Γεωμαγνητικό Παρατηρητήριο της Πεντέλης.

[KostasD33]

Μέσα στις δραστηριότητες της Διεύθυνσης Γεωφυσικών Ερευνών είναι και η αδιάλειπτη λειτουργία του Μαγνητικού Παρατηρητηρίου της Πεντέλης.
 

ΙΣΤΟΡΙΚΟ

[img align=left]http://www.magstation.gr/geomagnetism/images/mag/IMO/PEGcave.jpeg[/img] Μέχρι το 1800 η Ανατολική Μεσόγειος θεωρείτο αφιλόξενη από τους ναυτιλομένους των βορείων θαλασσών, επειδή η μαγνητική απόκλιση δεν είχε προσδιορισθεί

Το 1825 μετρήθηκαν τα πρώτα μαγνητικά στοιχεία, νοτιοδυτικά του Μωριά, από τον Smith του βρεττανικού ναυαρχείου και εκδόθηκαν 2 φύλλα χάρτου το 1827. Στη συνέχεια ο Peytier συμπεριέλαβε όλο το Μωριά σε 6 φύλλα, σε έκδοση του 1832. Δέον να σημειωθεί ότι οι καμπύλες, σ'αυτούς τους χάρτες, απεικονίζοντο κατά προσέγγιση.

Εν συνεχεία εγένοντο μετρήσεις, από αξιωματικούς του ναυτικού, κυρίως της απόκλισης. Ποιό συστηματικά έγινε από την Aυστριακή αποστολή υπό τον λοχαγό Η. Ηart, μετέπειτα οργανωτού της ΓΥΣ, που μετά ακολουθήθηκε από τους Γάλλους Μ. Μ. Lephay και Cannelier.

Αλλά για να προσδιορίζονται με ακριβή τρόπο, η κατανομή και η καταγραφή των μαγνητικών αυτών στοιχείων, έπρεπε να συσταθεί μία εξειδικευμένη ομάδα επιστημόνων.

Το 1890 έγινε ο κανονισμός λειτουργίας  του Παρατηρητηρίου μελέτης του γήινου μαγνητικού πεδίου και συμπεριελήφθη στις κύριες εργασίες του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών ( Observatoire d' Athenes) που συστήθηκε το 1896, από τον Δ/ντη του, Δ. Αιγινήτη. Οι υποπλοίαρχοι Μ. Ματθαιόπουλος και Γ. Ζωχιός επέλεξαν τα μαγνητικά όργανα και τα εγκατέστησαν εκεί.

Οι μαγνητικές παρατηρήσεις ξεκίνησαν μετά τον πόλεμο του 1897, το έτος 1898, μέσα στο μαγνητικό περίπτερο του λόφου (των Νυμφών) του Αστεροσκοπείου (Observatoire).

Εκεί υπήρχε και υπόγειος χώρος για τις μαγνητικές καταγραφές.

Το 1904 που ηλεκτροδοτήθηκε ο σιδηρόδρομος Πειραιά-Κηφισιάς (σημερινός ΗΣΑΠ), άρχισαν να επηρρεάζονται οι μαγνητικές μετρήσεις.

Το 1908 πλέον ήταν αναπόφευκτο να διακοπούν οι δραστηριότητες του παρατηρητηρίου στο λόφο των Νυμφών, εξ αιτίας του μαγνητικού θορύβου.

Όμως οι διάφορες πολιτικές και πολεμικές καταστάσεις δεν επέτρεψαν τη δημιουργία καινούργιας υπηρεσίας πριν το 1919 υπό τον αντιναύαρχο πλέον Μ. Ματθαιόπουλο επικεφαλής μέχρι το 1921.

Από τότε και μέχρι το 1936 οι μετρήσεις εγένοντο ουσιαστικά μεμονωμένα, σποραδικά και μακράν των Αθηνών.

Τότε το 1936 η Γεωδαιτική και Γεωφυσική Επιτροπή του Κράτους εγκατέστησε σε κατάλληλο χώρο (μαγνητικά ήρεμο) Ανατολικά του Μενιδίου και δυτικά του Αεροδρομίου Τατοΐου (Δεκελείας) το νέο μαγνητικό παρατηρητήριο.

Η αδιάλειπτη και χρήσιμη λειτουργία του κράτησε μέχρι το 1941, τότε που βομβαρδίστηκε.

