄλλοις λόγοις "ἀτομικὴ διοικητικὴ πράξη", ἐνῶ "νομικὴ ρύθμιση μὲ μόνη τὴν βούληση τοῦ διοικητικοῦ ὀργάνου" μπορεῖ νὰ εἶναι κάποια ἀπαλλοτρίωση ἑνὸς δημοτικοῦ συμβουλίου προκειμένου νὰ πάρουν κάποιοι συγγενεῖς λεφτά. Ὀφείλομε βέβαια νὰ ποῦμε ὅτι εἶναι σαφὲς στοὺς διδάσκοντες καθηγητές μας, ὅτι εἶναι ἐξαιρετικὰ δύσκολο νὰ δοθοῦν σαφεῖς διοικητικοὶ ὁρισμοὶ στὰ ἑλλαδικὰ δεδομένα. Ὄχι μόνο λόγῳ τῆς ἐξελίξεως τοῦ διοικητικοῦ δικαίου, τὸ ὁποῖον σήμερα ἔχει γίνει "Πολιτειολογία", δηλαδὴ κλάδος ἐπηρεαζόμενος ἀπὸ πολλοὺς ἄλλους μὴ νομικοὺς κλάδους ὅπως ἡ Κοινωνιολογία, ἡ Οἰκονομία, ἡ Ψυχολογία τῆς Ἐργασίας κλπ., ἀλλὰ καὶ λόγῳ τῆς ἰδιαζούσης "διοικητικῆς παραδόσεως" τῆς Ἑλλάδος ὡς κράτους.Τί εἴδους διοικητικὴ πράξη λ.χ. μπορεῖ νὰ εἶναι μία "οἰκοδομικὴ ἄδεια", ἀφοῦ εἶναι σιωπηρῶς γνωστὸ στὸν δίδοντα τὸν ὁρισμὸ τῆς διοικητικῆς πράξεως ὅτι αὐτὴ ἀποσκοπεῖ σὲ σκοποὺς ἀφαιμάξεως; Τί εἴδους διοικητικὴ πράξη εἶναι τὸ συμβόλαιο μὲ τὴν ΔΕΗ, ὅταν στοὺς λογαριασμοὺς ἀναγράφονται δημοτικὰ τέλη, σκουπίδια καὶ ἡ ΕΡΤ; Ὁ παραπάνω νῦν ὁρισμὸς δὲν διαφέρει οὐσιαστικὰ ἀπὸ παλαιότερους (βλ. π.χ. Μ. Στασινόπουλου, Δίκαιο διοικ.πράξεων, σέλ.49 καὶ Η. Κυριακοπούλου, τόμ. Β' δ' ἔκδ., σέλ.340). Σημειώσεως ἄξιο εἶναι ὅτι " ἡ μονομερὴς βούληση τοῦ διοικητικοῦ ὀργάνου" ἐκφράζεται πάντα διὰ "διαταγμάτων", δηλαδὴ διὰ " ὑπουργικῶν ἐντολῶν" ποὺ τὶς ὑπογράφει καὶ τυπικὰ ("μονομερῶς") καὶ ὁ ἀρχηγὸς τῆς ἐκτελεστικῆς ἐξουσίας. Πῶς τώρα καταλήγουν οἱ ὑπουργοὶ στὴν ἐπιλογὴ τῶν "ἐντολῶν" τους, αὐτὸ μόνο ἕνας Θεὸς τὸ ξέρει... Ἐπειδὴ πάντως σὲ ὅλα σχεδὸν τὰ ἐγχειρίδια Διοκητικοὺ Δικαίου γίνεται λόγος περὶ "μονομεροῦς βουλήσεως" τῆς ἐκτελεστικῆς ἐξουσίας, εἶναι φανερὸ πὼς ἡ ἑλληνικὴ διοίκηση διέπεται κατὰ κύριο λόγο ἀπὸ "Διατάγματα" καὶ παρεμπιπτόντως ἀπὸ νόμους. Σημειωτέον ὅτι ἡ ἔννοια τῆς "διοικητικῆς πράξεως" ἀποτελεῖ συζητούμενο θέμα μεταξὺ τῶν θεωρητικῶν του δικαίου. Αὐτὸ ποὺ ἰδιαίτερα ὀφείλει νὰ μᾶς ἀπασχολήσει λίγο εἶναι ἡ ἔννοια "τῆς βουλήσεως" ἑνὸς διοικητικοῦ ὀργάνου καὶ κατ' ἐπέκταση αὐτὴ τῆς "βουλήσεως τοῦ κράτους". Ἀπὸ πού ἀντλεῖ ἕνα κράτος τὴν "βούλησή" του καὶ συνεπῶς τὴν ἀντίστοιχη καὶ ἕνα "διοικητικὸ ὄργανο"; Σκοτεινὲς αὐτὲς οἱ ἐρωτήσεις ὑπὸ τὰ ἑλληνικὰ δεδομένα. Μπορεῖ ἕνα κράτος νὰ ἔχει ἄλλην, περισσότερη ἢ λιγώτερη βούληση ἀπὸ αὐτὴν πού καθορίζει τὸ Σύνταγμα; Τὸ κράτος ἔχει βούληση ἢ ἐκφράζει κάποιαν βούληση;
Στὴν ἐποχὴ τῶν ἀπολυταρχικῶν καθεστώτων καὶ τῶν ἀστυνομικῶν κρατῶν, τὰ κράτη εἶχαν ὄντως βούληση ἀνεξάρτητη ἀπὸ τὴν βούληση τῶν λαῶν τους. Οἱ διαρκεῖς κοινωνικὲς διεκδικήσεις ὑπὸ τὴν μορφὴ ἐπαναστάσεων καὶ κινημάτων στὰ πλαίσια τῆς εὐρωπαϊκῆς ἱστορίας προσέδωσαν στὴν "βούληση τοῦ κράτους" τὴν ὀντότητα τῆς ἐλεγχόμενης ἐξουσίας βάσει "ἀμφοτεροβαρῶν" συνθηκῶν ποὺ καλοῦνται ἁπλούστερα "Συντάγματα", διαμορφώνοντας τὸ "δημόσιο δίκαιο" ὡς νομικὴ δέσμευση τοῦ κράτους ἔναντι τοῦ πολίτη (δέσμευση ποὺ συνεπάγεται ἀποζημιώσεις) καὶ τροποποιώντας τὴν "διάκριση τῶν ἐξουσιῶν" σὲ ἐπίκοινο μηχανισμὸ ἐλέγχου τῆς ἐκτελεστικῆς ἐξουσίας ἔναντι τοῦ διοικούμενου. Ἡ "βούληση" δήλ. τοῦ κάθε "διοικητικοῦ ὀργάνου" κατέστη πολλαπλῶς ἐλεγχόμενη καὶ ἡ ἐπαφὴ τοῦ πολίτη μὲ τὴ διοίκηση δὲν γίνεται βάσει τῆς "ὑπακοῆς" ποὺ ὀφείλει νὰ ἔχει ὁ πολίτης πρὸς αὐτὴν (βασικὴ "ἀρχὴ" αὐτὴ στὸ μοναρχικῆς ἐποχῆς Διοικητικὸ Δίκαιο τοῦ Κυριακοπούλου), ἀλλὰ βάσει δικαιωμάτων καὶ ὑποχρεώσεων καὶ ἀπὸ τὶς δύο μεριές. Ἑπομένως "διοικητικὴ πράξη" δὲν μπορεῖ νὰ εἶναι τίποτε ἄλλο ἀπὸ τὸν καθορισμὸ σὲ μία μερικὴ περίπτωση (τοῦ συγκεκριμένου πολίτη) εἰδικότερων δικαιακῶν σχέσων μέσα στὶς γενικὲς διατάξεις τοῦ Συντάγματος. Πρόκειται δηλαδὴ γιὰ τὴν συγκεκριμενοποίηση κανόνων τοῦ δημοσίου δικαίου (τῶν περιοριζόμενων ἀπὸ τὸ Σύνταγμα) στὴν δεδομένη περίπτωση καὶ τίποτε πιὸ πολὺ (Rechtserhebliche Regelung Eines Einzelfalles). Ἡ ἐπιστήμη τοῦ διοικητικοῦ δικαίου τῶν διαφόρων εὐρωπαϊκῶν κρατῶν δὲν εἶναι ἑνιαία λόγω τῆς διαφορετικῆς προϊστορίας των, πουθενὰ ὅμως δὲν εἶναι δυνατὸν οἱ διοικητικὲς πράξεις νὰ ὑποκαστήσουν συνταγματικὰ ἄρθρα, ὅπως συμβαίνει π.χ. μὲ τὶς "οἰκοδομικὲς ἄδειες" σ' ἐμᾶς ἢ ἡ διοικητικὴ ἀσυδοσία ὑπὸ τὸ πρόσχημα "διακρίσεως τῶν ἐξουσιῶν". Γιατί γιὰ νὰ μεταβληθεῖ "νομοθετικῶς" ἡ οἰκοδομὴ σὲ κρατικὸ χαράτσωμα, εἶναι ἀναγκαῖο ἡ "ἄδεια" νὰ ὑποκαταστήσει τὴν συνταγμαγματικὴ διάταξη περὶ ἰδιοκτησίας. Θὰ τὸ ἰδοῦμε στὰ ἀκολουθοῦντα.

11) Λευκαδίτικος λόγος - Τρίτη 1/10/1996

Ἂν ὁ ἄνθρωπος ζοῦσε στὴν ἀρχὴ κατὰ μόνας καὶ ἐν συνεχείᾳ ἀπετέλεσε κοινωνίες ἢ εἶχε ἐξ ἀρχῆς ἀγελαία ὕπαρξη, ἀνήκει στὰ προβλήματα ἐρεύνης τῆς ἀνθρωπολογίας, τῆς ἐθνολογίας καὶ ἄλλων συναφῶν ἐπιστημῶν καὶ θὰ μείνει μονίμως τέτοιο. Σημασία ἔχει ὅτι ἡ κατὰ μόνας ὕπαρξη δὲν μεταβάλλει τὴν ἔννοια τοῦ "πληθυσμοῦ", ποὺ διέπει ὅλο τὸ ζωϊκὸ βασίλειο. Συνύπαρξη, ἀνεξαρτήτως τοῦ εἴδους, σημαίνει ἀποδοχὴ συμβάσεων. Στὴν "Πολιτεία" τοῦ Πλάτωνα συναντᾶμε τὴν κατανομὴ ἐργασίας ὡς ἀναγκαστικὴ σύμβαση πρὸς ἐξυπηρέτηση ἑνὸς "γενικοῦ συμφέροντος", ποὺ συνίσταται στὴν συνεξάρτηση μ' αὐτὴ καὶ συνεπῶς στὴν ἐδραιότερη συνοχὴ τοῦ κοινωνικοῦ συνόλου. Συνειδητὲς ἀποδοχὲς κοινωνικῶν συμβάσεων δημιουργοῦν τὴν ἔννοια τοῦ Νόμου. Κανένας π.χ. δὲν θέλει νὰ κάμει περίπατο στὸν δρόμο καὶ νὰ βρεθεῖ ἕνας ἄλλος νὰ τὸν σκοτώσει. Αὐτὸ τὸ ἀποδέχονται ὅλοι οἱ ἄνθρωποι ἐξ ἴσου, προκειμένου νὰ διατηρήσουν μίαν κοινωνικὴ ὕπαρξη, καὶ συνεπῶς ἀποτελεῖ "νόμο". Ἐθιμικὸς κατ' ἀρχήν, ἐκφραζόμενο μέσῳ τῆς ἐξουσίας τοῦ ἀρχηγοῦ, καὶ συνταγματικὸν σήμερα. Βέβαια ἡ ἔννοια τῆς "σωματικῆς ἀκεραιότητος" δὲν εἶναι ἕνα ἑνιαῖο νοητικὸ σχῆμα, ποὺ ἀποκλίνει μόνο στὴν περίπτωση τοῦ κακοποιοῦ ἢ τοῦ ἐγκληματία, ἀλλὰ συνειδησιακὴ ὀντότητα κοινωνικοῦ περιεχομένου. Παραδείγματος χάριν, ὁ καπιταλιστὴς στὰ πρῶτα στάδια τῆς ("δεύτερης" ἐπιλεγόμενης) βιομηχανικῆς ἀναπτύξεως κατέστρεφε τὴν σωματικὴ ἀκεραιότητα τοῦ ἐργάτη, ὄχι μὲ τὸ νὰ τὸν σκοτώνει, ἀλλὰ μὲ τὸ νὰ τὸν ἔχει (οἰκονομικὰ καὶ κοινωνικὰ) δεμένον μὲ ἕναν κλίβανο χυτηρίου σιδήρου λ.χ. Ἐδῶ ἡ ἔννοια τῆς "σωματικῆς ἀκεραιότητος" ἔπαιρνε ἕνα εἰδικὸ κοινωνικὸ περιεχόμενο, ἐκεῖνο τῆς μελλούσης βιομηχανικῆς ἀναπτύξεως ὑπὲρ τοῦ κοινωνικοῦ συνόλου. Δηλαδὴ ὁ περιορισμὸς τῆς ἐννοίας τῆς "σωματικῆς ἀκεραιότητος" προέκυπτε ἀπὸ κάποιαν ἔννοια "γενικοῦ συμφέροντος", ὑπὸ τὴν σημασία μίας ἱστορικῶς προσδιοριζόμενης κοινωνικῆς παραδοχῆς. " Ἱστορικῶς" σημαίνει πὼς δὲν ἦταν γιὰ ὅλους ἑνιαία καὶ αὐτονόητη, ἀλλὰ περνοῦσε ἀπὸ τὰ στάδια τῆς ἐπαναστάσεως καὶ ἀντεπαναστάσεως, ὥσπου νὰ ἀποκτήσει τὴν κοινωνικὴ ἀποδοχὴ καὶ τὴν πολιτικὴ της συνεπῶς νομιμότητα. Ἐν ὀλίγοις, ἡ ἔννοια τοῦ "γενικοῦ συμφέροντος" ἀποτελεῖ ἕνα εὐρὺ συνειδησιακὸ περιεχόμενο κοινωνικῆς ἀποδοχῆς καὶ δὲν ἀποτελεῖ θέμα ὁρισμοῦ. Καὶ ἐπειδὴ αὐτὴ εἶναι κατ' οὐσίαν πολιτιστικὴ ἔννοια (δηλαδὴ τὸ "γενικὸ συμφέρον" εἶναι συμφέρον πρὸς κάτι ἄλλο ποὺ ἱεραρχικῶς προηγεῖται, καὶ αὐτὸ εἶναι ἡ εὐζωία τοῦ συγκεκριμένου ἀτόμου), προσδιορίζεται ἀπὸ πολλοὺς ἄλλους παράγοντες, μεταξὺ τῶν ὁποίων πρωτίστη θέση κατέχει ἡ πνευματικὴ ἀξιοποίηση τοῦ παρελθόντος στὸ παρὸν καὶ βάσει τούτου ὁ σχηματισμὸς τοῦ μέλλοντος, δηλαδὴ τὸ γενικὸ πολιτιστικὸ τέλος. Εἶναι αὐτὸ ποὺ δίνει νόημα στὴν χρονικῶς πεπερασμένη ζωὴ τῶν κοινωνιῶν, ἐν ὀνόματι τοῦ ὁποίου ἀσκεῖται ἡ πολιτικὴ καὶ ζητεῖται γι' αὐτὴ ἡ νομιμοποίηση ἐκ μέρους τῶν ἀνθρώπων. Τὸ "γενικὸ συμφέρον" στὴν Ἀγγλία π.χ. δὲν τὸ ὁρίζει ὁ κ.Μέϊτζορ, ἀλλὰ ὁ Σαίξπηρ ὅπως καὶ στὴν Γαλλία ὄχι ὁ κ. Σιράκ, ἀλλὰ ὁ Βολταῖρος. Δηλαδὴ ἄνευ αὐτῶν δὲν ὁρίζεται κάποιο "γενικὸ συμφέρον". Στὴν ἀσάφεια καὶ εὐκρίνεια του τὸ "γενικὸ συμφέρον" συμπίπτει λ.χ. μὲ τὴν "Volonte Generale" τοῦ Rousseau.

