Σίντο

[Enia]

Το Σίντο είναι η παλαιότερη ιαπωνική θρησκεία. Οι ρίζες του χρονολογούνται τουλάχιστον στα μέσα της πρώτης χιλιετίας π.Χ.. Έως τον 6 αιώνα μ.Χ. περίπου, οπότε άρχισε στην Ιαπωνία μία περίοδος ταχείας υιοθέτησης του ηπειρωτικού πολιτισμού, το Σίντο υπήρχε ως ένα άμορφο μείγμα λατρείας της φύσης, προσκυνήματος στη γονιμότητα, προφητικών τεχνικών, λατρείας ηρώων και σαμανισμού. Σε αντίθεση με το Βουδισμό, το Χριστιανισμό και το Ισλάμ, το Σίντο δεν έχει ιδρυτή και ούτε ανέπτυξε ιερές γραφές, ρητή θρησκευτική φιλοσοφία ή συγκεκριμένο ηθικό κώδικα. Μάλιστα οι πρώτοι Ιάπωνες ήταν τόσο α-συνείδητοι σχετικά με τη θρησκευτική ζωή τους που δεν είχαν ούτε μία ονομασία για να αναφέρονται στο Σίντο. Οι ονομασίες «Σίντο» και «Ο Δρόμος των Κάμι (θεοί ή πνεύματα)» χρησιμοποιήθηκαν μετά τον έκτο αιώνα, όταν οι Ιάπωνες επεδίωξαν να διαφοροποιήσουν τη δική τους παράδοση από τις ξένες θρησκείες του Βουδισμού και του Κομφουκιανισμού με τις οποίες ήρθαν αντιμέτωποι. Στην προέλευσή του, το Σίντο ήταν η θρησκεία ενός αγνού λαού ευαίσθητου πάνω απ’ όλα στις πνευματικές δυνάμεις που δέσποζαν το φυσικό κόσμο μέσα στον οποίο ζούσε. Σύμφωνα με ένα αρχαίο χρονικό, μέσα στον κόσμο τους μυριάδες πνεύματα λαμπύριζαν σαν πυγολαμπίδες και κάθε δέντρο και θάμνος μπορούσε να μιλήσει.

Αξίζει να σημειωθεί ότι ούτε ο σχετικά πρωτόγονος αρχικός χαρακτήρας του Σίντο ούτε η εισαγωγή περισσότερο εκλεπτυσμένων θρησκειών, όπως ο Βουδισμός και ο Κομφουκιανισμός, μείωσαν τη σημαντικότητα της θρησκείας. Η αδιάλειπτη ύπαρξη του Σίντο μπορεί να αποδοθεί εν μέρει στις αλλαγές που έγιναν στο εσωτερικό του. Μετά τον έκτο αιώνα, το Σίντο μεταμορφώθηκε σταδιακά σε μία θρησκεία με μικρούς και μεγάλους ναούς και με καθορισμένες γιορτές και τελετουργίες, στις οποίες επιστατούσε μία διακεκριμένη τάξη ιερέων. Εντούτοις, αυτού του είδους οι εξελίξεις άσκησαν μικρή επίδραση στις βασικές αξίες και στάσεις του Σίντο. Πιο σημαντικός παράγοντας για την επιβίωση του Σίντο ήταν οι βαθιές του ρίζες στην καθημερινή και εθνική ζωή του ιαπωνικού λαού παράλληλα με μία έντονη συντηρητική ροπή στην ιαπωνική κουλτούρα.

Η κοσμοθεωρία του Σίντο είναι κατά βάση φωτεινή και αισιόδοξη, όπως αρμόζει σε μία θρησκεία στην οποία κυρίαρχη θεότητα είναι η Θεά του Ήλιου. Αν και δεν αγνοεί τις σκοτεινές πλευρές της ανθρώπινης ύπαρξης, για το Σίντο πρωταρχική ουσία ύπαρξης είναι ο εορτασμός και ο εμπλουτισμός της ζωής.