Έκτοτε ο τόπος στερήθηκε της λήψης αυτών των γεωμαγνητικών στοιχείων μέχρι το 1958, οπότε ανηγέρθη το μαγνητικό παρατηρητήριο στο λόφο του Κουφού, στις νότιες υπόρειες της Πεντέλης, με ενέργειες και επιστημονική επίβλεψη του Άγγελου Σταύρου Δ/ντού Γεωφυσικής του ΙΓΕΥ και δαπάνες του Ινστιτούτου.

Ο χώρος ήταν μακρυά από οποιονδήποτε μαγνητικό θόρυβο, μέχρις ότου η οικιστική ανάπτυξη εξηνάγκασε στην εξεύρεση άλλου χώρου και την μετεγκατάσταση των οργάνων εκεί, από τον ίδιο τον Άγγελο Σταύρου Δ/ντη Γεωφυσικής του ΙΓΜΕ, στη δασική περιοχή του Αγίου Πέτρου Πεντέλης, στα όρια των Δήμων Διονύσου και Ν. Μάκρης Αττικής. Αυτά όλα υλοποιήθηκαν δαπάναις του ΙΓΜΕ.

Η περιοχή επιλέχθηκε μετά από πολυετή έρευνα, επειδή ένα Γεωμαγνητικό Παρατηρητήριο πρέπει να λειτουργεί μακριά από κάθε φυσική ή τεχνητή μαγνητική επίδραση (π.χ. μαγνητικά πετρώματα, πυλώνες υψηλής τάσης, διερχόμενα αυτοκίνητα κ.ά.).


ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ[img align=right]http://www.magstation.gr/geomagnetism/images/mag/IMO/DMIsensor.jpeg[/img]

Η λειτουργία ενός Γεωμαγνητικού Σταθμού βασίζεται στο γεγονός ότι το μαγνητικό πεδίο της Γης μεταβάλλεται χρονικά συνεχώς σε ένταση και διεύθυνση, με ή χωρίς περιοδικότητα. Οι μεταβολές μπορεί να είναι συστηματικές μακράς περιόδου ή και σχεδόν ακαριαίες. Οι τελευταίες οφείλονται σε πυρηνικές αντιδράσεις που γίνονται στον Ήλιο με εκρηκτική μορφή και δημιουργούν τις γνωστές ηλιακές κηλίδες. Συνδέονται μάλιστα με καταιγίδες στοιχειωδών σωματιδίων που προκαλούν στη Γη τις λεγόμενες μαγνητικές καταιγίδες (Σχήμα 1), οι οποίες με τη σειρά τους φαίνεται ότι επηρεάζουν τα μετεωρολογικά φαινόμενα αλλά και τα έμβια όντα. Τελευταία γίνονται έρευνες και για την πιθανή συσχέτισή τους με τους σεισμούς.

 Στο Γεωμαγνητικό Σταθμό Πεντέλης (Γ.Σ.Π.) και σε ειδικά κατασκευασμένο κτήριο, απαλλαγμένο μαγνητικών επιδράσεων, εκτελούνται μετρήσεις του μαγνητικού πεδίου της Γης: απόλυτες μετρήσεις της απόκλισης, έγκλισης, οριζόντιας και κατακόρυφης συνιστώσας του γεωμαγνητικού πεδίου.

Επίσης, μέσα σε στοά μήκους 10 m που έχει διανοιχτεί σε μάρμαρα, τα οποία είναι μη μαγνητικά πετρώματα, ενώ το περιβάλλον της στοάς αποτελεί ιδανική θερμική μόνωση, είναι τοποθετημένο ένα τριαξονικό μαγνητόμετρο συνεχούς μέτρησης των τριών συνιστωσών του γεωμαγνητικού πεδίου, καθώς και ένα μαγνητόμετρο συνεχούς μέτρησης της έντασης του ολικού γεωμαγνητικού πεδίου. Και τα δύο όργανα είναι συνδεδεμένα με ψηφιακό σύστημα ελέγχου και καταγραφής, που εγγυάται την πλήρη αξιοπιστία των μετρήσεων.