Πρὸς ἐμπραγμάτωση αὐτοῦ του "γενικοῦ συμφέροντος", τὸ κράτος διὰ τῆς "ἐκτελεστικῆς ἐξουσίας", ὅπως ἐπίσης καὶ διὰ συνταγματικῶν κανόνων, μεριμνᾶ, ὥστε ἡ ἀτομικὴ ἐνέργεια νὰ μὴν ὑπερβαίνει τὰ ὅρια διασφαλίσεως τοῦ "γενικοῦ συμφέροντος", ἡ ὁποία συμπίπτει μὲ τὴν ἰσχὺ τοῦ "συμφέροντος" αὐτοῦ γιὰ ὅλους. Π.χ. ὑπάρχει συνταγματικὴ ρύθμιση πού ὁρίζει ὅτι ἡ προστασία τῆς ἀτομικῆς δραστηριότητος ("ἰδιοκτησίας") τελεῖται χάριν τοῦ γενικοῦ συμφέροντος. Τὰ πράγματα δὲν ἤσαν πάντοτε ἔτσι. Στὶς ἀρχὲς τοῦ καπιταλισμοῦ, δηλαδὴ τὴν ἐποχὴ τοῦ Λώκ, τὸ "γενικὸ συμφέρον" κατοχύρωνε τὴν "ἐξυπνάδα" μερικῶν καὶ τὴν "κουταμάρα" τῶν ἄλλων. Τὸ ἄλλοθι ἁπλό: ὅσο κι ἂν σφετερισθεῖ κανείς, τὸ προϊὸν θὰ μείνει στὸ σύνολο. Ὁ σφετερισμὸς αὐτὸς ὀνομάσθηκε ἀργότερα "ἀρχικὴ συγκέντρωση κεφαλαίου". Σήμερα ὁ καπιταλιστὴς δὲν ἐπιτρέπεται νὰ εἶναι ὑπὲρ τὸ δέον "ἔξυπνος". Ἡ τρέχουσα ἔννοια τοῦ "γενικοῦ συμφέροντος", δηλαδή, ἀντικατέστησε τὴν "ἐξυπνάδα" τοῦ καπιταλιστῆ μὲ ἐκείνην τῆς διασφαλίσεως τῆς παραγωγῆς. Ὅτι ἔτσι τὸ "γενικὸ συμφέρον" τῶν βιομηχανικῶς παραγόντων δὲν συμπίπτει μὲ τὸ "γενικὸ συμφέρον" τῶν ἐχόντων τὶς πηγὲς τοῦ φυσικοῦ πλούτου, ἕπεται ἀφ' ἑαυτοῦ. Στὸ "Διεθνὲς Δίκαιο" δὲν ἦταν συνεπῶς δυνατὸν στὸ παρελθὸν νὰ καθιδρυθεῖ μία γενικὴ ἔννοια "γενικοῦ συμφέροντος" ὡς φορέως τῶν διεθνῶν σχέσεων, διότι ὁ ὁρισμὸς προσέκρουε σὲ θέματα πολιτισμῶν. Ἐπροτιμήθηκε κάτι ἁπλούστερο: ἡ σμίκρυνση καὶ κατὰ περίπτωση ἡ καταστροφὴ τῶν πολιτιστικῶν παραδόσεων τῶν διαφόρων λαῶν...
Μακρηγορήσαμε ὀλίγον (καίτοι βέβαια τὸ θέμα εἶναι θεωρητικῶς ἀνεξάντλητο), προκειμένου νὰ κατανοήσομε τὰ σχετικὰ πράγματα ὡς πρὸς τὰ καθ' ἠμᾶς. Αὐτὸ ποὺ μᾶς ἐνδιαφέρει νὰ κρατήσομε εἶναι ὅτι ἡ "ἐκτελεστικὴ ἐξουσία", ἐν ἀντιθέσει πρὸς τὴν δικαστική, ποὺ σκοπὸ ἔχει τὴν βάσει νόμου κατοχύρωση τῶν ἐννόμων συμφερόντων, λειτουργεῖ μὲ γνώμονα τὸ "γενικὸ συμφέρον". Στὴν Ἑλλάδα τὸ "γενικὸ συμφέρον" λέγεται συνήθως καὶ "δημόσιο συμφέρον". Ἔτσι ἡ ἐκελεστικὴ ἐξουσία δουλεύει πιὸ "δημιουργικά", καθότι τὸ "Δημόσιο" στὴν Ἑλλάδα ὑπῆρξε ἀνέκαθεν ἔννοια εἰδικῆς νοήσεως... Ἐπειδὴ τὸ κριτήριο σχηματισμοῦ τῆς Ἑλλάδας ὡς κράτους ὑπῆρξε μέχρι τὸν β' παγκόσμιο πόλεμο τὸ θρησκευτικὸ κριτήριο, ἑπόμενο ἦταν ὁ πολυφυλετισμὸς νὰ μὴν ἐπιτρέψει κάποια καθολικὴ συνείδηση "γενικοῦ συμφέροντος". Καὶ δεδομένου ὅτι δὲν ἐδιοικοῦσε ἡ Ἐκκλησία ἐπισήμως ἀλλὰ τὸ κράτος, τῆς Ἐκκλησίας οὔσης νομιμοποιητικοῦ φορέως τοῦ κράτους, ἑπόμενο ἦταν τὸ "δημόσιο συμφέρον" νὰ συμπίπτει μὲ ἐκεῖνο τοῦ πολιτικοῦ προγράμματος ἑνὸς κόμματος. Δεδομένου ὅτι ἡ ἐκτελεστικὴ ἐξουσία εἶναι ἡ κυβέρνηση καὶ ἡ διοίκηση, ἕπεται ὅτι τὸ δημόσιο συμφέρον ἐν Ἑλλάδι τὸ ὁρίζει ἁπλούστατα ὁ ἑκάστοτε πολιτικὸς ἀρχηγός. Κατ' ἐπέκταση καὶ ὁ ὑπάλληλος ὡς κομματόσκυλο στὴν διοίκηση. Αὐτὴν ἀκριβῶς τὴν τάξη πραγμάτων εὑρίσκομε καὶ στὰ διάφορα θεωρητικὰ συγγράμματα. Ἀνοίγοντας π.χ. τὸν πρῶτον τόμο τῆς "Συνταγματικῆς Θεωρίας" (ἀνθρώπινα δικαιώματα) τοῦ καθηγητοῦ κ.Πρ. Δαγτόγλου, διαβάζομε ὅτι "γενικὸ συμφέρον" εἶναι αὐτὸ ποὺ ὁρίζει ὁ νομοθέτης. Δὲν χρειάζεται νὰ προσφύγομε στὸν Κέλσεν ἢ ὁποιονδήποτε ἄλλον θεωρητικό του δικαίου, γιὰ νὰ ἐπιβεβαιώσουμε ὅτι ὁ κ.Δαγτόγλου ἔχει δίκιο: ἂν τὸ "γενικὸ συμφέρον" μπορεῖ νὰ τὸ ὁρίζει ὁ νωματάρχης καὶ ὁ ἀγροφύλακας, γιὰ ποιὸν λόγο νὰ μὴν μπορεῖ ὁ νομοθέτης; Νομοθέτης εἶναι κανονικὰ ἡ Βουλή, ἂν ὅμως ὑπάρχει ἡ κομματικὴ πλειοψηφία, νομοθέτης εἶναι τελικὰ ἡ ἴδια ἡ ἐκτελεστικὴ ἐξουσία, δηλαδὴ ἡ κυβέρνηση μετὰ τοῦ κλητῆρος ὡς κομματικοῦ ὀπαδοῦ. Καὶ δεδομένου ὅτι στὰ μέχρι τώρα ποδοσφαιρικὰ πλαίσια τοῦ δικομματισμοῦ δὲν ἦταν δυνατὸν νὰ ὑπάρξει ἕλληνας ποὺ νὰ εἶναι εὐχαριστημένος ἀπὸ τὴν ἑλλαδικὴ διοίκηση, μποροῦμε νὰ ποῦμε ὅτι ὁ ὁρισμὸς τοῦ κ. Δαγτόγλου εἶναι ἀπολύτως σωστός. Ἀνάλογα πράγματα βρίσκομε καὶ σὲ ἄλλα συγγράμματα. Ἔτσι π.χ. στὸ προαναφερθὲν ἐγχειρίδιο τοῦ κ.Ε.Σπηλιωτοπούλου, παραβλεπομένου τοῦ διαφορισμοῦ ποὺ κάνει στὸν ὁρισμὸ τῆς διοικήσεως, ἐπιβαλλομένου σήμερα ἀπὸ τὴν κοινωνικὴ λειτουργία τοῦ κεφαλαίου (σελ.11), τὸ δημόσιο συμφέρον ὁρίζεται ὡς ἔννοια νομικὴ (σελ.85-86, ἐδ.79-80). Ἀλλὰ τέτοια σύμφωνα μὲ τὰ προεκτεθέντα δὲν εἶναι. Δὲν εἶναι τὸ θέμα ἂν μία ἀπαλλοτρίωση ἢ ἕνα δημόσιο ἔργο ἐξυπηρετεῖ τὸ ἀπὸ τὸ "νομοθετικὸ ὄργανο" καθοριζόμενο κάθε φορά "δημόσιο συμφέρον", ἀλλὰ τί ἐξυπηρετεῖ τὸ ὁρισθὲν "Δημόσιο συμφέρον" ἀπὸ πολιτιστικῆς καὶ ἱστορικῆς σκοπιᾶς. Ποιὸς καθορίζει δηλαδὴ τοὺς τελικοὺς αὐτοὺς σκοπούς, ὥστε νὰ ἐλέγξει τὸ ἔργο τοῦ "νομοθετικοῦ ὀργάνου"...
Διά τῶν ἐκτεθέντων ἐρχόμαστε εὐκολώτερα στήν κατανόηση ὁρισμένων ἁπλῶν ἐννοιῶν, ποὺ στὶς διαδικασίες τῆς ἑλλαδικῆς διοικήσεως ἔχουν καταντήσει μυστήρια ἀστυνομικῶν μέτρων. Γιὰ νὰ ὑπηρετηθεῖ τὸ "δημόσιο συμφέρον", ὅπως καὶ ἂν αὐτὸ ὁρίζεται, εἶναι ἀνάγκη τὸ κράτος νὰ ἀσκεῖ μίαν ἐπιστασία ὡς πρὸς τὶς ἐπιμέρους δραστηριότητες τῶν ἀτόμων ποὺ ἀφοροῦν στοὺς ἄλλους. Π.χ. ἂν θέλει ν' ἀνοίξει ἕνας ἕνα ἑστιατόριο, πρέπει νὰ πληροῖ ὁρισμένες προϋποθέσεις. Ὄχι νὰ ξέρει νὰ μαγειρεύει ὁπωσδήποτε (αὐτὸ εἶναι θέμα "ἐλεύθερης ἀγορᾶς". Στὸ Νυδρὶ λ.χ. μαγειρεύουν οἱ πεθερὲς καὶ οἱ συμπεθέρες τῶν καταστηματαρχῶν καὶ ὄχι βέβαια σπουδασμένοι μαγεῖροι ἐπὶ συγχρόνων διαιτητικῶν δεδομένων), ἀλλὰ τὸ μαγαζί του νὰ πληροῖ ὁρισμένους ὅρους κοινῆς προστασίας (π.χ. νὰ εἶναι καθαρὸ καὶ σὲ περίπτωση πυρκαγιᾶς νὰ ἔχει διέξοδο νὰ φύγει ὁ κόσμος). Δηλαδὴ ἐν ὀλίγοις χρειάζεται μίαν "ἄδεια". Τὸ ἴδιο π.χ. καὶ ἂν θέλει νὰ ὁδηγήσει ἕνα αὐτοκίνητο. Καὶ στὶς δύο περιπτώσεις ἡ χορήγηση τῆς "ἀδείας" ἀποτελεῖ δικαίωμά του, τὸ ὁποῖον ἀπορρέει στὴν μὲν πρώτη περίπτωση ἀπὸ τὸ δικαίωμα ἐργασίας ποὺ ἔχει (αὐτὸ βέβαια δὲν ἰσχύει γενικῶς γιὰ ὅλες τὶς χῶρες) καὶ στὴν δεύτερη ἀπὸ τὸ δικαίωμα ἐλευθέρας κινήσεως. Ὄντως, ἔτσι ὁρίζεται γενικῶς ἡ ὁποιαδήποτε "ἄδεια" στὸ διοικητικὸ δίκαιο: ὡς διοικητικὴ πράξη διὰ τῆς ὁποίας "αἴρεται ἀπαγόρευσις γενικῆς φύσεως, κωλύουσα τὴν ἄσκησιν ὑφισταμένων δικαιωμάτων" (Κυριακοπούλου, Β', σέλ. 349). Δηλαδὴ προϋφίσταται τὸ δικαίωμα τὸ ὁποῖον ἡ "ἄδεια" ἐπικυροῖ ἐν ὀνόματι τοῦ "γενικοῦ συμφέροντος". Σὲ ὁρισμένα βιβλία οἱ" ἄδειες" φέρονται καὶ ὡς δημιουργοῦσες δικαιώματα ὑπὲρ τῶν πολιτῶν (π.χ. ἔκδοση ἄδειας μονοπωλείου), ἀλλὰ βέβαια δὲν θὰ συζητήσομε ἐπὶ τοῦ ἑλλαδικοῦ αὐτοῦ σημείου... Σημασία ἔχει ὅτι ἡ "ἄδεια" δὲν παρέχεται ἀπὸ τὸ κράτος, ἀλλὰ ἀπορρέει ἀπὸ προϋφιστάμενο δικαίωμα τοῦ πολίτη. Καὶ γιὰ νὰ ἔλθομε στὴν περίπτωση τῆς "οἰκοδομικῆς ἄδειας" ποὺ μᾶς ἀπασχολεῖ: τὸ δικαίωμα νὰ χτίσει κανένας, ἐφ' ὅσον πληροῦνται οἱ νόμιμες προϋποθέσεις, (συμβάσεις βάσει τοῦ "κοινοῦ συμφέροντος"), τὸ ἔχει ἀπὸ τὸ Σύνταγμα. Δὲν τοῦ τὸ παραχωρεῖ τὸ κράτος. Ἁπλῶς ὁ πολίτης μὲ τὴν αἴτηση του παραχωρεῖ τὸ δικαίωμα στὸ κράτος νὰ ἀσκήσει ἕνα "κυρίαρχο δικαίωμα" του ἐν ὀνόματι τοῦ "γενικοῦ συμφέροντος": αὐτὸ ποὺ θὰ φκιάσει νὰ πληροῖ ὁρισμένους ὅρους ἀσφαλείας ὡς πρὸς τοὺς ἄλλους (π.χ. τὰ κεραμίδια νὰ εἶναι ἔτσι, ὥστε νὰ μὴν πέσουν σὲ κανενὸς διαβατικοῦ τὸ κεφάλι). Δὲν πρόκειται συνεπῶς γιὰ ἄδεια πού παραχωρεῖ τὸ κράτος, ἀλλὰ τὸ ἀνάποδο; ἄδεια ποὺ παραχωρεῖ ὁ πολίτης πρὸς τὸ κράτος νὰ ἀσκήσει ἕναν ἔλεγχο ὑπὲρ τοῦ "γενικοῦ συμφέροντος". Καὶ πῶς γίνεται τώρα ὅλος ὁ κόσμος νὰ πιστεύει πῶς τὸ κράτος "δίνει ἄδεια νὰ χτίσουν", πού γίνεται στὸ τέλος ὁπωσδήποτε ἀνακλητὴ μὲ τὴν "νομιμοποίηση"; Ἐδῶ ἐμφιλοχωρεῖ ὁ ρόλος τοῦ μηχανικοῦ ποὺ θὰ ἰδοῦμε στὸ ἑπόμενο. Κατὰ τοὺς ὁρισμοὺς τοῦ κ. Κατσιγιάννη, ἁπλῶς διὰ τοῦ μηχανικοῦ ἡ ἰδιοκτησία μεταβάλλεται σὲ "ἄδεια" καὶ ὁ πολίτης σὲ θῦμα κρατικῆς ἀφαίμαξης. Θὰ τὸ ἰδοῦμε.