Η ιαπωνική μυθολογία μάς μαθαίνει πολλά για την κοσμοθεωρία του Σίντο. Δύο έργα του όγδοου αιώνα, το Κοτζίκι (Διήγηση των Παλαιών Πραγμάτων) και το Νιχόνγκι (Χρονικά της Ιαπωνίας), περιέχουν την ιστορία της δημιουργίας των ιαπωνικών νήσων από το θεϊκό ζευγάρι, τον Ιζανάγκι και τη σύντροφό του, Ιζανάμι. Μιλούν επίσης για τη μεταγενέστερη γέννηση πολυάριθμων θεών, με κυρίαρχη ανάμεσά τους τη Θεά του Ήλιου, Αμεταράσου, καθώς και για τη δυναστεία των απογόνων αντιπροσώπων της που κυβερνούν τις νήσους. Εδώ αξίζει να σταθούμε κυρίως σε δύο σημεία της μυθολογίας. Το πρώτο είναι ο προσανατολισμός προς τον κόσμο στον οποίο ζουν. Αν και στη μυθολογία υπάρχει αναφορά και σε άλλους κόσμους, εντούτοις έχουμε απροσδιόριστες μόνο εικόνες για αυτούς, – Η Μεγάλη Κοιλάδα του Παραδείσου, για παράδειγμα, και η Χώρα της Νύκτας, η μιερή γη των νεκρών. Οι πρώτοι Ιάπωνες φαίνεται να έχουν μικρή παρόρμηση να κοιτάζουν πέρα από την τρέχουσα ύπαρξή τους, ευλογημένοι καθώς είναι με το ήπιο κλίμα, τις γόνιμες θάλασσες και τα εντυπωσιακά ορεινά τοπία.

Ένα δεύτερο σημαντικό στοιχείο της μυθολογίας είναι ο στενός δεσμός ανάμεσα στους θεούς, τον κόσμο που δημιούργησαν και τους ανθρώπους. Εδώ απουσιάζουν εμφανώς οι εντάσεις που συναντούμε στη θρησκεία της Δύσης, ανάμεσα στο Δημιουργό και στο δημιούργημά του και ανάμεσα στο ανθρώπινο και στο φυσικό βασίλειο.
Σύμφωνα με το Σίντο, η φυσική κατάσταση του κόσμου είναι μία κατάσταση αρμονίας, στην οποία τα θεϊκά, τα φυσικά και τα ανθρώπινα στοιχεία έχουν στενή σχέση. Ο άνθρωπος νοείται ως έμφυτα καλός, ενώ το κακό θεωρείται ότι πηγάζει από την επαφή του ατόμου με εξωτερικές δυνάμεις ή παράγοντες που μολύνουν την αγνή μας φύση και μας οδηγούν σε πράξεις που διασπούν την αρχέγονη αρμονία.

Οι θεότητες του Σίντο αναφέρονται ως κάμι. Αν και ο όρος μεταφράζεται συχνά ως «θεός» ή «θεοί», ωστόσο εκφράζει μία ιδέα για το θείο που διαφέρει σημαντικά από τις αντιλήψεις της δυτικής θρησκείας. Πιο συγκεκριμένα, οι θεότητες του Σίντο δεν μοιράζονται τα χαρακτηριστικά της απόλυτης υπερβατικότητας και παντοδυναμίας, τα οποία είναι συχνά συνυφασμένα με την ιδέα του θείου στη Δύση. Στην ευρύτερη έννοια, ένας κάμι μπορεί να είναι οτιδήποτε εξαιρετικό που εμπνέει δέος και ευλάβεια. Συνεπώς, στο Σίντο συναντούμε ένα ευρύ φάσμα κάμις: υπάρχουν κάμις που σχετίζονται με τα φυσικά αντικείμενα και πλάσματα – τα πνεύματα των βουνών, των θαλασσών, των ποταμών, των βράχων, των δέντρων, των ζώων, κ.ο.κ. Υπάρχουν κάμις- προστάτες συγκεκριμένων τόπων και φυλών. Κάμις θεωρούνται επίσης εξαιρετικά ανθρώπινα όντα, συμπεριλαμβανομένης ολόκληρης της μακράς δυναστείας των αυτοκρατόρων της Ιαπωνίας πλην του τελευταίου. Τέλος, ως κάμις αναγνωρίζονται επίσης οι αφηρημένες δημιουργικές δυνάμεις. Τα κακά πνεύματα είναι επίσης γνώριμα στο Σίντο, λίγα όμως από αυτά μοιάζουν αμετάβλητα. Μπορεί ένας θεός αρχικά να επισύρει την προσοχή στην παρουσία του, επιδεικνύοντας θορυβώδη ή ακόμα και καταστρεπτική συμπεριφορά, παρόλ’ αυτά σε γενικές γραμμές τα κάμις είναι καλοκάγαθα. Ο ρόλος τους είναι να στηρίζουν και να προστατεύουν.