Στον ευρύτερο χώρο του Γ.Σ.Π. υπάρχουν και ειδικά βάθρα βαθμονόμησης οργάνων μέτρησης της ραδιενέργειας. Τα δεδομένα όλων των μετρήσεων αναλύονται και επεξεργάζονται σε ετήσια ή πολυετή βάση, για τη μελέτη της μεταβολής του πεδίου στον Ελληνικό χώρο. Επίσης, χρησιμοποιούνται για τον εντοπισμό και χαρακτηρισμό των λεγόμενων ταχέων φαινομένων (μαγνητικές κ α τ α ι γ ί δ ε ς, η λ ι α κ έ ς εκλάμψεις κλπ) και των δεικτών της ημερησίας μαγνητικής δραστηριότητας.
 

ΣΚΟΠΟΣ
 

Για τη μελέτη των μεταβολών του γεωμαγνητικού πεδίου απαιτείται δίκτυο μαγνητικών σταθμών συνεχούς καταγραφής σε όλη τη Γη. Ο Γεωμαγνητικός Σταθμός Πεντέλης εξυπηρετεί αυτή την ανάγκη στο γεωγραφικό χώρο της Ελλάδας,με τη συνεχή μελέτη των τιμών και μεταβολών των γεωμαγνητικών στοιχείων, σε ετήσια ή πολυετή βάση (Σχήμα 2). Για τον παραπάνω σκοπό ο Γ.Σ.Π. του Ι.Γ.Μ.Ε. βρίσκεται σε στενή συνεργασία και αποστέλλει δεδομένα παρατηρήσεων σε Ινστιτούτα, Μαγνητικούς Σταθμούς και Πανεπιστήμια στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.


ΛΟΙΠΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ

 
* Ο Γ.Σ.Π. συνεργάζεται στενά με τη Γεωγραφική Υπηρεσία Στρατού, η οποία εκδίδει ανά πενταετία μαγνητικούς χάρτες του Ελληνικού χώρου.

* Σημαντική δραστηριότητα του Γ.Σ.Π. αποτελεί η παραχώρηση επιλεγμένων στοιχείων μαγνητικών καταγραφών σε ερευνητικές ομάδες.

 

Ο Γ.Σ.Π. κατά διαστήματα, πραγματοποιεί κατ'αποκλειστικότητα μαγνητικές έρευνες σε αεροδρόμια, για τον εντοπισμό ή έλεγχo «καθαρών» περιοχών ρύθμισης πυξίδων αεροσκαφών. Ο σκοπός αυτής της έρευνας είναι να καθοριστεί μια «ήρεμη» μαγνητικά περιοχή, με το μαγνητικό βορρά χαραγμένο στο έδαφος, έτσι ώστε ένα αεροσκάφος να μπορεί να ρυθμίζει ή να ελέγχει τη μαγνητική του πυξίδα.

* Με στοιχεία του Γ.Σ.Π., έγινε πρόσφατα επιτυχής προσπάθεια συσχετισμού των γεωμαγνητικών μεταβολών με το ύψος των βροχοπτώσεων.

* Με στοιχεία του Γ.Σ.Π., γίνεται προσπάθεια συσχετισμού των γεωμαγνητικών μεταβολών με τους σεισμούς.

* Στις δραστηριότητες του Γ.Σ.Π. περιλαμβάνονται οι διορθώσεις ημερήσιας μεταβολής του γεωμαγνητικού πεδίου κατά τη διάρκεια γεωλογικών και γεωφυσικών μαγνητικών ερευνών υπαίθρου, για τον εντοπισμό, π.χ., μεταλλοφόρων κοιτασμάτων, θέσεων αρχαίων καμίνων, θερμομεταλλικών νερών κ.ά.

* Τέλος, πολύ σημαντική είναι η συνεργασία του Γ.Σ.Π. με Πανεπιστήμια, όπου με τα διαθέσιμα στοιχεία του προσφέρει σε φοιτητές σημαντική βοήθεια για την εκπόνηση διπλωματικών εργασιών. Ο Γεωμαγνητικός Σταθμός Πεντέλης του Ι.Γ.Μ.Ε., που λειτουργεί με την ευθύνη των κ.κ.Γ. Φιλιππόπουλου και Π. Τσαϊλά, διαθέτει δική του ιστοσελίδα στο διαδίκτυο, στη διεύθυνση www.magstation.gr, όπου, εκτός από γενικές πληροφορίες, μπορεί να βρει κανείς και τις μηνιαίες μετρήσεις του σταθμού.