12) Λευκαδίτικος λόγος - Τρίτη 8/10/1996

"Ἡ οἰκοδομικὴ ἄδεια", λέει ὁ κ.Κατσιγιάννης στὸ διάταγμά του, "εἶναι ἐκτελεστὴ διοικητικὴ πράξη" ( ἄρθρο 1). Δὲν τὸ λέει βέβαια ἐπειδὴ τὸ σκέφθηκε, ἀλλὰ ἐπειδὴ στὸ διοικητικὸ δίκαιο ὁρίζονται ὡς χαρακτηριστικά της διοικητικῆς πράξως ἐν γένει τὸ "τεκμήριο νομιμότητος" καὶ ἡ "ἐκτελεστότητα". Ἐὰν θέλαμε στὶς συνθῆκες τοῦ ἑλλαδικοῦ διοικητικοῦ δικαίου (τοῦ ὁποίου ἡ "ἀνάπτυξη" χρονολογεῖται μόλις ἀπὸ τὸ 1930, δηλαδὴ ἀπὸ ἱδρύσεως Συμβουλίου Ἐπικρατείας, ὅταν στὰ κράτη τῆς Εὐρώπης ὁ ἴδιος κλάδος ἔχει προϊστορία αἰώνων βάσει κοινωνικῶν καὶ ἱστορικῶν διεργασιῶν καὶ ὄχι διὰ τῆς ἱδρύσεως ἑνὸς ἀνεξέλεγκτου ὀργάνου) νὰ ἀναλύσομε τὴν ἔννοια τοῦ "τεκμηρίου νομιμότητος", θὰ καταναλώναμε σελίδες πολλές. Καὶ ματαίως, διότι ὅτι καὶ ἂν εἰπωθεῖ, ἡ οὐσία τοῦ ἑλλαδικοῦ διοικητικοῦ δικαίου θὰ παραμείνει ἀναλλοίωτη, ἐπειδὴ καὶ ἡ ὑπόσταση τῆς Ἑλλάδος θὰ παραμένει ἀναλλοίωτη, ὅσο αὐτὴ συνεχίζει νὰ ὑπάρχει ὡς ἕνα τεχνικῶς κατασκευασμένο κράτος. Ὡς ἕνα κράτος, δηλαδή, ὅπου οἱ "ἐξωϋπηρεσιακὲς διασυνδέσεις" ἑνὸς ὑπαλληλάκου εἶναι ἰσχυρότερες ἀπὸ τὶς ἐπίσημες δραστηριότητες τοῦ πρωθυπουργοῦ. Ἐν συνόψει μποροῦμε νὰ ποῦμε, ὅτι ἡ θεωρητικὴ σημασία τοῦ "κριτηρίου" αὐτοῦ ἀφορᾶ στὴν συνέχεια τοῦ διοικητικοῦ δικαίου, ὅταν αὐτὴ διακόπτεται ἀπὸ ἔκτατα περιστατικὰ (πολέμους, δικτατορίες κλπ.) καὶ ὄχι ἐπειδὴ λαδώνεται ὁ δ/ντὴς μίας ὑπηρεσίας ἢ ἑνὸς ὑπουργείου γιὰ νὰ ἐκδώσει μία παράνομη πράξη. Πρόκειται δηλαδὴ περὶ τοῦ ἐρωτήματος, κατὰ πόσον τὰ ἔκτακτα αὐτὰ περιστατικὰ ἐδημιούργησαν δίκαιο δυνάμενο νὰ συνεχισθεῖ καὶ κατὰ πόσον ἀπὸ τὴ νέα τάξη πραγμάτων βλάπτονται τὰ "δημόσια δικαιώματα" τῶν πολιτῶν (δηλαδὴ αὐτὰ ποὺ συνεπάγονται ἀποζημιώσεις εἰς βάρος τοῦ κράτους) ποὺ ἐδημιούργησαν κατὰ τὴν παλαιὰ τάξη. Βασικά, δηλαδή, τὸ πρόβλημα δὲν εἶναι "νομικῆς" φύσεως, ἀλλὰ πρόβλημα θεωρίας τοῦ κράτους, ποὺ ἐμπίπτει σὲ ἄλλου εἴδους ἐπιστημονικοὺς χώρους. Π.χ. ἂν οἱ διοικητικὲς πράξεις τῶν κυβερνήσεων κατοχῆς στὴν Ἑλλάδα εἶχαν τὸ "τεκμήριο νομιμότητος" ἢ ὄχι, δὲν τεκμαίρεται ἀπὸ τὸ τί εἶπαν ἐν συνεχείᾳ οἱ νομικοί, ἀλλὰ ἀπὸ τὸ γιὰ ποιοὺς λόγους ἐμπῆκε ἡ Ἑλλάδα στὸν πόλεμο, ποὺ κάθε ἄλλο παρὰ νομικὸ θέμα εἶναι. Ἀπὸ τοῦτο ἕπεται καὶ ὁ βαθμὸς νομιμότητος τῶν κυβερνήσεων ἐκείνων καὶ ὄχι ἐπειδὴ μετὰ ἔγιναν "ἐκλογὲς" καὶ μία κυβέρνηση ἀνεγνώρισε ὅ,τι τὴν συνέφερε ὡς "νόμιμο". Τί εἰδικὰ στὴν Ἑλλάδα μετὰ τὸν πόλεμο ἀνεγνωρίσθη ὡς "νόμιμο" διαρκοῦντος αὐτοῦ, τὸ γνωρίζομε ἤδη: ὅλοι οἱ δοσίλογοι καὶ οἱ ἀπατεῶνες ἀνεγνωρίσθηκαν ὡς "κυρίαρχη τάξη", "ἀγωνιζομένη" ὑπὲρ τῶν ἰδεωδῶν του "ἐλευθέρου κόσμου"... Τὰ "ἰδεώδη" αὐτὰ συνεχίζουν νὰ ὑπηρετοῦν καὶ οἱ πράξεις τοῦ κ.Κατσιγιάννη ποὺ μᾶς ἀπασχολοῦν ἐδῶ. Ἐπὶ τοῦ "τεκμηρίου νομιμότητος" εἶναι φυσικὸ νὰ ἐπικρατεῖ μία κάποια ἀσάφεια στὰ διάφορα συγγράμματα διοικητικοῦ δικαίου, ἀφ' ἑνὸς γιατί τὰ νοήματα τῶν διαφόρων ξενόγλωσσων συγγραμμάτων ποὺ συμβουλεύονται ἔχουν ἱστορικὲς καταβολὲς ὁλοσχερῶς ἄσχετες μὲ ὄ,τιδηποτε τὸ ἑλληνικό, ἂφ ἑτέρου δὲ γιατί δὲν ὑπάρχει λόγος μεγαλύτερης σαφήνειας, ἀφοῦ τὰ πράγματα παρ' ἡμῖν λειτουργοῦν "ἁπλά": τὸ "διοικητικὸν ὄργανο βούλεται" καὶ ὅποιου δὲν τοῦ ἀρέσει μπορεῖ νὰ προσφύγει στὸ Συμβούλιο Ἐπικρατείας. Τὸ "τεκμήριο νομιμότητος" συνεπῶς φέρεται σύμφυτο μὲ τὴν "βούληση" τοῦ "διοικητικοῦ ὀργάνου", ἡ ὁποία, ὅπως εἴπαμε, ὑπάρχει ἐπειδὴ ὑπάρχουν ἁπλῶς οἱ "ἐκλογές"... Δὲν εἶναι δυνατὸν στὰ πλαίσια τῶν κειμένων τούτων νὰ μᾶς ἀπασχολήσει τὸ "τεκμήριο νομιμότητος" ὡς διάσταση τοῦ κύρους τῆς ἐξουσίας, δηλαδὴ ὡς κατηγόρημα τῆς αὐθεντικότητας τῆς λειτουργούσης ἀρχῆς, ἐπειδὴ τὸ θέμα θὰ μᾶς ἐνέπλεκε σὲ θεωρητικὲς συζητήσεις, ἰδιαίτερα αὐτὲς τοῦ Μὰξ Βέμπερ, πράγματα ἐξερχόμενα τῶν δεδομένων τοῦ ἑλλαδικοῦ ρεαλισμοῦ, ἀλλὰ καὶ τῶν ἀκόμη πιὸ ρεαλιστικῶν ἐπιδιώξεων τοῦ κ.Κατσιγιάννη.
Ὡς πρὸς τὴν "ἐκτελεστότητα", τὰ πράγματα εἶναι νοητικῶς ἁπλούστερα. Ἀλλὰ αὐτὸ δὲν σημαίνει ὅτι εἶναι καὶ στὴ πράξη τέτοια. "Ἐκτελεστότητα" θὰ πεῖ, ὅτι ἡ διοικητικὴ πράξη πρέπει νὰ ἐκτελεσθεῖ, διότι διαφορετικὰ καταργεῖται τὸ δικαίωμα ἀπὸ τὸ ὁποῖον ἀπορρέει. Τόσο αὐτονόητο ὅμως αὐτὸ στὰ καθ' ἡμᾶς δὲν εἶναι. Μεταπολεμικῶς π.χ., ὅπου τὸ "δημόσιο συμφέρον" ἦταν ταυτόσημο τῆς "ἐθνικοφροσύνης", δὲν ὑπῆρχαν δικαιώματα ποὺ συνεπήγοντο ἄδειες ἀλλὰ μόνο "ἄδειες" ποὺ ὑποκαθιστοῦσαν δικαιώματα. Κυριώτερη μεταξὺ αὐτῶν ἡ... ἄδεια φαγητοῦ, ποὺ ἐλέγετο τότε "ἄδεια ἀσκήσεως ἐπαγγέλματος". Μὲ μία βέβαια οὐσιώδη λεπτομέρεια: ἂν προϋπόθεση της σήμερα γιὰ τὸν ὁποιονδήποτε μεροκαματιάρη εἶναι ἡ ἁπλὴ φορολογικὴ δήλωση, τὸ "δημόσιο συμφέρον" τότε ἐπέβαλε τὴν ἀπόδειξη πολλῶν πραγμάτων ἀναποδείκτων. Ὅλων δηλαδή ἐκείνων ποὺ θὰ καθιστοῦσαν τὴν Ἑλλάδα ἕνα κοινωνικὸ νεκροταφεῖο καὶ μία περιθωριακὴ λεπτομέρεια στὴν μεταπολεμικὴ ἐξέλιξη τοῦ κόσμου. Τὴν Ἑλλάδα τῶν κομπιναδόρων, δηλαδή, τὴν ἐξιδιασμένως συνεχίζουσα διὰ τῶν διαταγμάτων τοῦ κ.Κατσιγιάννη.
Ὁ κ.Κατσιγιάννης συμπληρώνει ἀνεπαισθήτως στὸ παραπάνω ἄρθρο του: ἐκτελεστὴ μέν, ὄχι ὅμως ὡς πρὸς τὸ δικαίωμα τοῦ πολίτη νὰ χτίσει, ἀλλὰ ὡς πρὸς "τὴν ἐκτέλεση τῶν οἰκοδομικῶν ἐργασιῶν ποὺ προβλέπονται στὶς μελέτες". Τυπικῶς βέβαια σωστά: τὸ κράτος ἐκτελεῖ τὸ χρέος του ὡς πρὸς τὴν προστασία τοῦ "γενικοῦ συμφέροντος" καὶ ὁρίζει "μελέτες". Πρακτικῶς θὰ ἰδοῦμε εὐθὺς πῶς τὰ πράγματα ἐξελίσσονται. Στὸ ἄρθρο 2 ὁρίζονται τὰ " ἁρμόδια" ὄργανα γιὰ τὴν ἔκδοση οἰκοδομικῶν ἀδειῶν: τὸ ΥΠΕΧΩΔΕ, οἱ Δῆμοι καὶ οἱ Κοινότητες. Λίγο-πολὺ δηλαδή οἱ πάντες μὲ ὅ,τι αὐτὸ μπορεῖ νὰ σημαίνει. Ἀπὸ τὸ ἄρθρο 3 ἀρχίζουν οἱ "λεπτομέρειες". Πρῶτο μεταξὺ τῶν ἀπαιτουμένων στοχείων γιὰ τὴν ἔκδοση "ἀδείας" (ἐδ.1) εἶναι: "αἴτηση τοῦ ΕΝΔΑΦΕΡΟΜΕΝΟΥ, στὴν ὁποία εἶναι ΕΝΣΩΜΑΤΩΜΕΝΑ ΣΕ ΕΝΙΑΙΟ ΤΕΥΧΟΣ ἔντυπα μὲ τὶς δηλώσεις ἀναθέσεως-ἀναλήψεως "μελέτης-ἐπίβλεψης" τοῦ μηχανικοῦ. Ἐδῶ θὰ μᾶς ἀπασχολήσουν λίγο τὰ νοήματα, διότι ἀκριβῶς μὲ τὸ πρῶτο αὐτὸ βῆμα τῆς διαδικασίας σταματάει ἀπὸ ἀπόψεως δημοσίου δικαίου νὰ εἶναι καὶ ἡ ἄδεια ἐκτελεστὴ διοικητικὴ πράξη. Κατ' ἀρχὴν "ἐνδιαφερόμενος" δὲν θὰ πεῖ ἰδιοκτήτης. Καθένας μπορεῖ ὡς "ἐνδιαφερόμενος" νὰ ὑποβάλει αἴτηση νὰ κτίσει ὁπουδήποτε κτίζεται, Δὲν προκύπτει ἀπὸ τὸ διάταγμα ὅτι μπορεῖ ἡ Πολεοδομία νὰ ρωτήσει γιατί εἶναι ἐνδιαφερόμενος. Εἶναι ὑποχρεωμένη νὰ δεχθεῖ τὴν αἴτησή του, ἀκριβῶς ἐπειδὴ τὴν ὑποβάλλει ὡς "ἐνδιαφερόμενος". Βεβαίως στὶς πολύπλοκες ἐργολαβίες καὶ στὰ "μεγάλα ἔργα" ὡς ἐνδιαφερόμενοι φέρονται ἐξουσιοδοτημένοι δικηγόροι καὶ γραφεῖα ποὺ ἀναλαμβάνουν τὴν διεκπεραίωση τῶν "ἀδειῶν". Ἐδῶ ὅμως ἐμεῖς συζητᾶμε γιὰ τὸν ἁπλὸ πολίτη καὶ ζητοῦμε ἀπὸ τὴν στοιχειώδη ἀνάλυση τῶν νοημάτων νὰ δοῦμε τί ἔχει κατὰ νοῦ τὸ κράτος στὸ πρόσωπο τοῦ κ.Κατσιγιάννη. Καὶ πρὸς διευκρίνηση τοῦ χάους τῶν νοημάτων μεταξὺ "ἐνδιαφερομένου" καὶ "ἰδιοκτήτη" θὰ φέρομε ἕνα ἁπλὸ παράδειγμα: Ἡ θεία Τερψιχόρη, ἔχει μία κόρη, ἡ ὁποία παντρεύτηκε ἕνα νεοζηλανδὸ στρατιώτη στὸν β' παγκόσμιο πόλεμο καὶ γιὰ λόγους τυχόντες τὴν μάνα της τὴν ἐγκατέλειψε. Ὁ ἀνηψιὸς Χ τῆς θείας Τερψιχόρης, τρόφιμος καζίνων καὶ κατ' ἐπάγγελμα κομπιναδόρος, ἔχει τὴν θείτσα του μὴ στάξει καὶ μὴ βρέξει, διότι ξέρει πὼς ἔχει ἕνα οἰκοδομήσιμο οἰκόπεδο τριάντα στρεμμάτων ποὺ θέλει νὰ τῆς τὸ φάει. Ἀποσπᾶ λοιπὸν κάποια στιγμὴ τὴν ὑπόσχεση τῆς θείας του, ἐτῶν 90 καὶ οὔσης ξεκουτιασμένης, νὰ τὸν ἀφήσει νὰ χτίσει ξενοδοχεῖο καὶ ἀμέσως τρέχει καὶ ὑποβάλλει αἴτηση ὡς "ἐδιαφερόμενος". Λίγο ὅμως πρὶν βγεῖ ἡ ἄδεια, καὶ ἀφοῦ ἔγιναν καὶ οἱ ἀρχαιολογικὲς ἐκσκαφὲς καὶ ἀνεκαλύφθη πανάκριβο ἄγαλμα, πεθαίνει ἡ θεία Τερψιχόρη. Πῶς γίνεται τώρα ἡ "ἄδεια" ἐκτελεστή; Τὸ διάταγμα τοῦ κ. Κατσιγάννη στὸ ἄρθρο 5, ἔδ.7, δηλαδὴ ὕστερα ἀπὸ τρεῖς σελίδες "ὁρισμῶν" καὶ "ἐντολῶν", λέει ὅτι οἱ ἄδειες ἐκδίδονται ἐπ' ὀνόματι τοῦ ἰδιοκτήτη. Ἀλλὰ ὁ ἀνηψιὸς τῆς θείτσας οὔτε τὸ κράτος πῆγε νὰ ἐξαπατήσει, οὔτε παρὰ τὴν βούληση τοῦ ἰδιοκτήτη ἐνήργησε. Ὑπέβαλε τὴν αἴτηση τοῦ σύμφωνα καὶ ἐπακριβῶς μ' αὐτὰ ποὺ λένε οἱ κανονισμοὶ τοῦ κράτους. Τὸ ποιὸν τῶν προθέσεών του δὲν ἔχει καμιὰ σημασία. Ποιὸς τώρα εὐθύνεται γιὰ τὴν μὴ ἔκδοση τῆς ἄδειας; Κερδισμένος βέβαια ἀπὸ τὴν ὅλη ὑπόθεση, ὡς συνήθως, εἶναι ὁ μηχανικὸς ποὺ "ἐργάσθηκε" καὶ πῆρε τὰ λεφτά.
Ἂς δοῦμε ὅμως εἰδικώτερα τὴν διοικητικὴ λειτουργία τοῦ μηχανικοῦ βάσει τῶν "ὁρισμῶν" τῶν διαταγμάτων. "Ἑνιαῖο τεῦχος" λέει ὁ κ.Κατσιγιάννης. Δηλαδὴ δὲν μπορεῖ ὁ πολίτης νὰ ὑποβάλει σήμερα τὴν αἴτηση καὶ μετὰ ἀπὸ ἕνα μήνα νὰ πληρώσει τὸν μηχανικὸ καὶ νὰ παραλάβει μ' ἕνα δικαστικὸ κλητήρα τὰ σχέδια καὶ νὰ τὰ ὑποβάλει στὴν Πολεοδομία; Ὄχι, λέει ὁ κ.Κατσιγάννης. Ὁ πολίτης πρέπει νὰ εἶναι "καρφιτσωμένος" στὸν μηχανικὸ κι αὐτὸς σ' ἐκεῖνον. Τυχαῖα βέβαια ὄχι. Πολὺ περισσότερο γιατί οἱ "καρφίτσες" στὴν πολιτικὴ καὶ κρατική μας ὑπόσταση ἔχουν εἰδικὴ προϊστορία. Ἐδῶ ἡ "καρφίτσα" ἀποκτᾶ τὴν πεμπτουσία τῆς "νομικῆς ὑπόστασης" τοῦ διατάγματος, ποὺ σκοπὸς του εἶναι νὰ ἐξοβελίσει πλήρως τὸν πολίτη ἀπὸ τὴν ὅλη διαδικασία ἔκδοσης τῆς ἄδειας. Κανονικὰ σχέση δημοσίου δικαίου ἔχει ὁ πολίτης μὲ τὸ κράτος καὶ ὄχι ὁ μηχανικός. Αὐτὸ σημαίνει ὅτι ὁ μηχανικὸς ἔπρεπε νὰ εἶναι ὁλικῶς ἄγνωστος στὴν Πολεοδομία, νὰ μὴν ἔχει καμιὰ ἀπολύτως σχεσὴ μ' αὐτή, ὅπως ἀκριβῶς δὲν ἔχει ὁ γιατρὸς μὲ τὸν φαρμακοποιό. Ὁ μηχανικὸς εἶναι ἁπλῶς ἐντολοδόχος τοῦ πολίτη καὶ ὑπὸ λογικὲς συνθῆκες καὶ ὄχι αὐτὲς τῶν "διαταγμάτων" (ποὺ θὰ ἰδοῦμε τί σκοποῦν) ὁ πολίτης ὀφείλει νὰ γνωρίζει ἀπὸ τὸ ἀσκοῦν τὸν ἔλεγχο "διοικητικὸ ὄργανο", ἂν ὄντως ὁ μηχανικὸς τὸν δούλεψε καὶ πῶς γιὰ τὰ λεφτὰ ποὺ πῆρε: Ἐν ὀλίγοις θὰ ἔπρεπε, τὸ κράτος ποὺ ἀσκεῖ τὸ κυριαρχικὸν δικαίωμα του τοῦ "ἐλέγχου", νὰ δώσει ἐπακριβῆ ἔκθεση περὶ τῆς ποιότητος τῶν σχεδίων τοῦ μηχανικοῦ στὸν ἴδιον τὸν πολίτη καὶ ὄχι νὰ κανονίζουν οἱ Πολεοδομίες μὲ τοὺς μηχανικοὺς τὶς "ἐλλείψεις" καὶ τὶς "διορθώσεις", ἐρήμην του πολίτη, κατὰ πῶς ὁρίζει τὸ ἐδ.8 τοῦ ἄρθρου 5 τοῦ διατάγματος τοῦ κ.Κατσιγιάννη. Ἂν ὁ πολίτης ἐπλήρωσε ἀμοιβές.. Λεονάρντο ντὰ Βίντσι, γιὰ ποιὸν λόγο δὲν ὀφείλει νὰ ξέρει ὅτι ὁ μηχανικός του εἶναι ἀνίδεος καὶ ἀπατεώνας; Ἀσφαλῶς κάποιος λόγος ὑπάρχει, ποὺ θὰ τὸν ἰδοῦμε στὰ ἑπόμενα, ἀναλύοντας σιγὰ-σιγὰ τοὺς νομικοὺς χατζηαβατισμοὺς τοῦ διατάγματος καὶ τὴν σκοπιμότητά τους. Ἁπλῶς ὡς ἐδῶ ἀρκεσθήκαμε σὲ μερικὲς προκαταρκτικὲς καὶ ἁπλὲς γιὰ τὸν καθένα ἀπορίες, προκειμένου νὰ πάρομε μία πρόγευση τῆς "νομικῆς ὑπόστασης" τῆς καρφίτσας τοῦ κ.Κατσιγιάννη. Εἶναι ἀκριβῶς στὴν καρφίτσα αὐτὴ ποὺ ὀφείλεται ἡ μεταβολὴ τῶν ἑλληνικῶν πόλεων σὲ ἄμορφες μάζες τσιμέντου καὶ σὲ ὀπτικὲς ἔρημους ταρατσῶν μὲ τὰ σίδερα νὰ προεξέχουν. Εἶναι ἀκόμη ἡ καρφίτσα αὐτὴ ποὺ μετέβαλε τοὺς τροφίμους τοῦ ἱδρύματος τοῦ κ.Μαρκάτου σὲ ἐπαγγελματικὸ κοινωνικὸ κατακάθι καὶ ποὺ μέσω τοῦ "συνδικαλιστικοῦ" τῶν ὀργάνου "ἀγωνίζονται" ὡστόσο γιὰ τὴν... κοινωνικὴ ἀνάπτυξη, τὸ περιβάλλον καὶ τὴν "πρόοδο" τοῦ τόπου. Μόνο ποὺ δὲν κατάφεραν νὰ πείσουν καὶ τὸ εὐρωπαϊκὸ δικαστήριο γι' αὐτὴν τὴν ἀποτελεσματικότητα τῶν κεκτημένων ρόλων.