Η λατρεία στο Σίντο γίνεται για να εκφράσει ευγνωμοσύνη στους θεούς και για να εξασφαλίσει τη συνεχή εύνοιά τους. Το προσκύνημα μπορεί να πάρει τη μορφή μεγάλης κοινοτικής γιορτής, που γίνεται σε συγκεκριμένες περιόδους κατά τη διάρκεια του έτους, για τον εορτασμό γεγονότων όπως η ανοιξιάτικη καλλιέργεια και η φθινοπωρινή συγκομιδή ή για τον εορτασμό ιδιαίτερου γεγονότος στην ιστορία ενός ναού. Το προσκύνημα μπορεί επίσης πραγματοποιηθεί ιδιωτικά με ένα πολύ πιο σύντομο τρόπο στο σπίτι ή στη γειτονιά του ναού. Αν και μία γιορτή μπορεί να εξακολουθεί για πολλές ημέρες, αλλάζοντας κάποιες στιγμές διάθεση από την κατάνυξη στην ευεξία ή ακόμα και στην τραχύτητα, η ατομική λατρεία απαιτεί μερικά μόνο λεπτά για να ολοκληρωθεί. Πέρα όμως από αυτές τις διαφορές, οι δύο τύποι λατρείας του Σίντο έχουν τρία ουσιώδη κοινά χαρακτηριστικά. Και οι δύο ξεκινούν με την πλέον σημαντική πράξη του εξαγνισμού, χρησιμοποιώντας συνήθως το νερό. Και στις δύο γίνεται προσφορά στον κάμι -συνήθως φαγητό και συχνά χρήματα στη σημερινή εποχή. Και οι δύο περιλαμβάνουν μία προσευχή ή παράκληση. Μπορούμε να πούμε όμως ότι γενικά η λατρεία του Σίντο λαμβάνει χώρα στο ναό. Οι κατασκευές αυτές, χτισμένες αποκλειστικά από φυσικά υλικά, βρίσκονται σε σημεία που επιλέγονται ως κατοικίες των κάμις και όχι τόσο ως καταφύγια για τους προσκυνητές.

Δεδομένου ότι το Σίντο δεν έχει γραφές, δόγματα και Πιστεύω, το προσκύνημα κατείχε πάντοτε κεντρική θέση στη θρησκεία. Το Σίντο μεταδίδει τις αξίες και τις συμπεριφορές που το χαρακτηρίζουν μέσα από τις γιορτές και τις τελετουργίες καθώς επίσης και τα φυσικά γνωρίσματα του ίδιου του ναού, και όχι μέσω κηρυγμάτων και μελετών. Εξέχουσα θέση ανάμεσα σε αυτές τις αξίες και συμπεριφορές έχουν το συναίσθημα ευγνωμοσύνης και σεβασμού για τη ζωή, η βαθιά εκτίμηση για την ομορφιά και τη δύναμη της φύσης, η αγάπη για την αγνότητα και κατ’ επέκταση για την καθαρότητα, και η προτίμηση για το απλό και το απέριττο στη σφαίρα της αισθητικής.