13) Λευκαδίτικος λόγος - Τρίτη 29/10/1996

Διά τῆς καρφίτσας λοιπὸν τοῦ κ. Κατσιγιάννη, ποὺ εἴδαμε στὸ προηγούμενο, ὁ πολίτης παρουσιάζεται πρὸ τῆς διοικήσεως κολλημένος μὲ τὸν μηχανικὸ δίκην σιαμαίων. Καὶ ὅπως εἴπαμε, τὸ κράτος ἐκτελεῖ τὸ χρέος του ὡς πρὸς τὸ "δημόσιο συμφέρον" δι' ἐλέγχου ὡς πρὸς τὴν "ἐκτέλεση τῶν οἰκοδομικῶν ἐργασιῶν ποὺ προβλέπονται στὶς μελέτες". Γεννᾶται τὸ ἐρώτημα: δὲν μπορεῖ νὰ βρεῖ ἕνας πεταμένα στὸ δρόμο τὰ σχέδια τοῦ σπιτιοῦ ποὺ θέλει νὰ φκιάσει, νὰ τὰ πάει γιὰ ἔλεγχο στὴν Πολεοδομία καὶ νὰ πάρει τὴν ἄδεια, ἂν εἶναι σωστά; Ὄχι, λέει ὁ κ.Κατσιγιάννης. Πρέπει νὰ ὑπάρχει καὶ ἡ καρφίτσα, ποὺ θὰ καρφιτσώνει ὁπωσδήποτε ἕναν συγκεκριμένο μηχανικὸ στὸν πολίτη. Καὶ ὁ μηχανικὸς αὐτὸς δὲν μπορεῖ νὰ εἶναι οὔτε γιαπωνέζος, οὔτε κινέζος. Ὀφείλει νὰ εἶναι μέλος τοῦ κρατικοῦ μονοπωλείου μηχανικῶν ποὺ ἐγκρίνει τὸ T.E.E. Πρέπει νὰ ἔχει δώσει τὸν "λόγο τιμῆς" του στὸ T.E.E., ὅτι "τὸ ἦθος του εἶναι ἀνάλογο ἐπιστήμονος", αὐτὸ ὑποχρεοῦται νὰ τὸ πιστεύει τυφλὰ ὅλος ὁ ἑλληνικὸς λαός, νὰ ἔχει κάρτα καὶ ἀριθμὸ μητρώου ἀπ' τὸ Τ.Ε.Ε. καὶ κυρίως νὰ πληρώνει τὶς συνδρομές του (θὰ ἰδοῦμε τί σημαίνει αὐτὸ ὡς πρὸς τὸν πολίτη). Θεωρητικῶς βέβαια μπορεῖ νὰ ἔρθει κι ἕνας βραζιλιάνος μηχανικὸς νὰ ὑποβάλει σχέδια στὴν Ἑλλάδα, ὑπὸ τὴν προϋπόθεση ὅτι θὰ ταξιδέψει ὡς ἐδῶ, θὰ δώσει "τὸν λόγο" του στὸ TEE καὶ θὰ βγάλει κάρτα ποὺ θὰ τοῦ ἐπιτρέψει νὰ "καρφιτσωθεῖ". Πρακτικῶς, ἂν πᾶς σὰν πελάτης σ' αὐτὸν ὑπ' αὐτὲς τὶς προϋποθέσεις, τὸ πιὸ πιθανὸ εἶναι νὰ σοὺ πεῖ ἄντε πνίξου. Προκειμένου νὰ ἐγχειρισθεῖ κανεὶς ἢ νὰ σπουδάσει, μπορεῖ νὰ ἐπιλέξει τὴν ἐπιστήμη ὁποιασδήποτε χώρας τοῦ ἀρέσει. Τὸ ἴδιο κι ἂν θέλει ν' ἀγοράσει ἕνα ζευγάρι παπούτσια. Προκειμένου νὰ φκιάσει σπίτι, ὑποχρεοῦται νὰ ἐπιλέξει ἀπὸ τὸ μονοπώλιο ποὺ τοῦ ἐπιβάλλει τὸ T.E.E. ὑπὸ τὰ νομοθετικὰ δεδομένα τοῦ ἑλλαδικοῦ κράτους. Καθόλου τυχαῖα, ὅπως θὰ ἰδοῦμε, γιατί ἕνας ξένος μηχανικὸς δὲν μπορεῖ νὰ κάνει εἰς βάρος τοῦ πολίτη (καὶ τοῦ κοινωνικοῦ συνόλου γενικώτερα) ὅ,τι κάνει ἕνας ἕλληνας μηχανικός. Ἡ καρφίτσα δὲν εἶναι λεπτομέρεια. Εἶναι οἱ νομικοὶ καὶ διοικητικοὶ χατζηαβατισμο

[dozas]

Εἶναι περιττὸν νὰ σημειωθεῖ ἰδιαίτερα, τί εἴδους δυνατότητες "ἐμμέσων" πολιτικῶν ἐπιδράσεων καὶ κοινωνικῆς πολιτικῆς προσφέρονται διὰ τῆς βασιλείας τοῦ χάους σὲ ἕναν ἀπὸ τοὺς κεντρικώτερους χώρους τῆς διοικήσεως, ὅπως εἶναι σήμερα γιὰ κάθε κράτος ὁ χῶρος τοῦ οἰκισμοῦ καὶ τῆς περιβαλλοντικῆς μερίμνης. Οἰκιστικὴ πολιτικὴ καὶ περιβάλλον εἶναι σήμερα ἔννοιες ἀξεχώριστες, διότι εἶναι ἀκριβῶς τὸ εἶδος τῶν κοινωνικῶν σχέσεων ποὺ ἐπιδρᾶ καὶ στὰ δύο. Δὲν εἶναι τὸ θέμα τί σχεδιάζουν οἱ μηχανικοὶ στὸ χαρτί. Εἶναι τὸ σύνολο μιᾶς οἰκιστικῆς δραστηριότητας ποὺ ἔχει σημασία γιὰ τὴν ζωὴ τῶν ἀνθρώπων. Καὶ αὐτὴ τελικῶς διαμορφώνεται ἀπὸ τὸ εἶδος τῶν κοινωνικῶν σχέσεων καὶ ὄχι ἀπὸ τὰ σχέδια τῶν μηχανικῶν. Ἡ ἔννοια τῆς "πόλεως" εἶναι ἀλλοιώτικη ἀπὸ τὸ ἄθροισμα τῶν σπιτιῶν ποὺ τὴν ἀποτελοῦν. Οἱ πόλεις τῆς "οἰκιστικῆς πολιτικῆς" τοῦ ἑλλαδικοῦ κράτους εἶναι ὅλες ἴδιες: ἄμορφα σύνολα μπετόν, μὲ σίδερα νὰ προεξέχουν, ρυμοτομίες χωρὶς φαντασία, δρόμοι κενοὶ ζωῆς καὶ κοινωνικότητας, κακόχυμες παραβάσεις τῶν κτισμάτων ποὺ ἀπορρέουν ἀπὸ τὴν εἰσπρακτικὴ νομοθεσία τοῦ κράτους. Καὶ μέσα στὰ δεδομένα τοῦτα, πάντα κάποιες κυβερνητικὲς πολιτικὲς ποὺ προσπαθοῦν νὰ "ἀναπτύξουν". Τί;


Ὅλος ὁ μηχανισμὸς καὶ ἡ νομοθεσία "ἐκδόσεως οἰκοδομικῶν ἀδειῶν" εἶναι μία μελετημένη σύλληψη ἰσορροπίας ἀσαφειῶν, ποὺ σκοπὸ ἔχει νὰ ὠθεῖ τὸν πολίτη στὴν (ἐξαργυρώσιμη) παρανομία, χωρὶς αὐτὸ νὰ δημιουργεῖ νομικὲς συνέπειες γιὰ τὴν διοίκηση. Παράδειγμα: ἐὰν ἕνας λόγῳ ἀτελοῦς ὑπηρεσιακοῦ ἐλέγχου (ἐξ αἰτίας τῆς "καρφίτσας" τοῦ κ.Κατσιγιάννη) ἀναγκασθεῖ ν' ἀλλάξει μηχανικό, ἀπὸ πότε ἰσχύει ἡ αἴτησή του; Ὁ πολίτης μία αἴτηση ὑποβάλλει πρὸς τὸ κράτος καὶ κανονικὰ τὸ διάστημα προσμετρᾶται σ'αὐτήν. Ὄχι λέει ἡ Ἐγκύκλιος 88 ἀπὸ 28.7.93 τοῦ ΥΠΕΧΩΔΕ: κάθε φορά ποὺ ἀλλάζει κανεὶς μηχανικὸ εἶναι σὰν νὰ ὑποβάλλει νέαν αἴτηση! Ἀλλὰ δὲν τὸ λέει ἔτσι. Λέει "χρόνο ἐλέγχου", τὸ ὁποῖο σημαίνει ὅτι ὁ παρελθών χρόνος δὲν συνιστᾶ νομικὴν ὀντότητα γιὰ τὸ κράτος. Εἶναι ὑπόθεση τῆς "ἰδιωτικῆς συμφωνίας" πολίτη καὶ μηχανικοῦ. Τὰ πάντα μποροῦν νὰ συμβοῦν μέσω τῆς διοικήσεως σὲ μία μεγαλοκομπίνα ξενοδοχειακῶν ἐγκαταστάσεων λ.χ. καὶ τὸ κράτος νὰ βγαίνει λάδι. Διάα τῶν Ἐγκυκλίων, οἱ ὁποῖες στηριζόμενες στὸ νομοθετικὸ χάος τῶν διαταγμάτων, καταντοῦν μέτρο διαγραφῆς κάθε διοικητικῆς παρανομίας. Καὶ αὐτὸ ἰσχύει σὲ ὅλους τους χώρους τῆς διοικήσεως.

Εἶναι ἄπειρα τὰ παραδείγματα διοικητικῶν αὐθαιρεσιῶν εἰς βάρος τοῦ πολίτη διὰ τοῦ νομοθετικοῦ χατζηαβατησμοῦ τῆς "καρφίτσας" τοῦ κ. Κατσιγιάννη. Ὅτι ὁ πολίτης παύει τελικῶς ὑφιστάμενος γιὰ τὴν διοίκηση, ὑποκαθιστάμενος καθ' ὁλοκληρίαν διὰ τοῦ μηχανικοῦ, ὅτι διὰ τῆς "καρφίτσας" ἡ σχέση δημοσίου δικαίου τοῦ πολίτη μὲ τὸ κράτος ἀντικαθίσταται διοικητικὰ ἀπὸ τὴν σχέση "ἰδιωτικοῦ δικαίου" πολίτη καὶ μηχανικοῦ, δηλαδὴ μὲ ἄλλα λόγια ὅτι ὁ μηχανικὸς γίνεται κυρίαρχος τοῦ ἔργου ποὺ θέλει νὰ φκιάσει ὁ ἄλλος, κατὰ παράβαση κάθε ἐννοίας συνταγματικῆς διατάξεως καὶ κατάργηση κάθε ἐννοίας κράτους δικαίου, ἀποδεικνύεται ἀπὸ τὸ ἐν ἰσχύϊ Β.Δ. 15/26 Ἀπρ.1946, τὸ ὁποῖον διὰ τῆς τροποποήσεως διὰ τοῦ Β.Δ. 6/ 14 Αὐγ.1948 ὁρίζει:

"Οὐδεμία μελέτη γίνεται δεκτὴ ὑπὸ τῶν Δημοσίων Ὑπηρεσιῶν καὶ τῶν Νομικῶν Προσώπων Δημοσίου Δικαίου, ἐὰν ὁ συντάξας μέλος τοῦ TEE δὲν παρουσιάσει ἀπόδειξιν ἐξοφλήσεως τῶν πρὸς τὸ TEE ὀφειλῶν του μέχρι καὶ τῆς α' ἐξαμηνίας τοῦ ἔτους κὰθ' ὃ ὑποβάλλεται ἡ μελέτη".

Δηλαδὴ ἡ "ἄδεια" ποὺ ἀποτελεῖ τὸ θεμελιωδέστερο τῶν συνταγματικῶν δικαιωμάτων τοῦ πολίτη κατὰ τὸ ἄρθρο 17 τοῦ Συντάγματος καὶ εἶναι (δηλαδὴ ὀφείλει νὰ εἶναι) κατὰ τὸ διάταγμα "ἐκτελεστὴ διοικητικὴ πράξη", εἶναι συνάρτηση τοῦ ἂν πλήρωσε ὁ μηχανικὸς τὶς εἰσφορές του; Δὲν σημαίνει αὐτὸ ὅτι ἡ "ἄδεια" βασικὰ ἐκδίδεται διὰ τοῦ μηχανικοῦ ὑπὲρ τοῦ μηχανικοῦ (καὶ τοῦ TEE) καὶ ὄχι γιὰ τὸν πολίτη πού ὑποβάλλει τὴν αἴτηση; Ὑφίσταται βάσει μίας τέτοιας νομοθεσίας σχέση δημοσίου δικαίου πολίτη καὶ κράτους; Γιὰ τὸ ἂν θὰ φκιάσει κανένας ἕνα σακκάκι, ἐξαρτᾶται ἀπὸ τὸ ἐὰν ὁ ράφτης του ἐπλήρωσε τὶς εἰσφορὲς στὸ ΤΕΒΕ; Καὶ ὑποχρεοῦται ὁ πολίτης, πηγαίνοντας σ' ἕναν μηχανικό, νὰ τοῦ ζητήσει θεωρημένη δήλωση φορολογικῆς ἐνημερότητας, ἀπόδειξη ἐξοφλήσεως τοῦ TEE καὶ τῶν δημοτικῶν τελῶν, προκειμένου νὰ τοῦ ἀναθέσει μία μελέτη; Εἶναι αὐτὰ νομοθεσίες εὐρωπαϊκοῦ κράτους; Βέβαια ὁ πολίτης δὲν πληρώνει μόνο τό... "οἰκόσημο" ὑπὲρ τοῦ TEE, ποὺ ἀναφέραμε σὲ προηγούμενο σημείωμά μας, ἀλλὰ πληρώνει ἀκόμα καὶ τὸ ταμεῖο συντάξεως τῶν μηχανικῶν, ὅπως πληρώνει καὶ τὸ ΙΚΑ γιὰ τοὺς ἐργάτες. Μόνο βέβαια ποὺ συμβαίνει οἱ μηχανικοὶ νὰ μὴν πληρώνονται σὰν τοὺς ἐργάτες. Ὁ κ. Λιάσκας ἐφρόντισε στὸ στιγμιαῖον τῆς ὑπουργείας του νὰ ἐξευρωπαΐσει τὶς τιμὲς τῶν "μελῶν" καὶ ἐκλογέων του. Ἀλλὰ εὐρωπαϊκὲς τιμὲς σὲ συνθῆκες Οὐγκάντας; Λέγεται αὐτὸ "ἀνάπτυξη" ἢ ἀνάπτυξη τῆς ὑπανάπτυξης; Νὰ πληρωθεῖ ἴσως καὶ ὁ ἕλληνας μηχανικὸς ὅσο καὶ ὁ εὐρωπαῖος συνάδελφός του, ἀλλὰ νὰ δουλέψει ὅπως ἐκεῖνος. Ὅταν δουλεύει σὲ συνθῆκες Δαχομέης (διοικητικὲς καὶ ΤΕΕϊκές), τότε παραπληρώνεται. Περιττὸν βέβαια νὰ προσθέσομε πὼς ἂν θελήσει ὁ ὅποιος πολίτης νὰ πληροφορηθεῖ κάτι ἀπὸ τὰ ἐπίσημα διοικητικὰ χαρτιὰ γιὰ τὸ σπίτι ποὺ πληρώνει θὰ βρεθεῖ πρὸ μεταφυσικῶν ἀδιεξόδων. "Προϋπολογισμὸς ἔργου", λέει, 3.000.000 γιὰ ἕνα σύνηθες σπίτι. Μὰ πῶς τρία, ἀφοῦ τὸ σπίτι κοστίζει 20 ἢ 30; - Εἶναι γιὰ νὰ βγεῖ ὁ συντελεστής. Ποιὸς συντελεστής; -Ὁ συντελεστής... Αὐτὰ μὲ τὶς "πολεοδομικὲς ἐξηγήσεις" σὲ μία ἐποχὴ ποὺ ἡ δομικὴ τέχνη πουλάει τριώροφα προκατασκευασμένα σπίτια μὲ ἐγγύηση 100 ἐτῶν. Ἐν ὀλίγοις, ὅταν κανένας ἐμπλακεῖ στὶς "ὑποχρεώσεις" τοῦ ἑλληνικοῦ Κράτους πρὸς διασφάλιση τοῦ "γενικοῦ συμφέροντος", μπαίνει σ' ἕνα διοικητικὸ κυκεώνα, ὅπου τό ἕνα καὶ μόνο ἄρθρο πίστεως εἶναι τὸ πλήρωνε καὶ μὴ ἐρεύνα. Τότε καὶ μόνο ἐξασφαλίζεται ἑλληνιστὶ τὸ "δημόσιο συμφέρον", ὅταν τὸ κράτος μπεῖ διὰ τοῦ T.E.E. πλήρης συνεταῖρος στὴν τσέπη τοῦ πολίτη. Ἀλλὰ μποροῦν νὰ ὑπάρξουν τέτοια κράτη στὶς διαμορφώσεις τῆς σύγχρονης πολιτικῆς; Τὸ χάος λοιπὸν ἐπὶ τοῦ χάους καὶ ὅλο ὑψωμένο στὸ τετράγωνο, δὲν δίνει χαώδη ἀποτελέσματα ἀλλὰ παρὰ πολὺ καθαρά. Τὸ τόσο μελετημένο χάος δὲν εἶναι δυνατὸν παρὰ νὰ ὁδηγεῖ στὴν ἔμμεση ἀπομύζηση. Ἄλλον σκοπὸ τὸ διοικητικὸ χάος στὴν Ἑλλάδα δὲν ἔχει, παρὰ μόνο ἀπομύζηση καὶ ἐξασφάλιση τῶν ἐκλογῶν. Στὴν περίπτωση τῆς "οἰκοδομῆς", ποὺ διακινεῖ, ὅπως εἴπαμε, τὸ σύνολο σχεδὸν τῶν κεφαλαίων τῆς ἐσωτερικῆς ἀγορᾶς (καὶ τοῦτο γιατί τὸ σύνολο τῶν ὑλικῶν εἶναι εἰσαγόμενα), ἡ περίπτωση ἐγγίζει τὸν κολοφώνα της. Μία προκατασκευασμένη θυμοσοφία φροντίζει τὰ πράγματα στὴν λαϊκὴ συνείδηση νὰ τὰ ὠθήσει στὰ ὅρια τοῦ... πεπρωμένου: "ἂν δὲν παντρέψεις κόρη καὶ δὲν χτίσεις σπίτι, δὲν ξέρεις ἀπὸ βάσανα"!,..

Ταῦτα στὸ "εὐρωπαϊκὸν" κράτος Ἑλλάς, ἀλλὰ καὶ μερικὰ χαρακτηριστικὰ ἀκόμη: ἡ ἄνευ ὁρίων ἐργολαβικὴ βουλιμία συγκρούεται ἀκόμη καὶ μὲ τὸ Διεθνὲς Δίκαιο προκειμένου νὰ ἱκανοποιηθεῖ. Ὅλος ὁ ἑλληνικὸς χῶρος λίγο ὡς πολὺ εἶναι ἕνας ἀρχαιολογικὸς χῶρος. Οἱ ἀρχαιολογικὲς ὑπηρεσίες ὑπάγονται μὲν τυπικὰ στὸ Ὑπουργεῖο Πολιτισμοῦ, οὐσιαστικὰ ὅμως τελοῦν ὑπὸ τὴν αἰγίδα τῆς Unesco. Εἰδικὰ οἱ ἀρχαιοελληνικοὶ θησαυροὶ ἀποτελοῦν ἀντικείμενο διεθνοῦς μερίμνησης, διότι διεθνεῖς εἶναι ἢ τείνουν καθ' ὑπόθεση νὰ γίνουν διὰ τῆς παραγωγῆς μερικὲς ἀρχὲς ποὺ παρήγαγαν. Ἀδυσώπητος λοιπὸν ὁ μυστικὸς πόλεμος μεταξὺ ΥΠΠΟ καὶ ΥΠΕΧΩΔΕ. Πῶς νὰ δουλέψουν ἐλεύθερα οἱ μπουλντόζες παντοῦ, ὅταν κάθε λίγο καὶ λιγάκι παρουσιάζεται τὸ ΥΠΠΟ καὶ θέτει περιορισμούς; Ἀλλὰ καὶ στὸν πόλεμο αὐτὸν διὰ τῆς "νομοθεσίας" τὸ πνεῦμα ἐργολαβίας ἐνίκησε. Κάποιες λίγες ἁρμοδιότητες τυπικῆς ὑφῆς ἔπρεπε νὰ μείνουν καὶ στὸ ΥΠΠΟ προκειμένου νὰ μὴν ἀποκαλυφθεῖ πλήρως ὅτι τὸ νόημα τοῦ "ἔθνους" στὴν Ἑλλάδα ὑπῆρξεν ἐξ ἀρχῆς καὶ κατ' ἐξοχὴν ἐκεῖνο τῆς ὀργανωμένης ἐργολαβίας. Στὸ Προεδρικὸ Διάταγμα 161 τῆς 30.4.1984 περὶ "ἀνακατανομῆς ἁρμοδιοτήτων μεταξὺ ΥΠΠΟ καὶ ΥΠΕΧΩΔΕ", ὁρίζονται μεταξὺ ἄλλων καὶ τὰ ἑξῆς:

Στὸ ΥΠΕΧΩΔΕ ὑπάγεται στὸ ἑξῆς ἡ ἁρμοδιότητα περὶ τοῦ χαρακτηρισμοῦ τόπων ὡς "ἐξόχου φυσικοῦ κάλλους", ἁρμοδιότητα ποὺ κατὰ τὸν νόμο 1469/50 εἶχε πρὶν τὸ Ὑπουργεῖο Παιδείας. Ἀλλὰ τί θὰ πεῖ "κάλλος", "φυσικὸ κάλλος" καὶ "ἔξοχο φυσικὸ κάλλος"; Ὁ χαρακτηρισμός, λέει τὸ Διάταγμα, γίνεται μὲ ἀπόφαση τοῦ ὑπουργοῦ Χωροταξίας, Οἰκισμοῦ καὶ Περιβάλλοντος (!), μετὰ ἀπὸ γνώμη τῆς Ἐπιτροπῆς Ἐνασκήσεως Ἀρχιτεκτονικοῦ Ἐλέγχου (Ε.Ε.Α.Ε.) τῆς οἰκείας περιφερειακῆς Δ/νσεως Οἰκισμοῦ τοῦ Ὑπουργείου, δηλαδὴ (δεδομένης τῆς φύσεως τῆς ἀριχτεκτονικῆς, ποὺ θὰ μᾶς ἀπασχολήσει πιὸ κάτω) του TEE βασικά. Ἂν λοιπὸν πρὶν περὶ τοῦ "ἐξόχου φυσικοῦ κάλλους" εἶχε νὰ πεῖ ὁ κόσμος, ἡ Ἐκκλησία, διάφοροι τοπικοὶ σύλλογοι κ.λπ., τώρα ἔχει νὰ πεῖ μόνο τὸ πνεῦμα τῆς ἐργολαβικῆς ἀξιοποίησης. Διότι "φυσικὸ κάλλος" ὡς ἀφηρημένη ἔννοια δὲν ὑπάρχει. Ἡ Φύση εἶναι παντοῦ ἐπὶ τῆς Ὑδρογείου ὡραία καὶ ἐξαρτᾶται μὲ τί μάτι τὴν βλέπει κανείς. Ἡ κατανομὴ τῶν τουριστικῶν ρευμάτων τὸ ἀποδεικνύει. Τὸ " ἔξοχον φυσικὸ κάλλος" χαρακτηρίζεται ὡς τέτοιο ἂν συνδέεται καὶ μὲ κάποιο στοιχεῖο τοῦ ἀνθρωπίνου παράγοντα (κάποιο ἱστορικό, πολιτιστικὸ ἢ πνευματικὸ γεγονός, ποὺ ἐπιβάλλει τὸ μέτρο τοῦ "φυσικοῦ κάλλους"). Αὐτὰ ὅλα ἐδῶ πᾶνε περίπατο. Μέτρο τοῦ "κάλλους" γίνεται ἡ ἐργολαβικὴ ἀξιοποίηση (ξενοδοχεῖα, δρόμοι κλπ.) μὲ σκοπὸ τὴν εἰσοδηματικὴ ἀπόδοση. Ἑπόμενο συνεπῶς εἶναι καὶ πάσα οἰκοδομικὴ δραστηριότητα στοὺς χώρους αὐτοὺς νὰ ἀποτελεῖ ἁρμοδιότητα τοῦ ΥΠΕΧΩΔΕ (ἄρθρο 1, παρ.2). Δὲν θὰ ἐξετάσομε βέβαια ἂν ὑπὸ τοὺς ὅρους μπορεῖ νὰ ὑπάρξει προστασία αὐτοῦ ποὺ λέγεται "φυσικὸν κάλλος" καὶ "περιβάλλον", διότι αὐτὸ μπορεῖ νὰ κρίνει ὁ καθένας. Ἀλλὰ τὰ πράγματα προχωροῦν ἀκόμη μακρύτερα σχετικὰ μὲ τὸν "πολιτισμὸ" ἀπὸ ἐργολαβικῆς ἀπόψεως. Θὰ ἰδοῦμε τὰ ὁριζόμενα σχετικῶς κατὰ τὸ ἴδιο διάταγμα, σὰν εἶδος μικρῆς εἰσαγωγῆς τοῦ ἑπομένου σημειώματός μας, πρὶν μποῦμε στὰ τελικὰ συμπεράσματα ποὺ θελήσαμε νὰ ποῦμε μὲ τὴν κάπως μακριὰ καὶ ἴσως κουραστικὴ τούτη σειρὰ κειμένων.

15) Λευκαδίτικος λόγος - Τρίτη 3/12/1996

Ὁ χαρακτηρισμὸς μίας περιοχῆς ὡς "ἐξόχου φυσικοῦ κάλλους" εἶναι ἤδη μία ἐνέργεια εὐρέως πολιτιστική, ὅπως εἴδαμε στὸ προηγούμενο σημείωμά μας, διότι ἡ ἔννοια "φυσικὸν κάλλος" δὲν ἔχει κριτήριο. Καὶ ὁ χαρακτηρισμὸς αὐτὸς γίνεται κατὰ τὸ Διάταγμα 161/30.4.84 ἀπὸ τὸν ὑπουργὸ ΠΕΧΩΔΕ. Ἀλλὰ τὸ Διάταγμα δὲν σταματάει σὲ τοῦτα τὰ πολιτιστικὰ ὅρια. Γιὰ τὸ τί εἶναι ἱστορικὸς καὶ ἀρχαιολογικὸς τόπος, πρέπει πάλι νὰ ἀποφανθεῖ τὸ ἴδιο ὑπουργεῖο. Τὸ ὑπουργεῖο παιδείας καὶ τὸ ὑπουργεῖο πολιτισμοῦ δὲν μποροῦν νὰ κρίνουν καθ' ἁρμοδιότητα. Ὀφείλουν ὀπωδήποτε νὰ λάβουν ὓπ ὄψη τους, ἂν τὴν ὅποια ἐπιστημονικὴ κρίση τους τὴν ἐγκρίνει τὸ ΥΠΕΧΩΔΕ, ἤτοι ὁ χῶρος ἐργολαβίας. Ὁρίζει εἰδικὰ τὸ Διάταγμα (ἄρθρο 2): " Ἡ ἀπόφαση τοῦ Ὑπουργοῦ Πολιτισμοῦ καὶ Ἐπιστημῶν γιὰ τὸν χαρακτηρισμὸ ἱστορικῶν τόπων ἐκδίδεται μετὰ ἀπὸ γνώμη τοῦ Ὑπουργείου Χωροταξίας, Οἰκισμοῦ καὶ Περιβάλλοντος". Περιττὸν βέβαια νὰ ποῦμε ὅτι κατὰ τὸ ἴδιο Διάταγμα ἡ προστασία τῶν ἱστορικῶν τόπων ἀνάγεται ἐπίσης στὶς ἁρμοδιότητες τοῦ ΥΠΕΧΩΔΕ καὶ ὄχι αὐτῶν ποὺ γνωρίζουν πῶς νὰ προστατέψουν τὴν ἱστορικότητα τῶν τόπων. Ὄχι τυχαῖα, ὅπως θὰ ἰδοῦμε, διότι ἐδῶ ἐμφιλοχωρεῖ τὸ Τ.Ε.Ε. διά τῶν διαφόρων "συλλόγων ἀρχιτεκτόνων". Ἀκόμη καὶ ἡ κρίση τοῦ Ἀρχαιολογικοῦ Συμβουλίου γιὰ τὸ ἀντικείμενο του παύει ὑφισταμένη καὶ μεταφέρεται στὶς Ἐπιτροπὲς Ἐνασκήσεως Ἀρχιτεκτονικοῦ Ἐλέγχου. Ἐν ὀλίγοις, ὅ,τι ἀπὸ τὴν κρατικὴ διοίκηση ἔχει νὰ κάμει μὲ παιδεία καὶ πολιτισμό, μεταφέρεται στὶς ἁρμοδιότητες τοῦ ΥΠΕΧΩΔΕ, δηλαδὴ στὸ πνεῦμα καὶ τὶς δραστηριότες τῆς ἐργολαβίας. Χρειαζόμαστε καλύτερη ἀπόδειξη ὅτι τίποτε δὲν ἄλλαξε ἀπὸ τὴν ἐποχὴ τοῦ Μακρυγιάννη (ἢ μᾶλλον ἐξ ἀρχῆς πρέπει νὰ ποῦμε...), κατὰ τὰ δόγματα τῆς ὁποίας ἡ ἔννοια τοῦ "ἑλληνικοῦ ἔθνους" (διότι ἔθνος εἶναι ἔννοια πού ἀπορρέει ἀπὸ τὸν πολιτισμὸ) εἶναι ἡ κατ' ἐξοχὴν ἐκείνη τῆς ὀργανωμένης ἐργολαβίας; Γιὰ ὅσους ἀκόμα ἀμφιβάλλουν, δὲν ἔχουν παρὰ νὰ μελετήσουν καλύτερα τὸ χάος τῆς οἰκοδομικῆς νομοθεσίας. Καὶ θὰ τὸ καταλάβουν. Ὁπού ἐμφιλοχωρεῖ χάος στὴν ἑλλαδικὴ νομοθεσία ἐκεῖ ὑπάρχει ἡ οὐσία τῆς κατεστημένης εἰσπράξεως. Καὶ ἐπειδὴ στὴν οἰκοδομὴ τὸ χάος κυριαρχεῖ, ἐδῶ ὑπάρχει καὶ ἡ οὐσία τῆς ὑπερεισπράξεως. Μὲ κύριον μέτοχον τὸ ἴδιο τὸ κράτος. Βεβαίως μέσα σὲ ὅλα αὐτὰ τὸ Τ.Ε.Ε. δὲν κάθεται μὲ σταυρωμένα χέρια. Ἡ "δημοκρατία" καὶ ὁ συνδικαλισμὸς ἐπιτρέπουν ἄνετα τὸ ροκάνισμα τῶν διοικητικῶν χώρων ποὺ τείνουν νὰ ἀντισταθοῦν στὸ πνεῦμα τῆς ἐργολαβίας. Στὸ ὑπ' ἀρ.1913 τεῦχος τοῦ δελτίου τοῦ Τ.Ε.Ε. (8.7.96) μπορεῖ ἄνετα νὰ παρακολουθήσει κανεὶς τὴν ὀργανωμένη ἐπιχείρηση διατρήσεως ἐκπονουμένων ὑπὸ τοῦ ΥΠ.ΠΟ νόμων περὶ τῆς πολιτιστικῆς κληρονομιᾶς. Χαρακτηριστικὸ εἶναι ὅτι ὑπάρχει παραλληλία ἐκπονήσεως τοῦ ἴδιου νομοσχεδίου ἢ ἀναλόγου ἀπὸ τὸ Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. Ἑπομένως εἶναι δύο οἱ ὁμάδες ποὺ παίζουν στὸ πολιτιστικὸ γήπεδο. Αὐτὸ ποὺ διεκδικεῖ τὸ Τ.Ε.Ε., μέσα στὴν γνωστὴ ξεχυλωμένη φρασεολογία τοῦ λαϊκισμοῦ, εἶναι "ἡ δημιουργία φιλικοῦ κλίματος-πλαισίου τοῦ πολίτη". Τὸ ὁποῖο σημαίνει: Ὁ "πολίτης" πού ἔχει κάποιο ἀνθυποπτυχίο διακοσμητοὺ ἀπὸ κάποια σχολὴ τοῦ ἐξωτερικοῦ καὶ διὰ δικαστηρίων τὸ μετέβαλε σὲ πτυχίο Ἀνωτάτης Σχολῆς στὴν Ἑλλάδα, νὰ ἔχει τὴν ἴδια γνώμη μὲ τὸν εἰδικὸ καθηγητὴ τῆς βυζαντινῆς Τέχνης ἢ τῆς Ἀρχαίας Ἱστορίας. Ἀφόρητη μοιάζει νὰ εἶναι ἡ σκέψη γιὰ τὸ TEE, ὅτι εἶναι δυνατὸ νὰ ἐκπονηθοῦν νόμοι περὶ πολιτισμοῦ μὲ καθαρῶς ἐπιστημονικὲς διεργασίες. Διαβάζουμε συνεπῶς ὑπὸ μορφὴν διαμαρτυρίας: "Ὅλα τὰ συλλογικὰ ὄργανά του ΥΠ.ΠΟ. συγκροτοῦνται ἀπὸ ὑπηρεσιακοὺς καὶ ἐπιστημονικοὺς παράγοντες, ἐνῶ ἀγνοεῖται παντελῶς ἡ παρουσία τοῦ πολίτη καὶ τῶν φορέων" (σελ. 25, στήλη 1). Ἔναντι τῆς γνώμης λοιπὸν τοῦ εἰδικοῦ της τέχνης, τῆς ἱστορίας καὶ τοῦ πολιτισμοῦ, ο... πολίτης καὶ οἱ "φορεῖς", δηλαδὴ τὸ πεζοδρόμιο. Τὸ Υ.Π.ΠΟ. γιὰ τὸ Τ.Ε.Ε. καλὸ θὰ ἦταν νὰ μὴν ὑπῆρχε καθόλου.

Ἀλλὰ ἐδῶ γεννᾶται καὶ μία σειρὰ ἄλλων ἐρωτημάτων: Δικαιοῦται ἕνας σύλλογος τεχνικῶν νὰ διεκδικεῖ τὸν πρώτιστον ρόλο σὲ θέματα πολιτισμοῦ; Πῶς καὶ γιατί; Πῶς γίνεται, τὸ Πολυτεχνεῖο, μία μέση τεχνικὴ σχολὴ τελικῶς μὲ τὰ σύγχρονα δεδομένα, νὰ διεκδικεῖ πρωτεύοντες ρόλους στὴν πολιτικὴ καὶ κοινωνικὴ ζωὴ τοῦ τόπου; Συμβαίνει πουθενὰ ἀλλοῦ αὐτό; Πῶς γίνεται στὴν κοινὴ συνείδηση στὴν Ἑλλάδα νὰ μὴν ὑπάρχουν ἄλλες σχολὲς εἰ μὴ μόνον τὸ Πολυτεχνεῖο, στὸ ὁποῖον μάλιστα ἔχει ἀφιερωθεῖ καὶ ἡ τρίτη "ἐθνικὴ" γιορτὴ μετὰ τὴν 25η Μαρτίου καὶ 28η Ὀκτωβρίου; Χωρὶς τὸν εἰδικὸ οἰκονομικὸ ρόλο τῆς "οἰκοδομῆς" καὶ τῶν "Δημοσίων Ἔργων" ποὺ περιγράψαμε, εἶναι ἀδύνατο νὰ κατανοηθοῦν τὰ κοινωνικὰ αὐτὰ συμπτώματα. Τὸ Πολυτεχνεῖο σὰν σχολὴ χρειάζεται πολιτικὴ δύναμη ἐπειδὴ χρειάζεται καὶ τέτοιαν τὸ Τ.Ε.Ε. γιὰ τοὺς ἀποφοίτους. Καὶ τὴν χρειάζεται, ἐπειδὴ ἀκριβῶς ἡ "οἰκοδομή" - καὶ ἡ ἐργολαβία γενικῶς - εἶναι στενὰ συνυφασμένη μὲ τὸ κράτος. Ἄρα χωρὶς ἐνεργὸ πολιτικὴ δύναμη δὲν ἀποσπῶνται τὰ λεφτά. Μέσῳ τῆς διαρκῶς διεκδικουμένης αὐτῆς δυνάμεως, Τ.Ε.Ε. καὶ Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε., μηχανικοὶ καὶ πολεοδομίες, μεταβάλλονται σὲ ἑνιαῖον σῶμα. Σῶμα ἐλέγχου τοῦ ἐγχωρίου κεφαλαίου, ποὺ διακινεῖται διὰ τῆς παντὸς εἴδους ἐργολαβίας.

Ἡ μὴ νομιμοποιούμενη τούτη "μέριμνα" γιὰ τὰ πολιτιστικὰ εἶναι βέβαια συνέπεια τοῦ γεγονότος, ὅτι οἱ ἀναστηλώσεις ἀποτελοῦν ἐκτεταμένης φύσεως ἐργολαβίες. Διαφορετικὰ οὔτε ἡ οἰκιστικὴ πραγματικότης στὴν Ἑλλάδα οὔτε καὶ ἡ φύση τῶν σπουδῶν ἐπιτρέπουν ἀνάλογες διεκδικήσεις. Χαρακτηρστικὸ εἶναι ὅτι ἐνῷ ἄλλες σχολὲς ἔβγαλαν μεγέθη ποὺ μποροῦν νὰ συγκριθοῦν μὲ ἀντίστοιχα ἄλλων χωρῶν, πχ. Φιλολόγους, Θεολόγους, Ἀρχαιολόγους κλπ., κάτι ἀνάλογο δὲν γνωρίζουμε ἀπὸ τὸ Πολυτεχνεῖο. Ἀνθρώπους δηλαδὴ ποὺ νὰ ἔγιναν γνωστοὶ ἐπὶ τοῦ ἀντικειμένου ποὺ σπούδασαν. Ἑξαιροῦμε τὶς περιπτώσεις σὰν ἐκείνη τοῦ Ξενάκη, ποὺ τὸν ξέρουμε σὰν μουσικὸ καὶ ὄχι σὰν μηχανικό. Μία τέτοια περίπτωση θὰ προήρχετο βέβαια ἀπὸ τὸν χῶρο τῆς ἀρχιτεκτονικῆς καὶ ὄχι ἐκείνης τῶν πολιτικῶν μηχανικῶν καὶ μηχανολόγων. Διότι οἱ πολιτικοὶ ἢ οἱ μηχανολόγοι εἶναι κλάδοι τεχνολογίας καὶ τὴν τεχνολογία δὲν τὴν ἔχει ἡ Ἑλλάδα. Μὲ τοὺς ἀρχιτέκτονες θὰ μποροῦσε νὰ ἦταν διαφορετικά. Ὑπῆρξαν βέβαια κατὰ τὰ νεώτερα χρόνια ἐξέχουσες φυσιογνωμίες ἀπὸ αὐτὸν τὸν χῶρο, ὅπως ὁ Ὀρλάνδος καὶ ὁ Μιχελῆς ἀλλὰ αὐτοὶ ὑπῆρξαν θεωρητικοί της τέχνης καὶ ὄχι ἀρχιτέκτονες. Ἀρχιτέκτονες μιμήσεων καὶ "ἀναζητήσεων" μέσα σὲ σύγχρονα ρεύματα τέχνης (π.χ. "μεταμοντέρνων" ἀναζητήσεων κλπ. -μόνο βέβαια ὅτι ἡ Post-Moderne εἶναι κυρίως ἰδεολογικὴ ἀναζήτηση ἀκριβῶς μέσα σὲ ἀρχιτεκτονικῶς δεδομένα ὅρια - αὐτὰ τῆς σύγχρονης δομικῆς τέχνης μὲ τὸν κομπιοῦτερ - καὶ τῆς ἀντίστοιχης ἀνεικονικῆς χρωματουργίας στὴ ζωγραφική, ποὺ ἀπαιτεῖ ὁ ἐσωτερικὸς χῶρος τῶν κτιρίων αὐτῶν) ἔχομε, φορεῖς ὅμως πολιτιστικῶν ἐπικοινωνιῶν διὰ τοῦ ἁπτομένου χώρου δὲν ἔχομε. Καὶ τοῦτο βέβαια τυχαῖο δὲν εἶναι καὶ συνδέεται ἄμεσα μὲ τὴν πολιτιστικὴ παιδεία ποὺ παίρνει κανεὶς ἀπὸ τὸ Πολυτεχνεῖο. Παρ' ὅλον ὅτι οἱ ἀποφοιτοί του ὡς συνδικαλιζόμενα μέλη τοῦ Τ.Ε.Ε. διεκδικοῦν τὸν πρῶτο καὶ τὸν τελευταῖο ρόλο στὰ πολιτιστικά, καὶ μάλιστα νομοθετικῶς. Τὸ πρόβλημα εἶναι γενικώτερο καὶ τὸ ἐσημείωσε κάποτε ὁ Μιχελῆς:

"Ἡ Ἑλληνικότης λοιπὸν τοῦ ἔργου τίθεται ἐκ τῶν ἔσω καὶ ὄχι ἐκ τῶν ἔξω. Δηλαδὴ ρυθμὸς ἑλληνικὸς δὲν γεννᾶται μὲ μορφολογικὲς ἀναμνήσεις ἀπὸ τὸ παρελθόν, οὔτε μὲ ἄκριτους συγχρονισμούς, ἀλλὰ μόνον μὲ τὴν αὐτόχθονη ἀναμόρφωση τῶν αἰσθητικῶν ἀξιῶν. Ἔτσι τὸ πρόβλημα τῆς ἑλληνικότητος τῆς σύγχρονης ἀρχιτεκτονικῆς ἀνάγεται τελικὰ στὸ ἐρώτημα τῆς ἀξίας τοῦ καθόλου νεώτερου ἑλληνικοῦ πολιτισμοῦ" ("Ἡ ἀρχιτεκτονικὴ ὡς τέχνη", 1951, σελ. 355-356).
Χωρὶς αὐτόχθονα ρυθμὸ ἡ ἀρχιτεκτονικὴ δὲν γίνεται φορέας πολιτιστικῆς ἐπικοινωνίας, μόνο ποὺ ἕνας τέτοιος ρυθμὸς δὲν ἀποτελεῖ "προσωπικὴν ἀναζήτηση", καθὼς σημειώνει ὁ Μιχελῆς, ἀλλὰ ἀναδύεται ἀπὸ τὴν σύνολη ἀξία (ἂν αὐτὴ ὑπάρχει...) τοῦ νεώτερου ἑλληνικοῦ πολιτισμοῦ. Λέξεις ἀμφίβολες, ὡστόσο τὸ πρόβλημα τῶν ὅποιων πολιτιστικῶν ἀξιῶν δὲν εἶναι ὁπωσδήποτε πρόβλημα τῶν ἀποφοίτων μίας τεχνικῆς σχολῆς... Ἄλλων ἀνθρώπων εἶναι καὶ ἄλλου εἴδους διανόησης. Ἡ ἱστορικὴ συνείδηση προηγεῖται τῆς τέχνης, ἀλλὰ μεταδίδει τὸ Πολυτεχνεῖο κάτι τέτοιο στοὺς σπουδαστές του, ὅταν εἶναι τὸ ἴδιο πού τὴν παραμοφώνει μὲ τὶς "ἐθνικὲς γιορτές";...

Οὔτε βέβαια καὶ μποροῦμε νὰ ποῦμε, ἰδίως σήμερα, ὅτι τὸ Πολυτεχνεῖο παρέχει ἐπαρκῶς καὶ τὶς τεχνικὲς γνώσεις ποὺ ἀπαιτοῦνται γιὰ τὸ ἔργο τοῦ μηχανικοῦ. Ἂν θέλει κανένας νὰ κάνει κάτι στὴν δουλειά του, ὀφείλει νὰ προσπαθήσει μόνος του ὅπως καὶ σὲ κάθε σχολὴ ἐξ' ἄλλου. Αὐτὸ δὲν σημαίνει πὼς δὲν ὑπῆρξαν πρόσωπα. Ὁ Σαντορίνης καὶ ὁ Σκουλικίδης παλιότερα, δὲν ἐστεροῦνταν ἐπιστημονικῶν προσόντων, τὸ μόνο ὅμως σύγγραμμα μὲ ἀπαιτήσεις διαρκείας ποὺ βγῆκε ἀπὸ τὸ Πολυτεχνεῖο -καὶ τοῦτο προπολεμικὰ- ἦταν ὁ Διανυσματικὸς Λογισμὸς τοῦ Γεννηματᾶ καὶ κάποιες σημειώσεις παραστατικῆς Γεωμετρίας. Οὔτε οἱ σημειώσεις τοῦ Βασιλείου, οὔτε αὐτὲς τοῦ Κρητικοῦ μὲ τὴν τελίτσα (ὑπάρχει καὶ στὰ μαθηματικὰ κοινωνικὴ πολιτική...) μποροῦμε νὰ ποῦμε πὼς ὑπερβαίνουν τὶς ἀπαιτήσεις τοῦ σημερινοῦ τελειοφοίτου γυμνασίου, ἐνῶ αὐτὲς τοῦ Παπασπύρου μποροῦμε νὰ δεχθοῦμε ὅτι ἀνταποκρίνονται σὲ ἐκεῖνες ἑνὸς πρωτοετοῦς φοιτητῆ. Φυσικὰ δὲν προσομοιάζομε τὸ "Ἐθνικὸν Μετσόβειον" μὲ τὴν Πολυτεχνικὴ Σχολὴ τῆς Δαρμστάτης π.χ., ἐκείνη τῆς Ζυρίχης ἢ τὴν Ecole Polytechnique τῶν Παρισίων, ὅπου ἐδίδασκε ὁ Λωράν Σβάρτζ. Εἶναι φυσικὸ νὰ ὑπάρχει διαφορά: Ἡ Ecole Polytechnique εἶχε νὰ διανοίξει Σουέζ, νὰ φκιάξει σιδηροδρόμους, νὰ διεθνοποιήσει τὸ ἐμπόριο, ἐνῷ τὸ δικό μας "Ἐθνικὸν" νὰ φροντίσει ἁπλῶς γιὰ τὴν ἄμορφη (ἤτοι τὴν ὅσο πιὸ πολὺ) κατανάλωση βιομηχανικῶν προϊόντων (τὰ ἔργα ποὺ ἀναφέραμε ἀνάγονται στὴν ἐποχὴ τοῦ "μποὺμ" τῆς πολυκατοικίας) καὶ νεοστὶ διὰ τοῦ "μύθου" του μερικοὺς ἐπίδοξους καὶ συνεπῶς χρήσιμους πολιτικούς... Ἡ πολιτικὴ "πρωτοπορία" τοῦ Ε.Μ.Π. δὲν μένει βέβαια κοινωνικῶς ἀνεξαργύρωτη: "Δι' ἀποφάσεως τῆς διοικούσης ἐπιτροπῆς τοῦ Τ.Ε.Ε. ἀνακηρύσσονται ὡς τακτικὰ ἐπὶ τιμῇ μέλη τοῦ TEE... καὶ οἱ Σπουδασταὶ τῶν Ἀνωτάτων Τεχνικῶν Σχολῶν τῆς Ἑλλάδος, οἵτινες ἀπώλεσαν τὴν ζωὴν των, πεσόντες ὑπὲρ τῆς ἐλευθερίας τῆς πατρίδος, κατὰ τὴν ἀντίστασιν τοῦ Λαοῦ τῶν Ἀθηνῶν ἐν τῷ χώρῳ τοῦ Ε.Μ.Π. ἐναντίον τῆς δικτατορικῆς Κυβερνήσεως τὸν Νοέμβριον τοῦ ἔτους 1973" (Ν.Δ. 103/8/8 Ὀκτ. 1974, ἄρθρο 2, ἐδάφιον 1). Ἡ πολιτικὴ ἀπαιτεῖ ἥρωες, ἐπειδὴ καὶ ἡ "οἰκοδομή" ἀπαιτεῖ πολιτική.

16) Λευκαδίτικος λόγος - Τρίτη 4/2/1997

Θελήσαμε νὰ ἀποδείξομε ὡς ἐδῶ, ὅσο ἡ δεξιότης τῶν περιστάσεων μᾶς ἐπέτρεψε, πώς ἡ ἔννοια "σπίτι", ἀπὸ εἶδος πρώτης ἀνάγκης, μεταβάλλεται σὲ χρηματιστικὸν γιὰ τὸ κράτος γεγονός. Καὶ εὐρήκαμε ὅτι αὐτὸ διέπεται ἀπὸ ἕνα εἶδος ἐσωτερικῆς ἀναγκαιότητας ἀπορρεούσης ἀπὸ τὴν ἴδια τὴν ἱστορικὴ δομὴ τοῦ νεοελληνικοῦ κράτους, στὸ ὁποῖον τὸ Τεχνικὸ Ἐπιμελητήριο ἀπετέλεσε κατὰ τὰ νεώτερα χρόνια ἕναν ἀπὸ τοὺς βασικώτερους θεσμούς του. Ὁ σκοπὸς τῶν Ἐπιμελητηρίων, καθὼς εἴπαμε, εἶναι ἡ οἰκονομικὴ καὶ συνεπῶς πολιτιστικὴ ἀνάπτυξη τῶν κρατῶν. Ἀλλὰ στὴν Ἑλλάδα ποιὸς προγραμματίζει τὴν ἀνάπτυξη; Σίγουρα ἡ ἐλεύθερη δράση τῆς κοινωνίας ὄχι, διότι αὐτὴ εἶναι ὑποχρεωμένη νὰ βρίσκεται ἐγκλωβισμένη στοὺς ἰδεολογικοὺς μύθους ποὺ παράγουν τὸ κράτος. Κοινωνία καὶ Κράτος ἔτσι συνιστοῦν διακεκομμένες ὀντότητες, ὅπου ἡ κάθε μία ἀγωνίζεται τὸν δικό της ἀγώνα ὑπάρξεως. Ἀλλὰ αὐτὸ ἀκριβῶς σημαίνει ἀδυναμία προγραμματισμοῦ ἀναπτύξεως. Αὐτὸ ποὺ μερικοὶ βλέπουν ὡς ἀνάπτυξη στὸ παρελθὸν (π.χ. ἐποχὴ Τρικούπη) δὲν ἦταν πάρα ἡ ἔνταξη τοῦ πρωτογενοῦς τομέα στὶς ἀνάγκες τῆς βιομηχανικῆς παραγωγῆς. Κανένας ποτὲ δὲν ἐξήγησε πῶς γίνεται καὶ οἱ προγραμματισμοὶ "ἀναπτύξεως" τοῦ Τρικούπη ὠδήγησαν στὴν χρεωκοπία, ὅπως ἀκριβῶς στὸ ἴδιο ἀποτέλεσμα ὁδηγοῦν ἀνάλογες προσπάθειες σημερινῶν ὑπανάπτυκτων χωρῶν ποὺ προσπαθοῦν νὰ ἀναπτυχθοῦν αὐτοδυνάμως. Αὐτὴ ἡ τάξη πραγμάτων εἶναι οἰονεί φυσικῆς ὑφῆς, διότι ἡ ἔνταξη τῶν πρώτων ὑλῶν στὴν βιομηχανικὴ παραγωγὴ εἶναι πλανητικῆς διαστάσεως, δεδομένου ὅτι οἱ πρῶτες ὕλες ἐπιστρέφουν ἀναγκαστικὰ στὶς χῶρες ὑπὸ μορφὴν ἐπεξηργασμένων προϊόντων. Εἶναι ἄλλο τὸ θέμα, ἂν οἱ ἐσωτερικὲς συνθῆκες τῶν χωρῶν ἐπιτρέπουν τὴν φυσικὴ ἔνταξη τῶν χωρῶν στὴν διαδικασία βιομηχανικῆς ἐπεξεργασίας τοῦ φυσικοῦ πλούτου. Ἡ Ἑλλάδα, ὅπως ξέρομε, δὲν ὑπάγεται σ' αὐτές. Ἡ πολυθρυλημένη "ἀνάπτυξη" στὸ μὲν παρελθὸν ἐγένετο ὑπὸ συνθῆκες ἐντάξεως τῶν πρώτων ὑλῶν, στὸ δὲ παρὸν καθορίζεται ἄμεσα ἀπὸ τὶς οἰκονομικὲς διαμορφώσεις τῆς Εὐρωπαϊκῆς Ἑνώσεως. Ἄρα ἀποτελεῖ μύθευμα τὸ "νομικὸ πλαίσιο" τοῦ TEE (ὅπως καὶ τῶν ἄλλων "Ἐπιμελητηρίων" βέβαια), ὅτι ἡ ἵδρυση των ἀποσκοπεῖ στὴν "κοινωνικὴ καὶ οἰκονομικὴ ἀνάπτυξη" τῆς χώρας. Πρόκειται ἁπλῶς περὶ ἀφαιμακτικῶν μηχανισμῶν τοῦ τεχνικῶς ὑπάρχοντος κράτους εἰς βάρους τοῦ κοινωνικοῦ συνόλου (αὐτὸ ἄλλωστε στὴν περίπτωση τοῦ TEE τὸ ἀπεδείξαμε καὶ ἱστορικῶς). Ἡ οἰκιστικὴ πραγματικότης ποὺ διαπιστώνει κανείς, διατρέχοντας τὸν ἑλλαδικὸν χῶρο, ἐλάχιστα ἐπιτρέπει τὴν ὑπόθεση ἑνὸς ἀναπτυξιακοῦ τέλους. Σὲ τί εἴδους ἀνάπτυξη νὰ συμμετάσχει ὁ ψυχικῶς πολτοποιημένος κάτοικος τῶν πολυκατοικιῶν τῶν μεγαλουπόλεων ἢ ὁ κάτοικος τῆς τσιμεντένιας μπαράκας, καθὼς ἔχει διαμορφωθεῖ ἡ οἰκιστικὴ φυσιογνωμία τῆς ἀγροτικῆς ὑπαίθρου; Καθηγητὲς τοῦ Πολυτεχνείου ἦσαν ποὺ διηύθυναν τὶς δραστηριότητες τοῦ TEE κατὰ τὶς δεκαετίες τοῦ οἰκοδομικοῦ "μπούμ", τῆς περιόδου δηλαδὴ ἐκείνης ὅπου οἱ "οἰκοδομικοὶ κανονισμοὶ" ἐπέτρεπαν νὰ χτίζονται διαμερίσματα χωρὶς παράθυρα, καθὼς γράφει στὸ ὑστεροτελεύτιο βιβλίο του ὁ Θ.Παπακωνσταντίνου, καὶ νὰ πουλιῶνται. Τὰ ἀποτελέσματα ἐκείνης τῆς "ἀναπτύξεως" εἰσπράττονται τώρα: ἀναπτύξεως μὴ οὔσης δυνατῆς λόγω ἀνυπαρξίας κοινωνικοῦ γίγνεσθαι, τὰ μὲν "δημόσια ἔργα" ἀναλαμβάνουν κατ' ἀνάγκην ξένοι φορεῖς, τῆς ὑπολοίπου "ἀναπτύξεως" παραμενούσης ἐπὶ τὰ αὐτά, ἤτοι εἰς βάρος τοῦ κοινωνικοῦ συνόλου καὶ ἄρα καὶ τοῦ περιβάλλοντος. Ἀλλὰ περὶ περιβάλλοντος μέριμνα (ποὺ συνιστᾶ σήμερα τεχνολογικὴν δραστηριότητα καὶ ἄρα παράγει πολλήν... πολυλογία) καὶ ταυτόχρονη ὑποβάθμιση τοῦ κονωνικοῦ ἐπιπέδου συναποτελοῦν τὴν ἔννοια τοῦ ἀδιαχώρητου. Τὰ πάντα ἀρχίζουν ἀπὸ τὴν "οἰκοδομῆ", ποὺ συνιστᾶ τὴν προϋπόθεση ἀναπτύξεως τοῦ συγκεκριμένου ἀτόμου πρῶτα. Ἀλλὰ τί θὰ πεῖ "σπίτι";

Σπίτι κατ' ἀρχὴν θὰ πεῖ μέσον ἐπικοινωνίας, τὸ ὁποῖον στὴν καπιταλιστικὴ ἐποχή μας, θεωρητικῶς ὀφείλει κανεὶς νὰ τὸ ἀγοράζει ὅπως ἕνα ραδιόφωνο ἤ ἕνα τηλέφωνο. Βεβαίως τὸ σπίτι ἔχει καὶ τὴν πρωταρχικὴ ἔννοια τῆς φωλιᾶς, δηλαδὴ τοῦ τόπου ὅπου κατοικοῦν ἔμβια ὄντα, ἀλλὰ κυρίως σπίτι εἶναι αὐτό, ποὺ βλέπει κανένας ἀπ' ἔξω. Συμβαίνει δηλαδὴ ὅ,τι καὶ μὲ τὴν ἔννοια "ἄνθρωπος" λόγου χάριν. Λέγοντας "ἄνθρωπο", ἐννοεῖ κανεὶς τὴν φυσιογνωμία, τὰ μάτια, τὰ χέρια καὶ τὴν εἰδή του, καὶ ὄχι προφανῶς τὸ στομάχι καὶ τὸ ἔντερο, παρ' ὅτι χωρὶς αὐτὰ δὲν ὑφίσταται καν ἡ ἔννοια "ἄνθρωπος". Δυστυχῶς, γιὰ τὸ ἑλληνικὸ κράτος ἡ ἔννοια "σπίτι" ἀρχίζει ἀπὸ τὴν... σκωληκοειδῆ ἀπόφυση: τὶς προκαταβολὲς στὶς Πολεοδομίες γιὰ τὴν Ἐφορία καὶ τὸ ΙΚΑ (καὶ ἕνας Θεὸς ξέρει τί γίνονται αὐτὲς οἱ προκαταβολές, ἂν τύχει καὶ ὁ ἰδιοκτήτης πεθάνει πρὶν ἀρχίσει νὰ χτίζει καὶ δὲν ὑπάρχουν κληρονόμοι -περὶ νοημάτων μιλοῦμε...). Ὅτι τὸ σπίτι ἀρχίζει ἀπ' ἔξω, σημαίνει ὅτι ὡς ἔννοια εἶναι ἄμεσα συνδεδεμένο μὲ δομὲς ἐξουσίας καὶ ὅτι ἡ ἀρχιτεκτονικὴ ἀποτελεῖ γλῶσσα κοινωνικῶν σημαινόμενων. Τὸ σπίτι τοῦ βασιλιᾶ ἢ τοῦ ἀρχηγοῦ ὀφείλει νὰ ξεχωρίζει ἀπὸ τὰ ἄλλα σπίτια, νὰ εἶναι μέγα καὶ ἐπιβλητικό, νὰ ὑποβάλλει σταθερότητα καὶ σιγουριὰ γιὰ τοὺς ὑπηκόους. Ἀπὸ ἐδῶ ἀρχίζουν οἱ διαβαθμίσεις τῶν τάξεων, ποὺ πρέπει ὅμοια νὰ ἐκφρασθοῦν κοινωνικά. Αὐτὰ δηλώνονται μὲ τὴν τέχνη τοῦ φαινομενικὰ περιττοῦ; ἐπάνω στὴν ὁποία θὰ διαμορφωθεῖ ἡ ἀρχιτεκτονικὴ ὡς τέχνη. Ὁ λαὸς προσπαθεῖ νὰ μιμηθεῖ καὶ ἔτσι προκύπτει διϊστορικὰ ἡ ἀρχιτεκτονικὴ φυσιογνωμία τῶν τόπων ὡς πολιτιστικὸ προϊόν. Τὸ νόημα συνεπῶς τοῦ χτισίματος ἔγκειται στὴν ἀρχιτεκτονική· ὄψη τῶν κτιζομένων, ἐπειδὴ σ' αὐτὴν ἐγκλείεται ἡ πολιτιστικὴ ἰδέα, στὴν ὁποίαν ὁ ἀρχιτέκτονας καλεῖται νὰ ὑποτάξει τὸ ὁποιοδήποτε: ὑλικό του. Στὶς διάσημες πολιτεῖες ποὺ βλέπομε, τὸ θαυμαζόμενο εἶναι ἡ ἀρχιτεκτονικὴ τῶν κτιρίων τους, δηλαδὴ ὁ ἀγώνας τῆς ψυχῆς καὶ τοῦ πνεύματος μὲ τὴν ἀνόργανη ὕλη ποὺ ἀντανακλᾶται στὴν ζωὴ τοῦ δρόμου. Γιατί εἶναι ἀκριβῶς ἡ φυσιογνωμία τῶν κτιρίων ποὺ δίνει τὴν ζωὴ στὸν δρόμο καὶ ἐπιδρᾶ κατὰ συνέχεια στὴν ζωὴ τῶν ἐπερχομένων γενεῶν. Ὁ δρόμος εἶναι ὁ καθ' ἑαυτὸ χῶρος ἐπικοινωνίας, στὸν ὁποῖον διακινεῖται ἡ καθημερινὴ ζωή, δηλαδὴ ἡ κυριώτερη. Καὶ ὁ χῶρος αὐτὸς προσδιορίζεται ἀπὸ τὴν φυσιογνωμία τῶν κτιρίων. Ἐν ὀλίγοις, μαζὶ μὲ τὰ κτίρια, κτίζεται καὶ ἡ ζωὴ τῶν ἀνθρώπων, ἤτοι ὁ πολιτισμός, τοῦ ὁποίου αὐτὰ ἀποτελοῦν ἔκφραση.

Φανερὸ ἀπὸ τὰ παραπάνω εἶναι, ὅτι τὸ ἔργο τοῦ ἀρχιτέκτοντα καθόλου δὲν ἐξαντλεῖται στὸ πτυχίο. Ὁ ἀρχιτέκτοντας ὀφείλει νὰ βρίσκεται σὲ ἀδιάκοπη ἀνανέωση μὲ τὸ ἔργο του, ὅπως ὁ ζωγράφος καὶ κάθε δημιουργός, διότι εἶναι ὑποχρεωμένος νὰ συντηρήσει παραδεδομένες μορφὲς τέχνης σὲ περιεχόμενα ζωῆς ποὺ διαρκῶς ἀλλάζουν. Καὶ γιὰ νὰ τὸ κάμει αὐτό, πρέπει νὰ εἶναι ἐξοικειωμένος μὲ τὶς ἑκάστοτε τρέχουσες κατανοήσεις τοῦ πολιτιστικοῦ παρελθόντος, δηλαδὴ νὰ κατέχει τὶς κοινωνιολογικὲς κατανοήσεις τοῦ ἱστορικοῦ παρελθόντος, καὶ αἴσθηση, ἂν ὄχι γνώση, τῆς ἰδιαίτερης ἱστορίας κάθε τόπου. Καὶ αὐτὰ ὅλα, μέσῳ τῆς προσωπικῆς του εὐαισθησίας νὰ τὰ μνημειώσει σὲ πράγματα ποὺ ἐπιδροῦν στὴν ζωὴ τῶν ἄλλων. Ἀρχιτέκτονας μπορεῖ νὰ εἶναι ὁ κάθε ἄνθρωπος μὲ αἰσθητικὴ καλλιέργεια καὶ καλλιτεχνικὴ εὐαισθησία. (Ὁ Ἰκτίνος καὶ ὁ Σινάν π.χ. δὲν φοίτησαν σὲ καμιὰ σχολή). Ἡ διαφορὰ μὲ τὸν κατ' ἐπάγγελμα ἀρχιτέκτονα εἶναι ὅτι ὁ τελευταῖος τοῦτος πρέπει νὰ κατέχει ἐπιστημονικὰ τὶς δυνατότητες τῶν δομικῶν ὑλικῶν, ποὺ θὰ τοῦ ἐπιτρέψουν νὰ πραγματοποιήσει τὶς ἰδέες του. Δηλαδὴ πρέπει νὰ εἶναι καὶ πολιτικὸς μηχανικός. Δεδομένου τώρα ὅτι τὰ σύγχρονα δομικὰ ὑλικὰ ἀποτελοῦν ἀντικείμενο διαρκοῦς τεχνολογικῆς ἐρεύνης, εἶναι περιττὸν ν' ἀναρωτηθοῦμε πόσοι πτυχιοῦχοι ἀρχιτέκτονες καταγίνονται μὲ τὶς ἐπιτεύξεις τῆς τεχνολογίας στὸν τομέα τοῦτον...

Νὰ ἀναρωτηθοῦμε τώρα κατὰ πόσον τὰ παραπάνω αἰτήματα ἀποτελοῦν τὰ προϋποθετικῶς ἐπιδιωκόμενα γιὰ τὸ κτίσιμο κάθε οἰκοδομῆς, θὰ ἦταν ἐρώτημα ἀσύγγνωστης ἀφελείας. Οἱ "ἀρχιτεκτονικοὶ ἔλεγχοι", ἀποτελοῦν τὸ τέλος τῆς διοκητικῆς διαδικασίας, ἀφοῦ βέβαια προηγουμένως εἰσπραχθοῦν τὰ δέοντα κατὰ τοὺς προηγούμενους ἐλέγχους. Καὶ οἱ "ἀρχιτεκτονικὲς ἐπιτροπές", κατὰ τὰ διοικητικῶς ὁριζόμενα, ἀποτελοῦν ἐκ περιτροπῆς ἐπιλογὲς τοῦ ἑκάστοτε Νομάρχη ἐκ τῶν ἐνεστωσῶν δυνατοτήτων, δηλαδὴ ἀπὸ μηχανικοὺς ποὺ ἔχουν ἕνα πτυχίο. Τὰ σύνολα οἰκοδομικὰ ἀποτελέσματα ἀπὸ τὴν ὑπερκοστολόγηση τῆς οἰκοδομῆς καὶ τὶς διοικητικὲς διαδικασίες εἶναι αὐτὰ ποὺ βλέπει κανείς, διατρέχοντας ἀπ' ἄκρου εἰς ἄκρον τὸν ἐλλλαδικὸ χῶρο. Ἡ εἰσπρακτικὴ σκοπιμότης εἰς βάρος τοῦ πολίτη ἔχει καταντήσει τόσο ἀνεξέλεγκτη τὴν διοικητικὴ διδικασία, ὥστε μὲ τὶς "ἄδειες" νὰ δημιουργοῦνται καὶ μείζονα θέματα τῆς ἐξωτερικῆς πολιτικῆς.
Θὰ ἐξετάσομε στὸ ἑπόμενο καὶ τελευταῖο μέρος τούτων τῶν συνεχειῶν ποιές, ἐνδεχομένως, λύσεις θὰ μποροῦσαν νὰ ὑπάρξουν ὡς πρὸς τὸ οἰκοδομικὸ καθεστὼς τῶν ἑλλαδικῶν μας δεδομένων.

17) Λευκαδίτικος λόγος - Τρίτη 11/2/1997

Ἴδιον τῶν ὑπαναπτύκτων χωρῶν εἶναι ἀκριβῶς, ὅτι αὐτὰ ποὺ εἶναι εὔκολα καὶ αὐτονόητα ἀλλοῦ, σ' αὐτὲς εἶναι τὰ πιὸ δύσκολα. Καὶ τοῦτο εἶναι προφανές: ἂν τὰ ἁπλὰ δικαιώματα τῶν ἀνθρώπων, αὐτὰ δηλαδὴ ποὺ τυπικῶς πρεσβεύουν οἱ διάφορες διεθνεῖς συνθῆκες (δικαίωμα ἐργασίας, δικαίωμα μόρφωσης, ἐν γένει δικαίωμα ἀνάπτυξης τῆς προσωπικότητος ποὺ περιλαμβάνει ὅλα τὰ ἄλλα) ἦταν εὔκολα, ἁπλῶς οἱ χῶρες δὲν θὰ ἦταν ὑπανάπτυκτες. Αὐτὴ ἡ "δυσκολία" δὲν ὀφείλεται σὲ τίποτε ἄλλο, εἰμὴ μόνον στὸ ὅτι ἡ κρατικὴ ὑπόσταση τῶν χωρῶν αὐτῶν - καὶ τοῦτο ἔχει σχέση μὲ τὴν ἱστορικὴ γένεση των κατὰ τοὺς νεώτερους αἰῶνες- εἶναι μυθολογικῆς ὑφῆς. Ἡ λειτουργία δηλαδὴ τοῦ κράτους στηρίζεται σὲ ἕνα σύνολο τεχνητῶς καὶ βιαίως ἐπιβληθέντων μύθων, ποὺ ἐξασφαλίζονται διὰ τῆς διαρκῶς κατεβασμένης στάθμης τοῦ μορφωτικοῦ ἐπιπέδου. Φανερὸ εἶναι ἔτσι ὅτι ἡ ὑπανάπτυξη εἶναι δομικῆς ὑφῆς, δηλαδὴ κάτι ποὺ δὲν ξεπερνιέται. Ἡ Ἑλλάδα, σημειωτέον, ἀποτελεῖ τὸ πρῶτο κράτος τοῦ κόσμου μεταξὺ τῶν τέτοιων κρατῶν. Θελήσαμε στὰ προηγούμενα νὰ δείξομε πῶς λειτουργοῦν τὰ πράγματα στὴν συγκεκριμένη περίπτωση τῆς "οἰκοδομῆς" ποὺ μᾶς ἀπασχολεῖ. Ἡ "οἰκοδομικὴ ἄδεια" ἐπιβάλλεται βάσει κάποιας ἐννοίας "γενικοῦ συμφέροντος" μόνο πού ἀπὸ τὸν τρόπο κατασκευῆς τῆς Ἑλλάδος ὡς κράτους κάτι τέτοιο δὲν εἶναι δυνατὸν νὰ ὑπάρχει. Τὸ "γενικὸ συμφέρον" ἔτσι "νομοθετεῖται" καὶ μέσα στὴν διάσταση κοινωνίας (ἢ μᾶλλον κοινωνιῶν) καὶ κράτους προκύπτουν τὰ ἀποτελέσματα τῆς "οἰκοδομῆς". Μία ὁλόκληρη τάξη ἐπιστημόνων ὑποβιβάζεται ἔτσι στὴν γενικὴ συνείδηση σὲ συνεργοὺς τῶν εἰσπρακτικῶν σκοπιμοτήτων τοῦ κράτους, ἐνῶ τὸ χτίσιμο μεταβάλλεται σὲ διάσταση ὑπανάπτυξης. Τὸ χτίσιμο ὡς χρηματιστικὸν γεγονός, χωρὶς νὰ παράγει πολιτισμό, ἰσοδυναμεῖ ἀκριβῶς μὲ διαρκῆ καταστροφὴ τοῦ περιβάλλοντος καὶ ἀλλοίωση τοῦ φυσιογνωμικοῦ τοπίου τοῦ ἑλλαδικοῦ χώρου. Ἀλλὰ οἱ ἐπιπτώσεις τῆς λειτουργίας δυσφυῶν κρατῶν ἐπὶ τοῦ περιβάλλοντος -καὶ πρόκειται βέβαια γιὰ τοὺς μεγαλύτερους ἀντιοικολογικοὺς μηχανισμοὺς- δὲν ἀποτελεῖ μόνο εὐρωπαϊκὸ καὶ μεσογειακὸ πρόβλημα ἀλλὰ παγκόσμιο.

Γεννᾶται τώρα τὸ πρόβλημα: μπορεῖ ἄραγε κάτι μέσα σὲ ὂλ' αὐτὰ ν' ἀλλάξει; Τίποτε ἀπὸ τὰ συμβαίνοντα δὲν εἶναι δυνατὸν πάντως ν' ἀλλάξει μὲ "μέτρα" καὶ ἐπὶ πλέον "νομοθετήματα", ἂν δὲν ἀλλάξει ἡ οὐσία τῶν πραγμάτων. Καὶ ἡ ἀλλαγὴ τῆς οὐσίας ἔγκειται στὴν ἀλλαγὴ τῶν ἐννοιῶν. Ἡ "οἰκοδομή" ὀφείλει νὰ γίνει καὶ στὴν Ἑλλάδα αὐτὸ ποὺ εἶναι παντοῦ στὸν κόσμο: ἀστικὸν ἐμπόρευμα ὑπαγόμενο στὴν ἐλεύθερη διακίνηση ἀγαθῶν μίας φιλελεύθερης οἰκονομίας. Δηλαδὴ νὰ πάψει ὁ κρατικός... "παρεμβατισμὸς" καὶ ἡ οἰκιστικὴ δραστηριότης νὰ περάσει σὲ ἰδιωτικοὺς φορεῖς δημοσίου συμφέροντος, ὅπως οἱ Τράπεζες καὶ οἱ Ἀσφαλιστικὲς Ἑταιρεῖες. Αὐτὸ σημαίνει πὼς ἀντὶ νὰ παίρνει κανένας δάνειο γιὰ νὰ φκιάξει σπίτι, θὰ ἀγοράζει τὸ σπίτι ποὺ θέλει ἀπὸ τὴν Τράπεζα, ὅπως ἀκριβῶς ἕνα ζευγάρι παπούτσια. Καὶ σημαίνει καὶ μερικὰ πράγματα ἁπλούστερα:

1) Ὅτι ἀφοῦ θὰ πάψει ἡ ἀναγκαστικὴ σχέση πολίτη καὶ κράτους μέσω τοῦ μηχανικοῦ, θὰ διαμορφωθεῖ σαφὲς νομοθετικὸ πλαίσιο γιὰ τὴν οἰκοδομὴ καὶ θὰ σταματήσουν τὰ αὐθαίρετα.

2) Θὰ προκύψει "μητρῶο κατασκευαστῶν" -αὐτὸ ποὺ φαίνεται νὰ θέλει καὶ τὸ TEE-, τὸ ὁποῖον τώρα εἶναι ἀδύνατο νὰ ὑπάρξει. Οἱ διάφοροι ἰδιωτικοὶ φορεῖς θὰ κοιτάξουν νὰ ἐξασφαλίσουν τοὺς καλύτερους μηχανικούς, ἐνῷ τώρα ὅποιος πάρει κουτσὰ-στραβὰ πτυχίο μπορεῖ καὶ νὰ χτίζει. Ὑπάρχουν μηχανικοί, οἱ ὁποῖοι κανονικὰ δὲν ἔπρεπε νὰ πατᾶνε οὔτε στὴν πόρτα τῶν Πολεοδομιῶν, μὲ τὴν ὑφισταμένη τάξη πραγμάτων ὅμως εἶναι αὐτοὶ ποὺ ἐπιπλέουν: οἱ χαμηλόμισθοι ὑπάλληλοι τῶν Πολεοδομιῶν ἐξηρτημένοι ἀπὸ τὸν μηχανικό, ἐτοῦτος ἀπὸ ἐκείνους γιὰ τὴν "ἄδεια" καὶ ἀμφότεροι ὑποταγμένοι στὶς εἰσπρακτικὲς ἐπιταγὲς τοῦ κράτους εἰς βάρος τοῦ πολίτη. Ἑπόμενο εἶναι μέσα στὴν διαδικασία αὐτὴ οἱ πλέον ἐλλιπεῖς καὶ ἀτάλαντοι νὰ ἐπιπλέουν, ἐξοβελίζονας τοὺς καλοὺς ποὺ δὲν εἶναι διατεθειμένοι γιὰ "διαπραγματεύσεις". Τί σπίτια ὡς σύνολο νὰ κτισθοῦν ἔτσι;

3) Θὰ ὑπάρξει καλύτερη προσαρμογὴ στὰ ἀρχιτεκτονικὰ δεδομένα κάθε τόπου, διότι, αὐτὸ ποὺ ἀπαιτεῖ ἡ σύνθεση τῶν ἀρχιτεκτονικῶν ἐπιτροπῶν (ἔπαινο ἢ βραβεῖο), θὰ ὑπάρξει σὲ κάθε τόπο κατὰ πράξη (ὑπάρχουν περιπτώσεις μηχανικῶν στὴν Λευκάδα ποὺ προτείνουν ὡς αἰσθητικὸ πρότυπο κυκλικὴ σκάλα καὶ νεοκλασσικὴ μετώπη, αὐτὸ δηλαδὴ ποὺ ὁ καθηγητὴς στὴν σχολὴ καλῶν τεχνῶν Γιάννης Ψυχοπαίδης διδάσκει ὡς τὸ ἄκρον ἄωτον τῆς μικροαστικῆς νεοελληνικῆς ἐλεεινότητος).

4) Θὰ ὑπάρξουν σταθερὲς καὶ σύννομες ἀπαιτήσεις ἔναντι τοῦ κράτους (Ἐφορίες, ΙΚΑ, κ.λπ.) πράγμα ποὺ σημαίνει ὅτι θὰ ἐπενδυθοῦν περισσότερα χρήματα στὸ ἴδιο τὸ ἔργο. Θὰ ὑπάρξουν ἔτσι ὁλοκληρωμένα αἰσθητικὰ καὶ ἀντίστοιχα στὴν τιμὴ τους σπίτια, μεγαλύτερη προστασία τοῦ περιβάλλοντος, ἀφοῦ θὰ ἀπαιτοῦνται βεβαιωμένοι τίτλοι, καὶ μεγαλύτερη κυκλοφορία χρήματος σὲ ἀγορὰ ὑλικῶν καὶ ἐργασίας. Καὶ αὐτὰ ὅλα σημαίνουν ἀνάπτυξη ἰδίως κοινωνικὴ ποὺ εἶναι ἡ προϋπόθεση ὅλων τῶν ἄλλων. Κυρίως, ὅμως, καὶ τὸ σπουδαιότερον:

5) Θὰ σταματήσει διὰ τῆς "οἰκοδομῆς" ἡ ἄσκηση κοινωνικῆς πολιτικῆς.

Ἡ πολιτικὴ αὐτὴ εἶναι σήμερα δυνατή, ἐπειδὴ ἰσχύει ἡ διὰ προεδρικῶν διαταγμάτων νομοθετημένη ὑποκατάσταση τῆς σχέσεως δημοσίου δικαίου μεταξὺ πολίτη καὶ κράτους διὰ τῆς σχέσεως ἰδιωτικοῦ δικαίου μεταξὺ πολίτη καὶ μηχανικοῦ. Δηλαδὴ ἐπειδὴ ὁ μηχανικὸς μετατρέπεται βάσει τῶν προεδρικῶν διαταγμάτων σὲ ἐκτελεστικὸ ὄργανο τῆς φοροεισπρακτικῆς τακτικῆς του κράτους. Ἐπειδὴ εἶναι τελικὰ ὁ μηχανικὸς ποὺ "βγάζει τὴν ἄδεια" καὶ ὄχι ὁ πολίτης, καὶ ἐπειδὴ μεταξὺ κράτους (πολεοδομιῶν) καὶ μηχανικοῦ μεσολαβεῖ ἡ ἐ